Baryonyx
| Autor: |
| Łukasz Czepiński |
| Baryonyx (barionyks/baryonyks) | |
|---|---|
| Długość: | > 7,5-11 m |
| Masa: | 1,2-3 t |
| Miejsce występowania: |
Wielka Brytania (Upper Weald Clay i formacja Wessex), |
| Czas występowania | 130-128 Ma
wczesna kreda |
| Systematyka | Dinosauria |
| |
Wstęp
Baryonyx to spinozauryd żyjący we wczesnej kredzie na terenach obecnej zachodniej Europy.
Odkrycie i materiał kopalny
Po raz pierwszy barionyks został odkryty w 1983 r. w angielskim hrabstwie Surrey. Z odkrywki gliny wydobyto wraz ze szkieletem prawie trzy tony otaczających skał. Znaleziono mniej niż połowę szkieletu B. walkeri. Holotyp (BMNH R9951) to niekompletny szkielet młodego osobnika (zob. rysunek), znajdujący się w Muzeum Historii Naturalnej w Londynie.
Do B. walkeri przypisano też wiele szczątków: głównie zębów, ale także nieopisany dotąd kręg grzbietowy (który wskazuje, że ten teropod miał wyższe wyrostki na kręgach niż dotąd sądzono) i paliczek zwierzęcia większego niż typowy osobnik, a także fragmentaryczny szkielet (ML 1190) z Portugalii, zawierający część kości zębowej, dwa zęby, 4 grzbietowe łuki kręgowe, 5 trzonów kręgów ogonowych, fragmenty szewronów i żebra, łopatkę, część kości łonowej i prawdopodobnej biodrowej, dwie kości piętowe i pazur ze stopy.
Etymologia
Baryonyx to z greki "ciężki pazur". Został on nazywany tak ze względu na wyjątkowy w czasie jego odkrycia pazur umiejscowiony na przedniej kończynie gada, zapewne służący do łapania ryb, którymi ten stwór się żywił. Epitet gatunkowy honoruje odkrywcę pierwszych szczątków dinozaura czyli wielkiego pazura - Williama J. Walkera.
Budowa i paleoekologia
Teropody takie jak np. karnozaury i tyranozauroidy miały wysokie, bocznie spłaszczone czaszki, tymczasem czaszka barionyksa jest zupełnie inna - niska i wydłużona z niewielkim guzem na czole. Długa żuchwa dopełnia niezwykłego wrażenia, jakie sprawia czaszka barionyksa. Tylne nogi były wystarczająco silne, by unieść ciężar ciała barionyksa, choć podejrzewano go także o czworonożność. Przednie kończyny są lepiej rozwinięte niż u większości teropodów. Od czubka nosa do końca ogona B. walkeri mierzył około 10 m. Wygięta szyja i umięśnione ciało przypominają pozostałe dinozaury drapieżne. Ogon służył do utrzymywania równowagi. Każdą połowę żuchwy zdobiły 32 ostre, podobne do krokodylich, zęby. W górnej szczęce było ich prawdopodobnie drugie tyle. Liczba zębów oraz charakterystycznie wygięta linia szczęk przypomina paszczę krokodyla.
Prawdopodobnie Baryonyx był drapieżnikiem gustującym raczej w rybach niż w lądowych zwierzętach. Wielkie, hakowate szpony świetnie nadawały się do polowania na ryby przy brzegu. Najdłuższy pazur mierzył 31 cm - licząc długość górnej krawędzi. Obok szczątków barionyksa znaleziono łuski kopalnej ryby z rodzaju Lepidotes. Baryonyx konkurował zapewne z innym amatorem ryb - a mianowicie gadem z nadrzędu krokodylomorfów - prawdopodobnie Goniopholis. Żył on w towarzystwie takich dinozaurów, jak Iguanodon i Mantellisaurus.
Taksonomia
Niektórzy naukowcy uważają, że znaleziony w Nigrze w osadach wczesnokredowych (ok. 112 Ma) Suchomimus tenerensis to drugi gatunek barionyksa, lecz jest to kwestia subiektywna. Odnaleziony szkielet, należący do niewyrośniętego osobnika, był większy od holotypu B. walkeri.
Możliwe, że szczątki utworzonego w XIX wieku, wątpliwego rodzaju Suchosaurus, reprezentowanego przez dwa gatunki (S. cultridens i S. girardi) pochodzą od omawianego teropoda.
Spis gatunków
| Baryonyx | Charig i Milner, 1986 | ??= Suchosaurus | |
|---|---|---|---|
| B. walkeri | Charig i Milner, 1986 | ??= Suchosaurus girardi | ??= Suchosaurus cultridens |
| B. tenerensis | (Sereno, Beck, Dutheil, Gado, Larsson, Lyon,
Marcot, Rauhut, Sadleir, Sidor, Varricchio, Wilson i Wilson, 1998) |
= Suchomimus tenerensis |
Bibliografia
Charig, A.J. & Milner, A.C. (1986) "Baryonyx, a remarkable new theropod dinosaur" Nature, 324(6095), 359-361.
Charig, A.J. & Milner, A.C. (1997) "Baryonyx walkeri, a fish-eating dinosaur from the Wealden of Surrey" Bulletin of the Natural History Museum, Geology Series, 53(1), 11-70.
Mateus, O., Araújo, R., Natário, C. & Castanhinha, R. (2011) "A new specimen of the theropod dinosaur Baryonyx from the early Cretaceous of Portugal and taxonomic validity of Suchosaurus" Zootaxa, 2827, 54–68.
http://home.comcast.net/~eoraptor/Megalosauroidea.htm#Baryonyxwalkeri
Paul, G.S. (2010) "The Princeton Field Guide to Dinosaurs" wyd. Princeton University
