Altirhinus: Różnice pomiędzy wersjami
m (Do poprawy?) |
|||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
hasło do weryfikacji | hasło do weryfikacji | ||
| + | {{DISPLAYTITLE:''Altirhinus''}} | ||
<small> | <small> | ||
{| class="wikitable" style="background-color:CornSilk" | {| class="wikitable" style="background-color:CornSilk" | ||
| Linia 29: | Linia 30: | ||
|- | |- | ||
! '''[[Czas|Czas występowania]]''' | ! '''[[Czas|Czas występowania]]''' | ||
| − | | 115-112 lub 112-108,8 Ma | + | | 115-112 lub 112-108,8 [[Ma]] |
| − | <small> | + | <small>[[wczesna kreda]] (późny [[apt]] lub wczesny [[alb]])</small> |
|- | |- | ||
! '''Systematyka''' | ! '''Systematyka''' | ||
| Linia 54: | Linia 55: | ||
[[Hadrosauriformes]] | [[Hadrosauriformes]] | ||
| − | [[Hadrosauroidea]] (?? [[Iguanodontidae]]) | + | ? [[Hadrosauroidea]] (?? [[Iguanodontidae]]) |
|- | |- | ||
| colspan=2 |[[Plik:Altirhinus.jpg|400px|]] | | colspan=2 |[[Plik:Altirhinus.jpg|400px|]] | ||
| Linia 61: | Linia 62: | ||
==Wstęp== | ==Wstęp== | ||
| − | ''Altirhinus'' to monotypowy [[rodzaj]] ornitopoda należący | + | ''Altirhinus'' to monotypowy [[rodzaj]] ornitopoda należący najprawdopodobniej do grupy [[Hadrosauroidea]]. Żył na terenie obecnej Mongolii we wczesnej kredzie, prawdopodobnie między 115 a 108,8 milionami lat temu. Zapewne jak większość (jeżeli nie wszyscy) jego kuzynów był zwierzęciem stadnym. |
==Materiał kopalny== | ==Materiał kopalny== | ||
| Linia 79: | Linia 80: | ||
==Historia odkryć i taksonomii== | ==Historia odkryć i taksonomii== | ||
| − | Osobniki znane dziś jako ''Altirhinus kurzanovi'' były wcześniej materiałem przypisanym do ''[[Iguanodon]] orientalis''. Zostały one (przynajmniej niektóre) odnalezione podczas wyprawy mongolsko-sowieckiej (połączenie sił Instytutu Geologii Mongolskiej Akademii Nauk z ówczesnym Sowieckim Instytutem Paleontologii) w północno-zachodniej części prowincji Domnogov. Stało się to w [[1981]] roku, a wyprawą kierował dr | + | Osobniki znane dziś jako ''Altirhinus kurzanovi'' były wcześniej materiałem przypisanym do ''[[Iguanodon]] orientalis''. Zostały one (przynajmniej niektóre) odnalezione podczas wyprawy mongolsko-sowieckiej (połączenie sił Instytutu Geologii Mongolskiej Akademii Nauk z ówczesnym Sowieckim Instytutem Paleontologii) w północno-zachodniej części prowincji Domnogov. Stało się to w [[1981]] roku, a wyprawą kierował dr [[Siergiej Kurzanov]]. |
| − | 15 lat później – bo w [[1996]] roku – [[Norman]] uznał [[holotyp]] gatunku iguanodonta ''I. orientalis'' za | + | 15 lat później – bo w [[1996]] roku – [[David Norman]] uznał [[holotyp]] gatunku iguanodonta ''I. orientalis'' za [[młodszy synonim]] gatunku ''I. bernissartensis''. Jednak jego przypisany materiał przez Kurzanova okazał się być odmienny od [[holotyp]]u – okazało się, że reprezentował on zwierzę odmienne nie tylko na poziomie gatunkowym, a i na [[rodzaj]]owym. Konieczne było ukucie dla niego nowej nazwy [[rodzaj]]owej. Dokonał tego formalnie Norman w [[1998]] roku. |
==Pozycja systematyczna== | ==Pozycja systematyczna== | ||
| − | [[Iguanodontia#Kladogramy|W analizach filogenetycznych dotyczących Iguanodontia]] ''Altirhinus'' zazwyczaj jest jednym z bardziej [[bazalny]]ch przedstawicieli [[Hadrosauroidea]] ( | + | [[Iguanodontia#Kladogramy|W analizach filogenetycznych dotyczących Iguanodontia]] ''Altirhinus'' zazwyczaj jest jednym z bardziej [[bazalny]]ch przedstawicieli [[Hadrosauroidea]] (lecz bardziej [[zaawansowany]] niż np. ''[[Ouranosaurus]]'' - ale patrz np. Wang i in., [[2013]]). |
==Budowa== | ==Budowa== | ||
| Linia 90: | Linia 91: | ||
==Etymologia== | ==Etymologia== | ||
