Alioramus: Różnice pomiędzy wersjami
(grafiki) |
(aktualizacja) |
||
Linia 41: | Linia 41: | ||
[[Tyrannosauroidea]] | [[Tyrannosauroidea]] | ||
− | [[Tyrannosauridae]] | + | ? [[Tyrannosauridae]] |
? [[Tyrannosaurinae]] | ? [[Tyrannosaurinae]] | ||
Linia 70: | Linia 70: | ||
==Środowisko życia== | ==Środowisko życia== | ||
− | Warstwy Nogon-Tsav, w których odnaleziono szczątki ''Alioramus remotus'', są powszechnie (lecz niekoniecznie prawidłowo) uważane za równe wiekiem datowanej na [[mastrycht]] (71-65 Ma) [[formacja Nemegt|formacji Nemegt]], w której osadach odnaleziono ''A. alta''. Osady z tego piętra w Mongolii wykazują klimat bardziej wilgotny niż przypuszczalnie pustynne środowisko znane z wcześniejszych formacji z tego obszaru - [[formacja Barun Goyot|Barun Goyot]] i [[formacja Djadochta|Djadochta]]. Skały z Nemegt są pamiątką po równinach zalewanych przez rzeki, lecz z występującymi okresowo suszami. W tym środowisku żyły większe i bardziej zróżnicowane dinozaury niż te znane ze starszych formacji. Kurzanov doniósł o odkryciu w Nogon-Tsav (poza alioramem) także szczątki innych teropodów: ''[[Tarbosaurus]]'', [[ornitomimozaur]]ów i [[terizinozaur]]ów. Okazy te nigdy jednak nie były przedmiotem dokładniejszych badań. Biorąc pod uwagę podobieństwo do fauny z kotliny Nemegt, można się spodziewać, że żyły tam także [[dromeozauryd]]y (''[[Adasaurus]]''), [[troodontyd]]y (''[[Borogovia]]'', ''[[Zanabazar]]''), [[owiraptorozaur]]y (''[[Avimimus]]'', ''[[Elmisaurus]]'', | + | Warstwy Nogon-Tsav, w których odnaleziono szczątki ''Alioramus remotus'', są powszechnie (lecz niekoniecznie prawidłowo) uważane za równe wiekiem datowanej na [[mastrycht]] (71-65 Ma) [[formacja Nemegt|formacji Nemegt]], w której osadach odnaleziono ''A. alta''. Osady z tego piętra w Mongolii wykazują klimat bardziej wilgotny niż przypuszczalnie pustynne środowisko znane z wcześniejszych formacji z tego obszaru - [[formacja Barun Goyot|Barun Goyot]] i [[formacja Djadochta|Djadochta]]. Skały z Nemegt są pamiątką po równinach zalewanych przez rzeki, lecz z występującymi okresowo suszami. W tym środowisku żyły większe i bardziej zróżnicowane dinozaury niż te znane ze starszych formacji. Kurzanov doniósł o odkryciu w Nogon-Tsav (poza alioramem) także szczątki innych teropodów: ''[[Tarbosaurus]]'', [[ornitomimozaur]]ów i [[terizinozaur]]ów. Okazy te nigdy jednak nie były przedmiotem dokładniejszych badań. Biorąc pod uwagę podobieństwo do fauny z kotliny Nemegt, można się spodziewać, że żyły tam także [[dromeozauryd]]y (''[[Adasaurus]]''), [[troodontyd]]y (''[[Borogovia]]'', ''[[Zanabazar]]''), [[owiraptorozaur]]y (''[[Avimimus]]'', ''[[Elmisaurus]]'', ''[[Ajancingenia]]'', ''[[Nemegtomaia]]'', ''[[Rinchenia]]''), [[alwarezzauryd]]y (''[[Mononykus]]''), [[pachycefalozaur]]y (''[[Homalocephale]]''), [[ankylozauryd]]y (''[[Tarchia]]''), [[hadrozauryd]]y (''[[Saurolophus]]'') i [[tytanozaur]]y (''[[Nemegtosaurus]]'', ''[[Opisthocoelicaudia]]''). |
''Alioramus remotus'' i ''[[Tarbosaurus]]'' zapewne zajmowały inne nisze pokarmowe - ten pierwszy prawdopodobnie polował na mniejsze zwierzęta i zapewne był dużo rzadszy (tarbozaur znany jest z bardzo wielu szkieletów zwierząt w różnym wieku a alioram jedynie z dwóch nieodrosłych). | ''Alioramus remotus'' i ''[[Tarbosaurus]]'' zapewne zajmowały inne nisze pokarmowe - ten pierwszy prawdopodobnie polował na mniejsze zwierzęta i zapewne był dużo rzadszy (tarbozaur znany jest z bardzo wielu szkieletów zwierząt w różnym wieku a alioram jedynie z dwóch nieodrosłych). | ||
− | ==Pozycja filogenetyczna | + | ==Pozycja filogenetyczna== |
