Brontosaurus
Dp sprawdzenia
| Autor: | Korekta: |
| Marcin Szermański | Maciej Ziegler |
| Brontosaurus (brontozaur) | |
|---|---|
| Długość: | 23(?26) m |
| Masa: | 15 t |
| Miejsce występowania: | USA - Kolorado, ?Oklahoma, Wyoming |
| Czas występowania | późna jura (kimeryd-tyton) |
| Systematyka | Dinosauria |
Brontosaurus parvus (UMGW 15556 = CM 563), tu jeszcze jako Apatosausus excelsus. Autor: Scott Hartman [1] | |
| Mapa znalezisk gatunków brontozaura: | |
|
Wczytywanie mapy…
| |
Wstęp
Brontosaurus to jeden z najsłynniejszych dinozaurów. Przynajmniej na początku XX wieku był jednym z najpopularniejszych dinozaurów – był często stawiany w jednym szeregu z takimi sławami, jak Tyrannosaurus, Triceratops i Stegosaurus. Był nawet gwiazdą Hollywood – m.in. grał główną rolę w filmie animowanym "Gertie the Dinosaur". Od wielu lat uważany za nieważny takson, lecz ostatnie badania (Tschopp i in.) wskazują na jego odrębność i ważność z naukowego punktu widzenia.
Historia rodzaju
Brontozaur został opisany przez słynnego paleontologa Marsha w 1879 roku. Jednak w 1903 roku Riggs stwierdził jednak, że gatunek typowy brontozaura, B. excelsus, nie różni się od apatozaura na poziomie rodzajowym, dlatego więc przypisał go do Apatosaurus jako nowy gatunek – A. excelsus. Los gatunku typowego brontozaura podzielił także Brontosaurus amplus. Mimo ogólnego konsensusu dotyczącego synonimizacji brontozaura z apatozaurem, w mediach o wiele częściej można było napotkać tę pierwszą nazwę. Zamieszanie z tymi dinozaurami miało miejsce nie tylko w kwestiach dotyczących nazewnictwa. Przez 30 lat wystawiano szkielet brontozaura z zamontowaną czaszką, która jak się okazało należała tak naprawdę do Camarasaurus - dopiero D.S. Berman odnalazł czaszkę apatozaura przypominającą tą u Diplodocus. W 2015 roku Tschopp i in. przywracają brontozaurowi ważność i zarazem odrębność od apatozaura.
Gatunki brontozaura
Lista wg Tschoppa i in. (2015). Dotąd paleontolodzy uważali poniższe gatunki za należące do apatozaura, ew. do eobrontozaura (Eobrontosaurus yahnahpin).
B. excelsus
Status: ważny
Wymiary: 22 m dł., 5 m wys., 15 t
Występowanie: USA (Kolorado, Wyoming); środkowe pokłady formacji Morrison (późny kimeryd)
Materiał kopalny: holotyp (YPM 1980) to niekompletny szkielet;
Niepewnie przypisany osobnik: fragmentaryczny szkielet (YPM 1981) - holotyp Brontosaurus amplus.
Gatunek typowy brontozaura, jest też zarazem jednym z najsłynniejszych gatunków. Znany także pod nazwami Apatosaurus excelus i Camarasaurus excelsus. Jego młodszym synonimem jest zazwyczaj jest uważany Brontosaurus amplus.
B. parvus
Wymiary: 22 m dł., 5 m wys., 14 t
Występowanie: USA (Wyoming; ?Oklahoma); dolne pokłady formacji Morrison (środkowy kimeryd)
Materiał kopalny: holotyp (CM 566) to fragmentaryczny szkielet młodego osobnika zawierający niekompletny łuk neuralny 5 lub 6 kręgu szyjnego, łuk neutralny kręgu grzbietowo-krzyżowego, 3 niekompletne prawe żebra, 1 trzon kręgu krzyżowego, proksymalny koniec lewej k. łonowej, prawa k. łopatkowa, obie k. ramienne, prawa k. łokciowa, prawa k. udowa i lewa k. strzałkowa;
Przypisane osobniki: szkielet pozaczaszkowy (UMGW 15556 = CM 563), niepewnie przypisana kość łopatkowa (OMNH 1300).
Cały powyższy materiał kopalny był opisany pierwotnie jako Elosaurus parvus na początku XX wieku przez Petersona i Gilmore'a (1902), uznany za młodszy synonim A. excelsus. Upchurch i in. (2004a) traktują go (jako Elosaurus parvus) za młodszy synonim A. excelsus, lecz analiza Upchurcha i in. (2004b) wykazała, że to ważny gatunek apatozaura (A. parvus). Tschopp i in. (2015) uważają go za gatunek należący do Brontosaurus i jednocześniej jako takson siostrzany względem Brontosaurus yahnahpin.