| − | Nazwa [[rodzaj]]owa ''Altirhinus'' znaczy "wysoki nos" (''alti'' – łac. ''altus'' = wysoki oraz gr. ''rhinus'' = nos). Epitet gatunkowy ''kurzanovi'' honoruje rosyjskiego paleontologa, S.M. | + | Nazwa [[rodzaj]]owa ''Altirhinus'' znaczy "wysoki nos" (''alti'' – łac. ''altus'' = wysoki oraz gr. ''rhinus'' = nos). Epitet gatunkowy ''kurzanovi'' honoruje rosyjskiego paleontologa, S.M. Kurzanova, który odnalazł jego skamieniałe kości i przypisał je pierwotnie do ''[[Iguanodon]] orientalis''. |
==Spis gatunków== | ==Spis gatunków== | ||
{| class="wikitable" | {| class="wikitable" | ||
! ''Altirhinus'' | ! ''Altirhinus'' | ||
| − | | [[Norman]], [[1998]] | + | | {{Kpt|[[David Norman|Norman]]}}, [[1998]] |
|- | |- | ||
! ''A. kurzanovi'' | ! ''A. kurzanovi'' | ||
| − | | | + | | {{Kpt|Norman}}, 1998 |
|} | |} | ||
| Linia 110: | Linia 111: | ||
Norman, D.B. (2004) Basal Iguanodontia. [w]: David B. Weishampel, Peter Dodson, Halszka Osmólska (red.): "The Dinosauria". Wyd. drugie. Berkeley: University of California Press | Norman, D.B. (2004) Basal Iguanodontia. [w]: David B. Weishampel, Peter Dodson, Halszka Osmólska (red.): "The Dinosauria". Wyd. drugie. Berkeley: University of California Press | ||
| + | |||
| + | Paul, G.S. (2010) "The Princeton Field Guide to Dinosaurs" wyd. Princeton University - Princeton i Oxford | ||
| + | |||
| + | Wang, R.F., You, H.L., Xu, S. C., Wang, S.Z.;, Yi, J., Xie, L.J., Jia, L., Li, Y.X. (2013) A New Hadrosauroid Dinosaur from the Early Late Cretaceous of Shanxi Province, China. PLoS ONE 8(10): e77058. [[doi:10.1371/journal.pone.0077058]] | ||
You, H.-L., Li, J.-L. & Li, Y.-X. (2003) "A new hadrosauroid dinosaur from the mid-Cretaceous of Liaoning, China" Acta Geologica Sinica, 77(2), 148-154. | You, H.-L., Li, J.-L. & Li, Y.-X. (2003) "A new hadrosauroid dinosaur from the mid-Cretaceous of Liaoning, China" Acta Geologica Sinica, 77(2), 148-154. | ||
| − | |||
| − | |||
</small> | </small> | ||
Wersja z 12:21, 9 lis 2013
hasło do weryfikacji
| Autor: | Korekta: |
| Marcin Szermański | Maciej Ziegler |
| Altirhinus (altirhin) | |
|---|---|
| Długość: | 6,5-8 m |
| Masa: | 1,1 (-3 t?) |
| Miejsce występowania: | Mongolia - prowincja Domnogov |
| Czas występowania | 115-112 lub 112-108,8 Ma
wczesna kreda (późny apt lub wczesny alb) |
| Systematyka | Dinosauria
? Hadrosauroidea (?? Iguanodontidae) |
Rekonstrukcja przyżyciowa Altirhinus - widać charakterystyczną narośl na nosie. [1] | |
Wstęp
Altirhinus to monotypowy rodzaj ornitopoda należący najprawdopodobniej do grupy Hadrosauroidea. Żył na terenie obecnej Mongolii we wczesnej kredzie, prawdopodobnie między 115 a 108,8 milionami lat temu. Zapewne jak większość (jeżeli nie wszyscy) jego kuzynów był zwierzęciem stadnym.
Materiał kopalny
PIN 3386/8 (czasami oznaczany jako 3388) to czaszka (lewa strona dobrze zachowana, prawda zniszczona i pokruszona). Składa się na nią m.in. kość prawa nosowa, zębowa, przedzębowa, kwadratowa i inne. Szkielet pozaczaszkowy reprezentowany jest przez lewy i prawy łuk neuralny atlasu, k. łopatkową, k. łopatkowo-kruczą, obie płytki mostkowe, prawą k. łonową, prawą i lewą k. kulszową, III, IV i V palec "dłoni", 3 paliczki stopy.
PIN 3386/7 (3387) to czaszka (m.in. obie k. zębowe, k. zębowa, k. przedczołowa, k. czołowa, obie k. szczękowe, k. przedszczękowa, k. kwadratowa, 10 izolowanych zębów i inne). Szkielet pozaczaszkowy to lewy łuk neuralny atlasu, fragmentaryczne kręgi szyjne i grzbietowe, wiele żeber, elementy "dłoni" (k. śródręcza, paliczki i palce), k. mostkowe, k. łopatkowo-krucze oraz kości kończyny przedniej (ramienna, promieniowa i łokciowa).
