Isanosaurus

Autor:	Marcin Szermański, Tomasz Glowienke
Korekta:	Adrian Tkocz, Mateusz Tałanda

---

Isanosaurus (isanozaur)
Długość	> 6,5 m
Miejsce	Tajlandia prowincja Chaiyaphum (formacja Nam Phong)
Czas	Trias 252 Jura 201 Kreda 145 66 późny trias (późny noryk lub retyk)
Systematyka	Dinosauria Saurischia Sauropodomorpha Sauropoda
Kość udowa isanozaura. Źródło: [1]
Mapa znalezisk
Wczytywanie mapy… {"minzoom":false,"maxzoom":false,"mappingservice":"leaflet","width":"auto","height":"350px","centre":false,"title":"","label":"","icon":"","visitedicon":"","lines":[],"polygons":[],"circles":[],"rectangles":[],"wmsoverlay":false,"copycoords":false,"static":false,"zoom":4,"defzoom":14,"layers":["OpenStreetMap"],"overlaylayers":[],"resizable":false,"enablefullscreen":false,"scrollwheelzoom":true,"markercluster":false,"clustermaxzoom":20,"clusterzoomonclick":true,"clustermaxradius":80,"clusterspiderfy":true,"geojson":"","locations":[{"text":"\u003Cb\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003EChaiyaphum\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E\u003C/b\u003E\u003Chr /\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003C/div\u003E","title":"Chaiyaphum\n","link":"","lat":16.300000000000000710542735760100185871124267578125,"lon":102,"icon":""}],"imageoverlays":null}

Wstęp

Isanosaurus jest jednym z najwcześniejszych zauropodów. W momencie jego naukowego opisu (2000 rok) uznawany był nawet za najstarszego przedstawiciela swojej grupy. Obecnie wiemy jednak, że zauropody żyły jeszcze wcześniej - m.in. Antetonitrus. Żył w południowo - wschodniej Azji (dzisiejsza Tajlandia), w późnym triasie. Prawdopodobnie żywił się wysoko rosnącą roślinnością, niedostępną dla większości nie tylko innych, ówczesnych dinozaurów, a także dla przedstawicieli pozostałych rzędów gadów.

Materiał kopalny i wymiary

Holotyp to 1 kręg szyjny, 1 kręg grzbietowy i 6 trzonów kręgów ogonowych, łuk neuralny tylnego kręgu grzbietowego, 2 szewrony, fragmentaryczne żebra, prawa płytka mostkowa, prawa kość łopatkowa i lewa kość udowa. Zostały one odnalezione w 1998 roku.

Wg Buffetauta i in. (2002) holotyp liczył prawdopodobnie około 6,5 m długości, lecz nie osiągnął jeszcze maksymalnej wielkości. Gregory Paul (2010) i Thomas Holtz (2012) szacują go odpowiednio na aż 13-17 m i ok. 7 ton.

Być może zrośnięte kości kulszowe (opisane przez Buffetauta w 1995 roku jako skamielina należąca do nieznanego i masywnego "prozauropoda") oraz niekompletny szkielet kilkunastometrowego zauropoda, znalezione w tej samej formacji, również należą do isanozaura.

Choroba

Jedna z kości udowych zauropoda, być może isanozaura, znaleziona w formacji Nam Phong ma bardzo nietypową budowę wewnętrzną. Występuje w niej włóknisto-blaszkowata tkanka kostna ułożona promieniście. Jest ona rzadko spotykana u dinozaurów. W tym wypadku naukowcy podejrzewają, że jest to świadectwo choroby. Prawdopodobnie był to nowotwór podobny do mięsaka Ewinga, który zabił tego osobnika.

Etymologia

Nazwa rodzajowa Isanosaurus znaczy "jaszczur z Isan" (północno-wschodni region Tajlandii). Natomiast człon nazwy gatunkowej attavipachi upamiętnia P. Attavipacha, byłego dyrektora generalnego Departamentu Zasobów Mineralnych Tajlandii.

Spis gatunków

Isanosaurus	Buffetaut, Suteethorn, Cuny, Tong, Le Loeuff, Khansubha i Jongautchariyakul, 2000
I. attavipachi	Buffetaut, Suteethorn, Cuny, Tong, Le Loeuff, Khansubha i Jongautchariyakul, 2000

Bibliografia

Buffetaut, E., Suteethorn, V., Cuny, G., Tong, H., Le Loeuff, J., Khansubha, S. & Jongautchariyakul, S. (2000) The earliest known sauropod dinosaur. Nature. 407, 72–74. DOI: 10.1038/35024060

Buffetaut, E., Suteethorn, V., Le Loeuff, J., Cuny, G., Tong, H. & Khansubha, S. (2002) A review of the sauropod dinosaurs of Thailand. W: N. Mantajit (red.): Proceedings of the Symposium on the Geology of Thailand. Bangkok: Department of Mineral Resources, 95–101. [2]

Holtz, T.R. Jr. (2012) Dinosaurs: The Most Complete, Up-to-Date Encyclopedia for Dinosaur Lovers of All Ages Supplementary Information. [3]

Jentgen-Ceschino, B., Stein, K., Fischer, V. (2020) Case study of radial fibrolamellar bone tissues in the outer cortex of basal sauropods. Philosophical Transactions of the Royal Society B, 375 (1793), 20190143. [4]

Paul, G.S. (2010) The Princeton Field Guide to Dinosaurs. Wyd. Princeton University - Princeton i Oxford.

Upchurch P., Barrett P.M. & Dodson P. (2004) Sauropoda. W: David B. Weishampel, Peter Dodson, Halszka Osmólska (red.): The Dinosauria. Wyd. drugie. Berkeley: University of California Press.

Yates, A.M. & Kitching, J.M. (2003) The earliest known sauropod dinosaur and the first steps towards sauropod locomotion. Proceedings of the Royal Society of London B, 270 (1525), 1753–1758. DOI: 10.1098/rspb.2003.2417