Kategoria:Stratygrafia

Z Encyklopedia Dinozaury.com
Skocz do: nawigacja, szukaj
jednostki nieformalne eon / eonotem era / eratem okres / system epoka / oddział wiek / piętro faza górotwórcza opis
  fanerozoik kenozoik czwartorzęd holocen
11,7 tys.
plejstocen późny
126 tys.
 
 
 
pasadeńska[1]

walachijska[1]
  • Następujące po sobie zlodowacenia i ocieplenia, wzmożone opady w strefie międzyzwrotnikowej. Obszary tundry porasta karłowata roślinność, w świecie zwierząt królują wielkie ssaki, które wymierają pod koniec epoki. Trwa ewolucja człowieka, na terenie Europy żyją obok siebie Homo neandertalensis i Homo sapiens; wykształcają się główne rasy ludzkie. Plejstocen w antropologii przypada na okres zwany paleolitem.
"ionian"
781 tys.
kalabr
1,806 mln
gelas
2,588 mln
neogen pliocen piacent
3,600 mln
 
rodańska[1]
  • Antarktydę, część Ameryki Południowej i częściowo kontynenty północnej półkuli pokrywa Lądolód, Morze Śródziemne odzyskuje połączenie z Oceanem Atlantyckim, powstaje Przesmyk Panamski. Klimat ciągle się ochładza i staje bardziej suchy, trwa stepowienie dużych obszarów, rozprzestrzeniają się trawożerne kopytne.
zankl
5,332 mln
miocen messyn
7,246 mln
 
 
attycka[1]
 
 
 
 
 
 
styryjska[1]
  • Powstają Alpy i Himalaje – według teorii tektoniki płyt Afryka zderza się z Europą, a Indie zderzają się z Azją; kolejne zderzenia płyt kontynentalnych prowadzą do wypiętrzenia Gór Skalistych i Andów; Morze Tetydy zostaje zamknięte połączeniem lądowym między Afryką i Eurazją. Powstaje Morze Śródziemne. Antarktydę pokrywa lądolód. Kurczą się obszary mórz śródlądowych. W oceanach powstają prądy, które powodują wymieszanie składników odżywczych. Klimat ochładza się, w związku z czym trwa stepowienie dużych obszarów. Istnieje już większość obecnych rodzin ptaków i ssaków.
torton
11,608 mln
serrawal
13,82 mln
lang
15,97 mln
burdygał
20,43 mln
akwitan
23,03 mln
paleogen oligocen szat
28,4 (± 0,1) mln
sawska[1]
  • Klimat pozostaje ciepły przez większość okresu, pod koniec zaczyna się powoli ochładzać; wypiętrzają się Alpy. Pojawiają się pierwsze naczelne.
rupel
33,9 (± 0,1) mln
eocen priabon
37,2 (± 0,1) mln
 
helwecka[1]
 
pirenejska[1]
barton
40,4 (± 0,2) mln
lutet
48,6 (± 0,2) mln
iprez
55,8 (± 0,2) mln
paleocen tanet
58,7 (± 0,2) mln
zeland
~61,1 mln
dan
65,5 (± 0,3) mln
mezozoik kreda późna kreda mastrycht
70,6 (± 0,6) mln
laramijska[1]
 
 
 
 
 
