Dysalotosaurus: Różnice pomiędzy wersjami
m (ryc.) |
(poprawki, uzupełnienia) |
||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
{{DISPLAYTITLE:''Dysalotosaurus''}} | {{DISPLAYTITLE:''Dysalotosaurus''}} | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
<small> | <small> | ||
{| class="wikitable" style="background-color:CornSilk" | {| class="wikitable" style="background-color:CornSilk" | ||
| Linia 12: | Linia 9: | ||
| [[Maciej Ziegler]] | | [[Maciej Ziegler]] | ||
[[Marcin Szermański]] | [[Marcin Szermański]] | ||
| + | |||
| + | [[Kamil Kamiński]] | ||
|} | |} | ||
</small> | </small> | ||
| Linia 59: | Linia 58: | ||
==Wstęp== | ==Wstęp== | ||
| − | Dysalotozaur to średniej wielkości przedstawiciel ornitopodów. Żył w dzisiejszej Afryce pod koniec okresu [[jura]]jskiego (w kwestii jego środowiska zob. [[Elaphrosaurus#Paleoekologia]]) | + | Dysalotozaur to średniej wielkości przedstawiciel ornitopodów. Żył w dzisiejszej Afryce pod koniec okresu [[jura]]jskiego (w kwestii jego środowiska zob. [[Elaphrosaurus#Paleoekologia]]). |
==Odkrycie i materiał kopalny== | ==Odkrycie i materiał kopalny== | ||
| − | + | Pierwsze skamieniałości dysalotozaura zostały odkryte w latach [[1910]]-[[1913]] przez niemieckich paleontologów. Josefa [[Pompeckj]] opisał go w 1920 r. Wszystkie skamieniałości pochodzą z dwóch wielkich skupisk skamieniałości, zawierających tysiące kości, należących do min. 100 osobników, tworzących za życia prawdopodobnie jedno stado, które zostało zaskoczone nagłą katastrofą naturalną, np. powodzią (Hübner, 2012), choć wcześniej uważano je również za ofiary długotrwałej suszy. Dzięki tak licznym szczątkom, znany jest praktycznie pełen obraz osteologii dysalotozaura. | |
| − | Większość kości została zniszczona w czasie alianckich nalotów bądź zaginęła w czasie II wojny światowej. Pozostały jedynie | + | Większość kości została zniszczona w czasie alianckich nalotów na Niemcy bądź zaginęła w czasie II wojny światowej. Pozostały jedynie szkice kości oraz publikacja Wernera [[Werner Janensch|Janensch]]a. Z okazów, które zachowały się do dziś, najbardziej kompletny zawiera ok. 50% szkieletu. |
==Taksonomia i pozycja systematyczna== | ==Taksonomia i pozycja systematyczna== | ||
| − | [[Galton]] porównując szkielety dysalotozaura i driozaura uznał, że największa różnica pomiędzy nimi | + | [[Galton]] porównując szkielety dysalotozaura i driozaura uznał, że największa różnica pomiędzy nimi dotyczy czaszki, a mianowicie chodzi o bardziej wydłużoną kość nadoczodołową u driozaura. Ostatecznie [[Galton]] uznał ''Dysalotosaurus'' za młodszy [[synonim]] ''[[Dryosaurus]]'', utrzymał jednak odrębność na poziomie gatunkowym. Obecnie uważa się te dwa taksony za odrębne [[rodzaj]]e, zaliczane do rodziny [[Dryosauridae]]. (Hübner, 2011), wskazał liczne różnice między dysalotozaurem a driozaurem, dotyczące nie tylko budowy czaszki, ale też i kończyn. Poza tym w niektórych analizach filogenetycznych ''Dysalotosaurus'' i ''[[Dryosaurus]]'' nie są [[takson]]ami siostrzanymi, lecz tworzą [[politomia|politomię]] z innymi rodzajami, jak ''[[Callovosaurus]]'' (zob. [[Iguanodontia#Kladogramy]] oraz [[Dryosaurus#Synonim ''Dysalotosaurus''?]]. |
| + | [[Plik: Dryosaurus_lettowvorbecki_skeleton.jpg 300px|thumb|right|Zmontowany szkielet w berlińskim muzeum. Autor zdjęcia: Masur. [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Dryosaurus_lettowvorbecki_skeleton.jpg].]] | ||
| + | |||
| + | ==Paleobiologia== | ||
| + | ''Dysalotosaurus'' był stosunkowo niedużym dwunożnym ornitopodem o dość małej głowie, długich kończynach tylnych i krótszych przednich. Dzięki odkryciu ogromnej liczby skamieniałości, dysponujemy szczątkami dysalotozaurów w różnym wieku. Umożliwia to nie tylko dokłądne poznanie osteologii tego zwierzęcia, ale też prześledzenie zmian zachodzących w trakcie rozwoju. Hübner i Rauhut (2010) wskazali, że najbardziej widoczne zmiany ontogenetyczne to wzgledne wydłużenie pyska, zmniejszenie wielkości oczodołów i wyprostowanie tylnej części dachu czaszki. Zmiany te są na tyle istotne, że mogą świadczyć o odmiennej diecie młodych i dorosłych osobników. Być może młode dysalotozaury były wszystkożerne i w trakcie rozwoju ich dieta zmieniała się na ściśle roślinną. | ||