PIN 3386/9 (3389) to obie k. łopatkowe, lewa k. łopatkowo-krucza, lewa i prawa płytka mostkowa, obie k. ramienne, promieniowe i prawa k. łokciowa, elementy prawej "dłoni": k. śródręcza II, III, IV i V, wszystkie paliczki palców II, III i IV, paliczki I i II palca IV oraz I i II palca V; lewa "dłoń": k. śródręcza II, III, IV, V, palce II, III i IV (kompletne), 1 paliczek palca nr V; obie k. łonowe, lewa k. udowa i prawa piszczelowa, obie k. strzałkowe, obie kości skokowe, 2 elementy k. śródstopia, wszystkie pierwsze paliczki, drugie paliczki prawego i lewego palca II i III oraz 2 dalsze; ciąg 34 kręgów ogonowych.
PIN 3390 to szkielet małego ornitopoda; złamana kończyna i k. małego ornitopoda z paroma łukami neuralnymi i fragmentami szczęki. Izolowany ząb k. zębowej.
PIN 3391 to szkielet małego ornitopoda. Częściowa lewa stopa, k. piszczelowa, 4 trzony kręgów i inne małe fragmenty.
Historia odkryć i taksonomii
Osobniki znane dziś jako Altirhinus kurzanovi były wcześniej materiałem przypisanym do Iguanodon orientalis. Zostały one (przynajmniej niektóre) odnalezione podczas wyprawy mongolsko-sowieckiej (połączenie sił Instytutu Geologii Mongolskiej Akademii Nauk z ówczesnym Sowieckim Instytutem Paleontologii) w północno-zachodniej części prowincji Domnogov. Stało się to w 1981 roku, a wyprawą kierował dr Siergiej Kurzanov.
15 lat później – bo w 1996 roku – David Norman uznał holotyp gatunku iguanodonta I. orientalis za młodszy synonim gatunku I. bernissartensis. Jednak jego przypisany materiał przez Kurzanova okazał się być odmienny od holotypu – okazało się, że reprezentował on zwierzę odmienne nie tylko na poziomie gatunkowym, a i na rodzajowym. Konieczne było ukucie dla niego nowej nazwy rodzajowej. Dokonał tego formalnie Norman w 1998 roku.
Pozycja systematyczna
W analizach filogenetycznych dotyczących Iguanodontia Altirhinus zazwyczaj jest jednym z bardziej bazalnych przedstawicieli Hadrosauroidea (lecz bardziej zaawansowany niż np. Ouranosaurus - ale patrz np. Wang i in., 2013).
Budowa
Cechą charakterystyczną altirhina są wielkie nozdrza przed pyskiem zwierzęcia. Prawdopodobnie znajdował się tam "worek rezonansowy", który pełnił tę samą funkcję co narośl Muttaburrasaurus, czyli do komunikacji lub do popisów godowych.
Etymologia
Nazwa rodzajowa Altirhinus znaczy "wysoki nos" (alti – łac. altus = wysoki oraz gr. rhinus = nos). Epitet gatunkowy kurzanovi honoruje rosyjskiego paleontologa, S.M. Kurzanova, który odnalazł jego skamieniałe kości i przypisał je pierwotnie do Iguanodon orientalis.
Spis gatunków
| Altirhinus | Norman, 1998 |
|---|---|
| A. kurzanovi | Norman, 1998 |
Wybrana Bibliografia
McDonald, A.T., Barrett, P.M. & Chapman, S.D. (2010) "A new basal iguanodont (Dinosauria: Ornithischia) from the Wealden (Lower Cretaceous) of England" Zootaxa, 2569, 1–43
Norman, D.B. (1996) On Mongolian ornithopods (Dinosauria: Ornithischia). 1. Iguanodon orientalis Rozhdestvensky 1952. Zoological Journal of the Linnean Society, 116: 303–315
Norman, D.B. (1998) On Asian ornithopods (Dinosauria: Ornithischia). 3. A new species of iguanodontid dinosaur. Zoological Journal of the Linnean Society (1998), 122: 291–348
Norman, D.B. (2004) Basal Iguanodontia. [w]: David B. Weishampel, Peter Dodson, Halszka Osmólska (red.): "The Dinosauria". Wyd. drugie. Berkeley: University of California Press
Paul, G.S. (2010) "The Princeton Field Guide to Dinosaurs" wyd. Princeton University - Princeton i Oxford
Wang, R.F., You, H.L., Xu, S. C., Wang, S.Z.;, Yi, J., Xie, L.J., Jia, L., Li, Y.X. (2013) A New Hadrosauroid Dinosaur from the Early Late Cretaceous of Shanxi Province, China. PLoS ONE 8(10): e77058. doi:10.1371/journal.pone.0077058
You, H.-L., Li, J.-L. & Li, Y.-X. (2003) "A new hadrosauroid dinosaur from the mid-Cretaceous of Liaoning, China" Acta Geologica Sinica, 77(2), 148-154.