B. yahnahpin
Wymiary: 21-23(?26) m dł., ? m wys., ? t
Występowanie: USA (Wyoming); formacja Morrison (kimeryd / tyton)
Materiał kopalny: holotyp (Tate-001).
Dinozaur pierwotnie opisany jako kolejny gatunek apatozaura. Robert Bakker po paru latach (1998) uznał, że różni się od niego na poziomie rodzajowym i nadał mu nową nazwę: Eobrontosaurus, tym samym nawiązując do nazwy brontozaura. Eobrontosaurus jest powszechnie uważany za takson siostrzany Apatosaurus i przedstawiciela Apatosaurinae. Niektórzy naukowcy (np. Paul Upchurch i in., 2004) zasugerowali, że to młodszy synonim Camarasaurus (a więc nie może być diplodokidem), gdyż ma cechy kamarazaura (budowa k. łopatkowo-kruczej, ramiennej i kręgów szyjnych). Najprawdopodobniej chodzi o gatunek Camarasaurus supremus, gdyż to on najbardziej odpowiada gabarytowo i stratygraficznie eobrontozaurowi.
Z kolei Scott Hartman (2005, DML) przekonuje nieoficjalnie, że są to odmienne dinozaury, popierając tym samym Roberta Bakkera. Wg niego kręgi eobrontozaura niepodważalnie wykazują cechy apatozaurynowe, lecz mimo to wymaga dokładniejszego zbadania. Póki co najnowsze doniesienia (Tschopp i in., 2015) synonimizują go z brontozaurem, któremu tym samym przywracają po kilku dekadach ważny status.
Etymologia
Nazwa rodzajowa Brontosaurus znaczy "gromowy jaszczur".
Spis gatunków
| Brontosaurus | Marsh, 1879 |
|---|---|
| = Elosaurus | Peterson i Gilmore, 1902 |
| B. excelsus | Marsh, 1879 |
| = Apatosaurus excelsus | (Marsh, 1879) Riggs, 1903 |
| = Camarasaurus excelsus | (Marsh, 1879) |
| = B. amplus | Marsh, 1881 |
| = Apatosaurus amplus | (Marsh, 1881) Riggs, 1903 |
| B. parvus | (Peterson & Gilmore, 1902) Tschopp, Mateus i Benson, 2015 |
| = Elosaurus parvus | Peterson i Gilmore, 1902 |
| = Apatosaurus parvus | (Peterson i Gilmore, 1902) Upchurch, Yukimitsu i Barrett, 2004b |
| B. yahnahpin | (Filla & Redman, 1994) Tschopp, Mateus & Benson, 2015 |
| = Apatosaurus yahnahpin | Filla i Redman, 1994 |
| = Eobrontosaurus yahnahpin | (Filla i Redman, 1994) Bakker, 1998 |
Bibliografia
Publikacje naukowe:
Taylor, M.P. (2010) "Sauropod dinosaur research: a historical review". Geological Society, London, Special Publications; v. 343; p. 361-386. doi:10.1144/SP343.22
Tschopp, E., Mateus, O. & Benson, R.B.J. 2015. "A specimen-level phylogenetic analysis and taxonomic revision of Diplodocidae (Dinosauria, Sauropoda)" PeerJ, 3, e857. doi:10.7717/peerj.857
Upchurch, P., Barrett, P.M. & Dodson, P. (2004a) Sauropoda. [w:] David B. Weishampel, Peter Dodson, Halszka Osmólska (red.): "The Dinosauria". Wyd. drugie. Berkeley: University of California Press.
Upchurch, P., Yukimitsu, T. & Barrett, P.M. (2004b). "A new specimen of Apatosaurus ajax (Sauropoda: Diplodocidae) from the Morrison Formation (Upper Jurassic) of Wyoming, USA." National Science Museum monographs 26: i-118 ISSN:13429574.
Whitlock, J.A. (2011) "A phylogenetic analysis of Diplodocoidea (Saurischia: Sauropoda)" Zoological Journal of the Linnean Society, 161 (4), 872-915.
Inne:
Hartman, S., 2005, DML http://dml.cmnh.org/2005Feb/msg00289.html
James, E. (2008) "Carnegie Museum of Natural History’s Dinosaur Collection Timeline 1908-2008". Carnegie Museum of Natural History
Paul, G.S. (2010) "The Princeton Field Guide to Dinosaurs" wyd. Princeton University - Princeton i Oxford
Dinosaurs In Their Time: "Apatosaurus". Carnegie Museum of Natural History