| + | |||
| + | Z wiekim następowało też zasklepianie się szwów neurocentralnych w kręgach – najpierw w części ogonowej kręgosłupa, a w dalszej kolejności proces ten postępował w kierunku czaszki. Poza tym wiele elementów szkieletu stawało się masywniejszych i mocniejszych (Hübner, 2018). | ||
| + | |||
| + | Dawniej spekulowano, że u dysalotozaura mogła zachodzić również zmiana sposobu poruszania się: młode (o kości udowej nieprzekraczającej 150 mm długości) miały być czworonożne, podczas gdy dorosłe (o kości udowej mierzącej powyzej 180 mm)– dwunożne. Taka interpretacja wynikała z faktu, iż między tymi dwoma klasami wielkości następowały wyraźne zmiany w budowie kości udowej – znacząco rosła jej odporność na zginaniee, a ściana kości stawała się zdecydowanie grubsza. Hübner (2011) odrzucił jednak taką możliwość, wskazując m.in. na znacznie dłuższe stopy młodych okazów, co wskazuje na ich dwunożność i bardzo dobre przystosowanie do szybkiego biegu. | ||
| + | |||
| + | Badania histologiczne (Hübner, 2012) wskazują, że ''Dysalotosaurus'' rósł w umiarkowanym tempie przez pierwsze 6 lat życia. Następnie tempo wzrostu przyspieszało podczas osiągania dojrzałości płciowej (która to następowała w wieku ok. 10 lat), by osiągnąć maksymalne wartości w okolicach 14. roku życia. Później tempo spadało, ale asymptotyczny wzrost występował nawet u osobników ponad 20-letnich. Wbrew wcześniejszym publikacjom, Hübner (2012) zoobserwował u dysalotozaura rzadkie linie zatrzymanego wzrostu. Prawdopodobnie były one związane z chorobami, urazami lub czynnikami środowiskowymi, jka np. długotrwała susza. | ||
==Etymologia== | ==Etymologia== | ||
| Linia 88: | Linia 97: | ||
<small>Barrett, P.M., Butler, R.J., Twitchett, R.J. & Hutt, S. (2011) "New material of Valdosaurus canaliculatus (Ornithischia: Ornithopoda) from the Lower Cretaceous of southern England" Special Papers in Palaeontology, 86, 131-163. | <small>Barrett, P.M., Butler, R.J., Twitchett, R.J. & Hutt, S. (2011) "New material of Valdosaurus canaliculatus (Ornithischia: Ornithopoda) from the Lower Cretaceous of southern England" Special Papers in Palaeontology, 86, 131-163. | ||
| − | Bussert, R., Heinrich W.-D., Aberhan, M. (2009) "The Tendaguru Formation (Late Jurassic to Early Cretaceous, southern Tanzania): definition, palaeoenvironments, and sequence stratigraphy" Fossil Record, 12(2), 141-174. doi: 10.1002/mmng.200900004 | + | Bussert, R., Heinrich W.-D., Aberhan, M. (2009) "The Tendaguru Formation (Late Jurassic to Early Cretaceous, southern Tanzania): definition, palaeoenvironments, and sequence stratigraphy" Fossil Record, 12(2), 141-174. [[doi: 10.1002/mmng.200900004]] |
| + | |||
| + | Hübner, T.R. (2012) "Bone Histology in Dysalotosaurus lettowvorbecki (Ornithischia: Iguanodontia) – Variation, Growth, and Implications" PLoS ONE, 7(1), e29958. [[doi:10.1371/journal.pone.0029958]]. | ||
| + | |||
| + | Hübner, T. (2011). “Ontogeny in Dysalotosaurus lettowvorbecki. Dysertacja doktorska, der Ludwig-Maximilians-Universität München. | ||
| − | Hübner, T | + | Hübner, T. (2018). "The postcranial ontogeny of Dysalotosaurus lettowvorbecki (Ornithischia: Iguanodontia) and implications for the evolution of ornithopod dinosaurs". Palaeontographica Abteilung A. 310 (3–6): 43–120. [[doi:10.1127/pala/2018/0072]]. |