− | ''Alioramus'' - jak wynika z opublikowanej [[analiza filogenetyczna|analizy]] [[Tyrannosauroidea#Brusatte_i_in..2C_2009|Brusatte i współpracowników (2009)]] - jest [[bazalny]]m przedstawicielem [[Tyrannosaurinae]]. | + | ''Alioramus'' - jak wynika z opublikowanej [[analiza filogenetyczna|analizy]] [[Tyrannosauroidea#Loewen_i_in..2C_2013|Loewena i in. (2013)]] - jest [[takson siostrzany|taksonem siostrzanym]] [[Tyrannosauridae]] albo, jak ukazuje analiza [[Tyrannosauroidea#Brusatte_i_in..2C_2009|Brusatte i współpracowników (2009)]] - jest [[bazalny]]m przedstawicielem [[Tyrannosaurinae]]. |
− | + | Analiza [[Tyrannosauroidea#Currie_i_in..2C_2003|Philipa Currie, Jørna Huruma i Karola Sabatha]] wykazała, że ''Alioramus'' to przedstawiciel Tyrannosaurinae i [[takson siostrzany]] ''[[Tarbosaurus]]''. Za bliskim pokrewieństwem obu azjatyckich [[rodzaj]]ów przemawia budowa czaszki - mechanizm zamykania szczęk oraz brak wyrostka łzowego w kości zębowej (cecha wykazywana też przez dorosłe osobniki ''[[Daspletosaurus]]''). | |
+ | |||
+ | Za odrębnością ''Alioramus'' i ''[[Tarbosaurus]]'' przemawia, poza wielkością wypukłości na czaszce, także większa liczba zębów u aliorama. Znalezione młode osobniki tarbozaura wykazują bowiem taką samą liczbę zębów co dorosłe osobniki (zob. jednak opis ''[[Nanotyrannus]]''). | ||
== Spis gatunków == | == Spis gatunków == | ||
Linia 92: | Linia 94: | ||
==Bibliografia== | ==Bibliografia== | ||
− | <small>Brusatte, S.L., Carr, T.D., Erickson, G.M., Bever, G.S. & Norell, M.A. (2009) "A long-snouted, multihorned tyrannosaurid from the Late Cretaceous of Mongolia" Proceedings of the National Academy of Sciences, 106, 17261-17266. doi:10.1073/pnas.0906911106 | + | <small>Brusatte, S.L., Carr, T.D., Erickson, G.M., Bever, G.S. & Norell, M.A. (2009) "A long-snouted, multihorned tyrannosaurid from the Late Cretaceous of Mongolia" Proceedings of the National Academy of Sciences, 106, 17261-17266. [[doi:10.1073/pnas.0906911106]] |
Currie, P.J. (2003) "Cranial anatomy of tyrannosaurid dinosaurs from the Late Cretaceous of Alberta, Canada" Acta Palaeontologica Polonica 48 (2), 191–226. | Currie, P.J. (2003) "Cranial anatomy of tyrannosaurid dinosaurs from the Late Cretaceous of Alberta, Canada" Acta Palaeontologica Polonica 48 (2), 191–226. | ||
Linia 99: | Linia 101: | ||
Holtz, T.R. (2004) "Tyrannosauroidea" [w:] Weishampel, D.B., Dodson, P. & Osmólska, H. "The Dinosauria" Berkeley and Los Angeles: University of California Press, 111-136. | Holtz, T.R. (2004) "Tyrannosauroidea" [w:] Weishampel, D.B., Dodson, P. & Osmólska, H. "The Dinosauria" Berkeley and Los Angeles: University of California Press, 111-136. | ||
+ | |||
+ | Loewen, M.A., Irmis, R.B., Sertich, J.J.W., Currie, P.J. & Sampson, S.D. (2013) "Tyrant Dinosaur Evolution Tracks the Rise and Fall of Late Cretaceous Oceans" PLoS ONE 8(11), e79420. [[doi:10.1371/journal.pone.0079420]] | ||
Mortimer, online http://home.comcast.net/~eoraptor/Tyrannosauroidea.html#Alioramusremotus | Mortimer, online http://home.comcast.net/~eoraptor/Tyrannosauroidea.html#Alioramusremotus | ||
Linia 104: | Linia 108: | ||
Cau, online http://theropoda.blogspot.com/2009/10/pensieri-parole-opere-ed-omissioni-su.html | Cau, online http://theropoda.blogspot.com/2009/10/pensieri-parole-opere-ed-omissioni-su.html | ||
− | http://archosaurmusings.wordpress.com/2009/10/06/guest-post-a-new-tyrannosaur-alioramus-altai/ [komentarze] | + | http://archosaurmusings.wordpress.com/2009/10/06/guest-post-a-new-tyrannosaur-alioramus-altai/ [komentarze]</small> |
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
[[Kategoria:Dinosauria]] | [[Kategoria:Dinosauria]] |
Wersja z 23:54, 18 lis 2013
Autor: | Korekta: |
Maciej Ziegler | Adrian Tkocz, Tomasz Sokołowski |
Alioramus (alioram) | |
---|---|
Długość: | 5-6 m (niedorosłe osobniki) |
Masa:: | ok. 370 kg (niedorosłe osobniki) |
Miejsce występowania: | Mongolia
(warstwy Nogon Tsav i formacja Nemegt) |
Czas występowania | ok. 72-65,5 Ma |
Systematyka | Dinosauria |
Autor: "TheMeekWarrior" [3]. |
Wstęp
Alioramus to rodzaj tyranozauroida żyjący w późnej kredzie na terytorium Mongolii.
