Dinosauriformes

Z Encyklopedia Dinozaury.com
Wersja z dnia 18:18, 27 mar 2015 autorstwa Mateusz (dyskusja | edycje) (Rozmiary)
Skocz do: nawigacja, szukaj

Autor: Korekta:
Mateusz Tałanda


Dinosauriformes (dinozauriformy)
Czas występowania 245-243 do 210 Ma

wczesny olenek do późnego noryku (bez dinozaurów)

Dieta prymitywne mięsożerne,

zaawansowane także wszystko- i roślinożerne

Rozmiary bazalne pół metra długości

zaawansowane często znacznie większych rozmiarów

Występowanie cały świat

niedinozaurowe znajdowane w obu Amerykach, Europie i Afryce

Systematyka Archosauria

Ornithodira

Avemetatarsalia

Dinosauromorpha

Dinosauriformes (dinozauriformy) - grupa gadów obejmująca dinozaury i ich najbliższych krewnych (nie dalszych niż marazuch). Obejmuje więc dinozaury, silezaurydy i wspomnianego marazucha. Nazwę wymyślił Novas w 1992 roku.

Formalna definicja (node-based)

Ostatni wspólny przodek dinozaurów i marazucha oraz wszyscy jego potomkowie.

Cechy charakterystyczne (synapomorfie)

Uwaga! Poniższy fragment przedstawia szczegółowe dane i może wymagać od Czytelnika znajomości fachowych pojęć anatomicznych.

  • kość łonowa dłuższa od kulszowej,
  • powierzchnie stawowe na kości łonowej dla pozostałych kości miednicy są oddzielone przez rowek lub przerwę,
  • te powierzchnie na kości kulszowej oddzielone przez dół,
  • zredukowany przeciwkrętarz i kontakt łonowy,
  • bliższa część kości udowej z półką krętarzową,
  • i wystającym mniejszym krętarzem (tworzącym stromą bliższą krawędź do trzonu) na kości udowej - aczkolwiek większe osobniki Dromomeron gregorii też mają tę cechę,
  • dalsza część piszczeli ze skierowanym wzdłuż kości bocznym rowkiem,
  • kość skokowa z dogłowowym wyrostkiem wznoszącym.

Jednak nie wszystkie wczesne dinozauriformy mają wszystkie te cechy.

Zasięg czasowy

Najstarsze znane kości dinozauriformów pochodzą z późnego anizyku Tanzanii. Tropy o nazwie Sphingopus, które mogły być pozostawione przez prymitywne dinozauriformy są nieco starsze. Pochodzą z wczesnego anizyku (245-243 Ma) i zostały znalezione w Polsce w Górach Świętokrzyskich. Ostatnie niedinozaurowe wymarły prawdopodobnie w późnym noryku. Najmłodsze znane szczątki, datowane na około 210 milionów lat pochodzą z Polski i USA. Nie wiadomo jednak jaka jest pozycja filogenetyczna rodzaju Agnosphitys, który jest kilka milionów lat młodszy. Nieptasie dinozaury wymarły z końcem kredy, a ptaki żyją do dziś.

Skład

Lewisuchus admixtus
Marasuchus lilloensis
Saltopus elginensis
Silesauridae
Dinosauria
Agnosphitys cromhallensis

Kladogram Silesauridae.jpg

Kladogram głównych grup dinozaurokształtnych za Kammerer i in. (2012).

Paleobiologia i ewolucja

Lokomocja

Eucelofyz (silezauryd) biegnący obok dromomerona - późnego przedstawiciela lagerpetidów. Autor: Jakub Kowalski.

Dinozauriformy początkowo doskonaliły swe zdolności do dwunożnego poruszania poprzez podciągnięcie swych kończyn jeszcze bardziej pod tułów. Ułatwiła to głębsza panewka stawu biodrowego i modyfikacja kości udowej. Stopa zginała się tylko w płaszczyźnie przód-tył i uderzała palcami prostopadle o podłoże. Dlatego palce I i V przesuwały się ku tyłowi i redukowały, a największy stał się palec środkowy (III). Ten trend był kontynuowany u dinozaurów. Świadczy o tym także krótki tułów i przednie kończyny. Jednak silezaurydy zaczęły ewoluować w przeciwnym kierunku. Ich tułów był dłuższy, podobnie jak przednie kończyny. W ten sposób wtórnie przystosowały się do czworonożności, choć nie wiadomo, czy całkowicie.

Rozmiary

Prymitywne dinozauriformy, takie jak marazuch, były niedużymi zwierzętami. Mierzyły pół metra długości i ważyły około 0,2-4 kilogramów. Przez długi czas dinozauriformy nie przekraczały 3 metrów długości. Dopiero w noryku (216-203 Ma) część dinozaurów gadziomiedniczych znacznie zwiększyła swe rozmiary, przekraczając 8 metrów długości 1000 kilogramów masy ciała.

Paleoekologia

Eucelofyz zaatakowany przez redondazaura.
Autor: Edyta Felcyn.

Początkowo dinozauriformy były mięsożerne lub wszystkożerne. Wraz z rosnącym zróżnicowaniem w grupie tej pojawiło się kilka niezależnych trendów ku roślinożerności (silezaurydy, prozauropody i dinozaury ptasiomiedniczne). Teropody zastąpiły większość przedstawicieli linii krokodylowej w roli dużych i średnich drapieżników. Rozprzestrzeniły się na całą Pangeę, choć na półkuli północnej stały się powszechne dopiero w jurze.

Literatura

Brusatte S.L., Niedźwiedzki G. i R.J. Butler. 2010. Footprints pull origin and diversification of dinosaur stem lineage deep into Early Triassic. Proceedings of the Royal Society B, str. 1-7.

Fechner R. 2009. Morphofunctional evolution of the pelvic girdle and hindlimb of Dinosauromorpha on the lineage to Sauropoda. Rozprawa doktorska, Fakultät für Geowissenschaften, Ludwig-Maximilians-Universität, Munich, str. 1-197.

Kammerer C.F., Nesbitt S.J. i N.H. Shubin. 2012. The first basal dinosauriform (Silesauridae) from the Late Triassic of Morocco. Acta Palaeontologica Polonica, t. 57, nr 2, str. 277-284. doi:10.4202/app.2011.0015

Langer M.C., Nesbitt S.J., Bittencourt J.S. i R.B. Irmis. 2013. Non-dinosaurian Dinosauromorpha. W: Nesbitt S.J., Desojo J.B. i R.B. Irmis (red.) Anatomy, Phylogeny and Palaeobiology of Early Archosaurs and their Kin. Geological Society, London, Special Publications, t. 379.