| − | Hübner, T.R. & Rauhut, O.W.M. (2010) "A juvenile skull of Dysalotosaurus lettowvorbecki (Ornithischia: Iguanodontia), and implications for cranial ontogeny, phylogeny, and taxonomy in ornithopod dinosaurs" Zoological Journal of the Linnean Society, 160 (2), 366–396. doi:10.1111/j.1096-3642.2010.00620.x | + | Hübner, T.R. & Rauhut, O.W.M. (2010) "A juvenile skull of Dysalotosaurus lettowvorbecki (Ornithischia: Iguanodontia), and implications for cranial ontogeny, phylogeny, and taxonomy in ornithopod dinosaurs" Zoological Journal of the Linnean Society, 160 (2), 366–396. [[doi:10.1111/j.1096-3642.2010.00620.x]. |
McDonald, A.T. (2011) "The taxonomy of species assigned to Camptosaurus (Dinosauria: Ornithopoda)" Zootaxa, 2783, 52-68. | McDonald, A.T. (2011) "The taxonomy of species assigned to Camptosaurus (Dinosauria: Ornithopoda)" Zootaxa, 2783, 52-68. | ||
| Linia 108: | Linia 121: | ||
[[Kategoria:Jura]] | [[Kategoria:Jura]] | ||
[[Kategoria:Kimeryd]] | [[Kategoria:Kimeryd]] | ||
| − | |||
Wersja z 20:50, 29 wrz 2021
| Autor: | Korekta: |
| Bartosz Suchecki | Maciej Ziegler |
| Dysalotosaurus (dysalotozaur) | |
|---|---|
| Długość: | ok. 5 m |
| Masa: | ok. 100 kg |
| Miejsce występowania: | Tanzania
(formacja Tendaguru - ogniwo Middle Dinosaur) |
| Czas występowania | ok. ?153-150 Ma |
| Systematyka | Dinosauria |
Szkielet dysalotozaura. Fot.: Oh-Berlin.com [2]. | |
Wstęp
Dysalotozaur to średniej wielkości przedstawiciel ornitopodów. Żył w dzisiejszej Afryce pod koniec okresu jurajskiego (w kwestii jego środowiska zob. Elaphrosaurus#Paleoekologia).
Odkrycie i materiał kopalny
Pierwsze skamieniałości dysalotozaura zostały odkryte w latach 1910-1913 przez niemieckich paleontologów. Josefa Pompeckj opisał go w 1920 r. Wszystkie skamieniałości pochodzą z dwóch wielkich skupisk skamieniałości, zawierających tysiące kości, należących do min. 100 osobników, tworzących za życia prawdopodobnie jedno stado, które zostało zaskoczone nagłą katastrofą naturalną, np. powodzią (Hübner, 2012), choć wcześniej uważano je również za ofiary długotrwałej suszy. Dzięki tak licznym szczątkom, znany jest praktycznie pełen obraz osteologii dysalotozaura.
Większość kości została zniszczona w czasie alianckich nalotów na Niemcy bądź zaginęła w czasie II wojny światowej. Pozostały jedynie szkice kości oraz publikacja Wernera Janenscha. Z okazów, które zachowały się do dziś, najbardziej kompletny zawiera ok. 50% szkieletu.
Taksonomia i pozycja systematyczna
Galton porównując szkielety dysalotozaura i driozaura uznał, że największa różnica pomiędzy nimi dotyczy czaszki, a mianowicie chodzi o bardziej wydłużoną kość nadoczodołową u driozaura. Ostatecznie Galton uznał Dysalotosaurus za młodszy synonim Dryosaurus, utrzymał jednak odrębność na poziomie gatunkowym. Obecnie uważa się te dwa taksony za odrębne rodzaje, zaliczane do rodziny Dryosauridae. (Hübner, 2011), wskazał liczne różnice między dysalotozaurem a driozaurem, dotyczące nie tylko budowy czaszki, ale też i kończyn. Poza tym w niektórych analizach filogenetycznych Dysalotosaurus i Dryosaurus nie są taksonami siostrzanymi, lecz tworzą politomię z innymi rodzajami, jak Callovosaurus (zob. Iguanodontia#Kladogramy oraz Dryosaurus#Synonim ''Dysalotosaurus''?.
Paleobiologia
Dysalotosaurus był stosunkowo niedużym dwunożnym ornitopodem o dość małej głowie, długich kończynach tylnych i krótszych przednich. Dzięki odkryciu ogromnej liczby skamieniałości, dysponujemy szczątkami dysalotozaurów w różnym wieku. Umożliwia to nie tylko dokłądne poznanie osteologii tego zwierzęcia, ale też prześledzenie zmian zachodzących w trakcie rozwoju. Hübner i Rauhut (2010) wskazali, że najbardziej widoczne zmiany ontogenetyczne to wzgledne wydłużenie pyska, zmniejszenie wielkości oczodołów i wyprostowanie tylnej części dachu czaszki. Zmiany te są na tyle istotne, że mogą świadczyć o odmiennej diecie młodych i dorosłych osobników. Być może młode dysalotozaury były wszystkożerne i w trakcie rozwoju ich dieta zmieniała się na ściśle roślinną.