Wśród paleontologów pojawiły się przypuszczenia, że alioram to w rzeczywistości młody osobnik Tarbosaurus (Currie, 2003, który zaznacza, że liczba zębów i ornamentacja świadczyłyby przeciwnie; Mortimer, online uważa oba gatunki aliorama za tożsame i z mniejszą dozą pewności, że to młode tarbozaury).
Etymologia
Alioramus znaczy "odrębna gałąź" (łac. alius "inna, odrębna" i łac . ramus "gałąź, odnoga"). Nazwano go tak, ponieważ niezwykłe cechy budowy aliorama wskazywały na wyraźną odrębność od innych tyranozauroidów. Także epitet gatunkowy typowego A. remotus odnosi się do domniemanego dalekiego pokrewieństwa z innymi tyranozauroidami - remotus znaczy bowiem "odległy". Natomiast drugi gatunek nazwano od gór Altai - istotnego składnika topografii południowej Mongolii.
Materiał kopalny
- A. remotus: holotyp (GI 3141/1) - to należąca do młodego osobnika (znakiem zapytania oznaczono kości, które wg niektórych źródeł nie zostały odnalezione) niekompletna czaszka długości ok. 70 cm, żuchwa, (?) 4 kręgi szyjne, (?) części kości piszczelowej i (?) kości strzałkowej, kości śródstopia, (?) paliczki i (?) pazury.
- A. altai: holotyp (IGM 100/1844) to dość kompletny i dobrze zachowany szkielet zawierający niemal kompletną lecz nieartykułowaną czaszkę, kręgi (wszystkie szyjne i kręgi krzyżowe, kilka grzbietowych i ogonowych) i większość kości kończyn tylnych i pasa miednicowego (brakuje kości łonowej i górnych części podudzia). Okaz ten zginął w wieku 9 lat i był dużo mniejszy od tyranozaurydów w podobnym wieku.
Budowa
Długość odnalezionych osobników szacuje się na 5-6 metrów. Nie były to jednak w pełni wyrośnięte okazy. Alioramy były nieduże i smukłe. Najbardziej charakterystyczną cechą aliorama jest czaszka - długa i niska, z mocno wydłużonym pyskiem. Były one silne ornamentowane. Oba gatunki miały rogopodobny wyrostek za oczodołem. U A. remotus kość nosowa pokryta była rzędem sześciu wyraźnych guzków, natomiast A. altai miał tylko trzy słabiej wykształcone wypukłości. Lecz nadrabiał to dodatkowymi ozdobami - miał róg nad okiem (na kości łzowej), podobny do rogu, skierowany do wewnątrz wyrostek na kości jarzmowej oraz niezwykły róg wyrastający z tej kości z boku. Tak intensywna ornamentacja nie jest spotykana u innych późnokredowych tyranozauroidów, najprawdopodobniej zwiększała się z wiekiem. Kość szczękowa A. altai, podobnie jak inne kości czaszki, jest silne spneumatyzowana i ma olbrzymi dół przedoczodołowy z trzema oknami. Mózgoczaszka holotypu A. altai jest bardzo dobrze zachowana i ma zostać dokładnie opisana w przyszłych publikacjach. Dolna szczęka była długa i smukła, co jest cechą młodych tyranozaurydów. Pozbawiona jest modyfikacji wzmacniających szczeki widocznych u dużych tyranozaurydów. Alioram cechuje się większym stopniem spneumatyzowania szkieletu niż (inne?) tyranozaurydy - miał wgłębienia typowe dla tyranozaurydów jak i nie spotykane u nich. Kręgi i żebra szyjne były spneumatyzowane w stopniu nie zaobserwowanym u tyranozaurydów. Unikalne są też otwory pneumatyczne w żebrach piersiowych.
