Alioramus

Autor:	Korekta:
Maciej Ziegler	Adrian Tkocz, Tomasz Sokołowski

Alioramus (alioram)
Długość:	5-6 m (niedorosłe osobniki)
Masa::	ok. 370 kg (niedorosłe osobniki)
Miejsce występowania:	Mongolia (warstwy Nogon Tsav i formacja Nemegt)
Czas występowania	70,6-68 Ma późna kreda (wczesny mastrycht)
Systematyka	Dinosauria Saurischia Theropoda Tetanurae Coelurosauria Tyrannosauroidea ?? Tyrannosauridae ?? Tyrannosaurinae
Autor: "TheMeekWarrior" [3].

Wstęp

Alioramus to rodzaj tyranozauroida żyjący w późnej kredzie na terytorium Mongolii.

Wśród paleontologów pojawiły się przypuszczenia, że alioram to w rzeczywistości młody osobnik Tarbosaurus (Currie, 2003, który zaznacza, że liczba zębów i ornamentacja świadczyłyby przeciwnie; Mortimer, online uważa oba gatunki aliorama za tożsame i z mniejszą dozą pewności, że to młode tarbozaury).

Etymologia

Alioramus znaczy "odrębna gałąź" (łac. alius "inna, odrębna" i łac . ramus "gałąź, odnoga"). Nazwano go tak, ponieważ niezwykłe cechy budowy aliorama wskazywały na wyraźną odrębność od innych tyranozauroidów. Także epitet gatunkowy typowego A. remotus odnosi się do domniemanego dalekiego pokrewieństwa z innymi tyranozauroidami - remotus znaczy bowiem "odległy". Natomiast drugi gatunek nazwano od gór Altai - istotnego składnika topografii południowej Mongolii.

Materiał kopalny

• A. remotus: holotyp (GI 3141/1) - to należąca do młodego osobnika (znakiem zapytania oznaczono kości, które wg niektórych źródeł nie zostały odnalezione) niekompletna czaszka długości ok. 70 cm, żuchwa, (?) 4 kręgi szyjne, (?) części kości piszczelowej i (?) kości strzałkowej, kości śródstopia, (?) paliczki i (?) pazury.

• A. altai: holotyp (IGM 100/1844) to dość kompletny i dobrze zachowany szkielet zawierający niemal kompletną lecz nieartykułowaną czaszkę, kręgi (wszystkie szyjne i kręgi krzyżowe, kilka grzbietowych i ogonowych) i większość kości kończyn tylnych i pasa miednicowego (brakuje kości łonowej i górnych części podudzia). Okaz ten zginął w wieku 9 lat i był dużo mniejszy od tyranozaurydów w podobnym wieku.

Czaszka A. remotus (znalezione kości na biało). Autor: Steve O'Connor [1].

A. altai. Autor: "Conty" [2].

Budowa

Długość odnalezionych osobników szacuje się na 5-6 metrów. Nie były to jednak w pełni wyrośnięte okazy. Alioramy były nieduże i smukłe. Najbardziej charakterystyczną cechą aliorama jest czaszka - długa i niska, z mocno wydłużonym pyskiem. Były one silne ornamentowane. Oba gatunki miały rogopodobny wyrostek za oczodołem. U A. remotus kość nosowa pokryta była rzędem sześciu wyraźnych guzków, natomiast A. altai miał tylko trzy słabiej wykształcone wypukłości. Lecz nadrabiał to dodatkowymi ozdobami - miał róg nad okiem (na kości łzowej), podobny do rogu, skierowany do wewnątrz wyrostek na kości jarzmowej oraz niezwykły róg wyrastający z tej kości z boku. Tak intensywna ornamentacja nie jest spotykana u innych późnokredowych tyranozauroidów, najprawdopodobniej zwiększała się z wiekiem. Kość szczękowa A. altai, podobnie jak inne kości czaszki, jest silne spneumatyzowana i ma olbrzymi dół przedoczodołowy z trzema oknami. Mózgoczaszka holotypu A. altai jest bardzo dobrze zachowana i ma zostać dokładnie opisana w przyszłych publikacjach. Dolna szczęka była długa i smukła, co jest cechą młodych tyranozaurydów. Pozbawiona jest modyfikacji wzmacniających szczeki widocznych u dużych tyranozaurydów. Alioram cechuje się większym stopniem spneumatyzowania szkieletu niż (inne?) tyranozaurydy - miał wgłębienia typowe dla tyranozaurydów jak i nie spotykane u nich. Kręgi i żebra szyjne były spneumatyzowane w stopniu nie zaobserwowanym u tyranozaurydów. Unikalne są też otwory pneumatyczne w żebrach piersiowych.