Z wiekim następowało też zasklepianie się szwów neurocentralnych w kręgach – najpierw w części ogonowej kręgosłupa, a w dalszej kolejności proces ten postępował w kierunku czaszki. Poza tym wiele elementów szkieletu stawało się masywniejszych i mocniejszych (Hübner, 2018).
Dawniej spekulowano, że u dysalotozaura mogła zachodzić również zmiana sposobu poruszania się: młode (o kości udowej nieprzekraczającej 150 mm długości) miały być czworonożne, podczas gdy dorosłe (o kości udowej mierzącej powyzej 180 mm)– dwunożne. Taka interpretacja wynikała z faktu, iż między tymi dwoma klasami wielkości następowały wyraźne zmiany w budowie kości udowej – znacząco rosła jej odporność na zginaniee, a ściana kości stawała się zdecydowanie grubsza. Hübner (2011) odrzucił jednak taką możliwość, wskazując m.in. na znacznie dłuższe stopy młodych okazów, co wskazuje na ich dwunożność i bardzo dobre przystosowanie do szybkiego biegu.
Badania histologiczne (Hübner, 2012) wskazują, że Dysalotosaurus rósł w umiarkowanym tempie przez pierwsze 6 lat życia. Następnie tempo wzrostu przyspieszało podczas osiągania dojrzałości płciowej (która to następowała w wieku ok. 10 lat), by osiągnąć maksymalne wartości w okolicach 14. roku życia. Później tempo spadało, ale asymptotyczny wzrost występował nawet u osobników ponad 20-letnich. Wbrew wcześniejszym publikacjom, Hübner (2012) zoobserwował u dysalotozaura rzadkie linie zatrzymanego wzrostu. Prawdopodobnie były one związane z chorobami, urazami lub czynnikami środowiskowymi, jka np. długotrwała susza.
Etymologia
Dysalotosaurus lettowvorbecki znaczy "trudny do złapania jaszczur Lettow-Vorbecka" (niemieckiego generała).
Spis gatunków
| Dysalotosaurus | Virchow, 1919 |
|---|---|
| D. lettowvorbecki | Virchow, 1919 |
| = Dryosaurus lettowvorbecki | (Virchow, 1919) Galton, 1977 |
Bibliografia
Barrett, P.M., Butler, R.J., Twitchett, R.J. & Hutt, S. (2011) "New material of Valdosaurus canaliculatus (Ornithischia: Ornithopoda) from the Lower Cretaceous of southern England" Special Papers in Palaeontology, 86, 131-163.
Bussert, R., Heinrich W.-D., Aberhan, M. (2009) "The Tendaguru Formation (Late Jurassic to Early Cretaceous, southern Tanzania): definition, palaeoenvironments, and sequence stratigraphy" Fossil Record, 12(2), 141-174. doi: 10.1002/mmng.200900004
Hübner, T.R. (2012) "Bone Histology in Dysalotosaurus lettowvorbecki (Ornithischia: Iguanodontia) – Variation, Growth, and Implications" PLoS ONE, 7(1), e29958. doi:10.1371/journal.pone.0029958.
Hübner, T. (2011). “Ontogeny in Dysalotosaurus lettowvorbecki. Dysertacja doktorska, der Ludwig-Maximilians-Universität München.
Hübner, T. (2018). "The postcranial ontogeny of Dysalotosaurus lettowvorbecki (Ornithischia: Iguanodontia) and implications for the evolution of ornithopod dinosaurs". Palaeontographica Abteilung A. 310 (3–6): 43–120. doi:10.1127/pala/2018/0072.
Hübner, T.R. & Rauhut, O.W.M. (2010) "A juvenile skull of Dysalotosaurus lettowvorbecki (Ornithischia: Iguanodontia), and implications for cranial ontogeny, phylogeny, and taxonomy in ornithopod dinosaurs" Zoological Journal of the Linnean Society, 160 (2), 366–396. [[doi:10.1111/j.1096-3642.2010.00620.x].
McDonald, A.T. (2011) "The taxonomy of species assigned to Camptosaurus (Dinosauria: Ornithopoda)" Zootaxa, 2783, 52-68.
Paul, G.S. (2010) "The Princeton Field Guide to Dinosaurs" wyd. Princeton University
![[1]](https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Dryosaurus_lettowvorbecki_skeleton.jpg){kind=link}