Środowisko życia
Warstwy Nogon-Tsav, w których odnaleziono szczątki Alioramus remotus, są powszechnie (lecz niekoniecznie prawidłowo) uważane za równe wiekiem datowanej na mastrycht (71-65 Ma) formacji Nemegt, w której osadach odnaleziono A. alta. Osady z tego piętra w Mongolii wykazują klimat bardziej wilgotny niż przypuszczalnie pustynne środowisko znane z wcześniejszych formacji z tego obszaru - Barun Goyot i Djadochta. Skały z Nemegt są pamiątką po równinach zalewanych przez rzeki, lecz z występującymi okresowo suszami. W tym środowisku żyły większe i bardziej zróżnicowane dinozaury niż te znane ze starszych formacji. Kurzanov doniósł o odkryciu w Nogon-Tsav (poza alioramem) także szczątki innych teropodów: Tarbosaurus, ornitomimozaurów i terizinozaurów. Okazy te nigdy jednak nie były przedmiotem dokładniejszych badań. Biorąc pod uwagę podobieństwo do fauny z kotliny Nemegt, można się spodziewać, że żyły tam także dromeozaurydy (Adasaurus), troodontydy (Borogovia, Zanabazar), owiraptorozaury (Avimimus, Elmisaurus, Ajancingenia, Nemegtomaia, Rinchenia), alwarezzaurydy (Mononykus), pachycefalozaury (Homalocephale), ankylozaurydy (Tarchia), hadrozaurydy (Saurolophus) i tytanozaury (Nemegtosaurus, Opisthocoelicaudia).
Alioramus remotus i Tarbosaurus zapewne zajmowały inne nisze pokarmowe - ten pierwszy prawdopodobnie polował na mniejsze zwierzęta i zapewne był dużo rzadszy (tarbozaur znany jest z bardzo wielu szkieletów zwierząt w różnym wieku a alioram jedynie z dwóch nieodrosłych).
Pozycja filogenetyczna
Alioramus - jak wynika z opublikowanej analizy Loewena i in. (2013) - jest taksonem siostrzanym Tyrannosauridae albo, jak ukazuje analiza Brusatte i współpracowników (2009) - jest bazalnym przedstawicielem Tyrannosaurinae.
Analiza Philipa Currie, Jørna Huruma i Karola Sabatha wykazała, że Alioramus to przedstawiciel Tyrannosaurinae i takson siostrzany Tarbosaurus. Za bliskim pokrewieństwem obu azjatyckich rodzajów przemawia budowa czaszki - mechanizm zamykania szczęk oraz brak wyrostka łzowego w kości zębowej (cecha wykazywana też przez dorosłe osobniki Daspletosaurus).
Za odrębnością Alioramus i Tarbosaurus przemawia, poza wielkością wypukłości na czaszce, także większa liczba zębów u aliorama. Znalezione młode osobniki tarbozaura wykazują bowiem taką samą liczbę zębów co dorosłe osobniki (zob. jednak opis Nanotyrannus).
Spis gatunków
Alioramus | Kurzanov, 1976 |
---|---|
A. remotus | Kurzanov, 1976 |
A. altai | Brusatte, Carr, Erickson, Bever i Norell, 2009 |
Bibliografia
Brusatte, S.L., Carr, T.D., Erickson, G.M., Bever, G.S. & Norell, M.A. (2009) "A long-snouted, multihorned tyrannosaurid from the Late Cretaceous of Mongolia" Proceedings of the National Academy of Sciences, 106, 17261-17266. doi:10.1073/pnas.0906911106
Currie, P.J. (2003) "Cranial anatomy of tyrannosaurid dinosaurs from the Late Cretaceous of Alberta, Canada" Acta Palaeontologica Polonica 48 (2), 191–226.
Currie, P.J., Hurum, J.H, & Sabath, K. (2003) "Skull structure and evolution in tyrannosaurid phylogeny" Acta Palaeontologica Polonica, 48 (2), 227–234.
Holtz, T.R. (2004) "Tyrannosauroidea" [w:] Weishampel, D.B., Dodson, P. & Osmólska, H. "The Dinosauria" Berkeley and Los Angeles: University of California Press, 111-136.
Loewen, M.A., Irmis, R.B., Sertich, J.J.W., Currie, P.J. & Sampson, S.D. (2013) "Tyrant Dinosaur Evolution Tracks the Rise and Fall of Late Cretaceous Oceans" PLoS ONE 8(11), e79420. doi:10.1371/journal.pone.0079420
Mortimer, online http://home.comcast.net/~eoraptor/Tyrannosauroidea.html#Alioramusremotus
Cau, online http://theropoda.blogspot.com/2009/10/pensieri-parole-opere-ed-omissioni-su.html
http://archosaurmusings.wordpress.com/2009/10/06/guest-post-a-new-tyrannosaur-alioramus-altai/ [komentarze]