Środowisko życia

Warstwy Nogon-Tsav, w których odnaleziono szczątki Alioramus remotus, są powszechnie (lecz niekoniecznie prawidłowo) uważane za równe wiekiem datowanej na mastrycht (71-65 Ma) formacji Nemegt, w której osadach odnaleziono A. alta. Osady z tego piętra w Mongolii wykazują klimat bardziej wilgotny niż przypuszczalnie pustynne środowisko znane z wcześniejszych formacji z tego obszaru - Barun Goyot i Djadochta. Skały z Nemegt są pamiątką po równinach zalewanych przez rzeki, lecz z występującymi okresowo suszami. W tym środowisku żyły większe i bardziej zróżnicowane dinozaury niż te znane ze starszych formacji. Kurzanov doniósł o odkryciu w Nogon-Tsav (poza alioramem) także szczątki innych teropodów: Tarbosaurus, ornitomimozaurów i terizinozaurów. Okazy te nigdy jednak nie były przedmiotem dokładniejszych badań. Biorąc pod uwagę podobieństwo do fauny z kotliny Nemegt, można się spodziewać, że żyły tam także dromeozaurydy (Adasaurus), troodontydy (Borogovia, Zanabazar), owiraptorozaury (Avimimus, Elmisaurus, Ajancingenia, Nemegtomaia, Rinchenia), alwarezzaurydy (Mononykus), pachycefalozaury (Homalocephale), ankylozaurydy (Tarchia), hadrozaurydy (Saurolophus) i tytanozaury (Nemegtosaurus, Opisthocoelicaudia).

Alioramus remotus i Tarbosaurus zapewne zajmowały inne nisze pokarmowe - ten pierwszy prawdopodobnie polował na mniejsze zwierzęta i zapewne był dużo rzadszy (tarbozaur znany jest z bardzo wielu szkieletów zwierząt w różnym wieku a alioram jedynie z dwóch nieodrosłych).

Pozycja filogenetyczna

Alioramus - jak wynika z opublikowanej analizy Loewena i in. (2013) - jest taksonem siostrzanym Tyrannosauridae albo, jak ukazuje analiza Brusatte i współpracowników (2009) - jest bazalnym przedstawicielem Tyrannosaurinae.

Analiza Philipa Currie, Jørna Huruma i Karola Sabatha wykazała, że Alioramus to przedstawiciel Tyrannosaurinae i takson siostrzany Tarbosaurus. Za bliskim pokrewieństwem obu azjatyckich rodzajów przemawia budowa czaszki - mechanizm zamykania szczęk oraz brak wyrostka łzowego w kości zębowej (cecha wykazywana też przez dorosłe osobniki Daspletosaurus).

Za odrębnością Alioramus i Tarbosaurus przemawia, poza wielkością wypukłości na czaszce, także większa liczba zębów u aliorama. Znalezione młode osobniki tarbozaura wykazują bowiem taką samą liczbę zębów co dorosłe osobniki (zob. jednak opis Nanotyrannus).

Spis gatunków

Alioramus	Kurzanov, 1976
A. remotus	Kurzanov, 1976
A. altai	Brusatte, Carr, Erickson, Bever i Norell, 2009

Bibliografia

Brusatte, S.L., Carr, T.D., Erickson, G.M., Bever, G.S. & Norell, M.A. (2009) "A long-snouted, multihorned tyrannosaurid from the Late Cretaceous of Mongolia" Proceedings of the National Academy of Sciences, 106, 17261-17266. doi:10.1073/pnas.0906911106

Currie, P.J. (2003) "Cranial anatomy of tyrannosaurid dinosaurs from the Late Cretaceous of Alberta, Canada" Acta Palaeontologica Polonica 48 (2), 191–226.

Currie, P.J., Hurum, J.H, & Sabath, K. (2003) "Skull structure and evolution in tyrannosaurid phylogeny" Acta Palaeontologica Polonica, 48 (2), 227–234.

Holtz, T.R. (2004) "Tyrannosauroidea" [w:] Weishampel, D.B., Dodson, P. & Osmólska, H. "The Dinosauria" Berkeley and Los Angeles: University of California Press, 111-136.

Loewen, M.A., Irmis, R.B., Sertich, J.J.W., Currie, P.J. & Sampson, S.D. (2013) "Tyrant Dinosaur Evolution Tracks the Rise and Fall of Late Cretaceous Oceans" PLoS ONE 8(11), e79420. doi:10.1371/journal.pone.0079420

Mortimer, online http://home.comcast.net/~eoraptor/Tyrannosauroidea.html#Alioramusremotus

Cau, online http://theropoda.blogspot.com/2009/10/pensieri-parole-opere-ed-omissioni-su.html

http://archosaurmusings.wordpress.com/2009/10/06/guest-post-a-new-tyrannosaur-alioramus-altai/ [komentarze]