 
subhercyńska[1]
  • Wielka transgresja morza. osadzają się wapienie, margle, opoki i kreda pisząca. Wśród roślin zaczynają przeważać okrytonasienne. pod koniec kredy następuje jedno z największych masowych wymierań gatunków – wymieranie kredowe. Według jedynej liczącej się obecnie teorii było ono spowodowane zderzeniem z meteorytem o średnicy ok. 10km. Wyginęły wszystkie dinozaury, belemnity, amonity, wiele grup gadów morskich oraz roślin lądowych.
kampan
83,5 (± 0,7) mln
santon
85,8 (± 0,7) mln
koniak
~88,6 mln
turon
93,6 (± 0,8) mln
cenoman
99,6 (± 0,9) mln
wczesna kreda alb
112,0 (± 1,0) mln
austryjska[1]
  • Pojawia się coraz więcej roślin okrytonasiennych, lecz dalej ilościowo przeważają rośliny nagozalążkowe. Występują prymitywne ptaki, z tego okresu pochodzą znalezione w Chinach najstarsze szczątki ssaka łożyskowego – Eomai.
apt
125,0 (± 1,0) mln
barrem
130,0 (± 1,5) mln
hoteryw
~133,9 mln
walanżyn
140,2 (± 3,0) mln
berrias
145,5 (± 4,0) mln
jura jura późna tyton
150,8 (± 4,0) mln
neokimeryjska[1]
  • Na początku jury Pangea rozpada się na Laurazję i Gondwanę, pod koniec okresu również Gondwana zaczyna ulegać podziałowi. Często zmienia się biegunowość magnetyczna. Na początku jury następuje transgresja morza, duże obszary współczesnej Europy pokrywa morze epikontynentalne; pod koniec jury morza zaczynają się wycofywać. W jurze dolnej tworzyły się czarne iły, wapienie i margle, w środkowej piaszczyste i oolitowe rudy żelaza, a w górnej wapienie, np. oolitowe i rafowe, oraz margle. W Europie tworzą się złoża bokstytów – rudy glinu powstającej w tropikalnym klimacie z wietrzenia skaleni. W morzach trwa najbujniejszy rozwój amonitów (wydzielono opartych na nich ponad 100 poziomów stratygraficznych) i belemnitów, na lądzie dominacja wielkich gadów, pod koniec jury pojawia się archeopteryks – pierwszy ptak. Klimat jury jest ciepły, w osadach nie znaleziono dowodów żadnego zlodowacenia. Podobnie jak w triasie, żaden ląd nie leży na tyle blisko któregoś z biegunów, aby powstała polarna czapa lodowa. W Polsce najbardziej znanym utworem jurajskim jest Wyżyna Krakowsko-Częstochowska, zbudowana z górnojurajskich wapieni.
kimeryd
~155,6 mln
oksford
161,2 (± 4,0) mln
jura środkowa kelowej
164,7 (± 4,0) mln
baton
167,7 (± 3,5) mln
bajos
171,6 (± 3,0) mln
aalen
175,6 (± 2,0)mln
jura wczesna toark
183,0 (± 1,5) mln
pliensbach
189,6 (± 1,5) mln
synemur
196,5 (± 1,0) mln
hettang
199,6 (± 0,6) mln
Trias późny trias retyk
203,6 (± 1,5) mln
starokimeryjska[1]
 
 
 
 
 
 
 
labińska[1]
noryk
216,5 (± 2,0) mln
karnik
~228,7 mln
środkowy trias ladyn
237,0 (± 2,0) mln
anizyk
~245,9 mln
wczesny trias olenek
~249,5 mln
ind
251,0 (± 0,4) mln
paleozoik perm loping czangsing
253,8 (± 0,7) mln
palatynacka[2]
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
saalska[2]
wucziaping
260,4 (± 0,7) mln
gwadalup kapitan
265,8 (± 0,7) mln
word
268,0 (± 0,7) mln
road
270,6 (± 0,7)
cisural kungur
275,6 (± 0,7) mln
artinsk
284,4 (± 0,7) mln
sakmar
294,6 (± 0,8) mln
assel
299,0 (± 0,8) mln
karbon pensylwan późny pensylwan gżel
303,4 (± 0,9) mln
 
 
asturyjska[2] 
 
 
 
 
kruszcogórska[2]
 
sudecka[2]
 
 
 
bretońska[2]
kasimow
307,2 (± 1,0) mln
środkowy pensylwan moskow
311,7 (± 1,1) mln
wczesny pensylwan baszkir
318,1 (± 1,3) mln
missisip późny missisip serpuchow
328,3 (± 1,6) mln
środkowy missisip wizen
354,3 (± 2,1) mln
wczesny missisip turnej
359,2 (± 2,5) mln
dewon późny dewon famen
374,5 (± 2,6) mln
liguryjska[2]
 
 
eryjska[2]
 
 
 
ardeńska[2]
fran
385,3 (± 2,6) mln
środkowy dewon żywet
391,8 (± 2,7) mln
eifel
397,5 (± 2,7) mln
wczesny dewon ems
407,0 (± 2,8) mln
prag
411,2 (± 2,8) mln
lochkow
416,0 (± 2,8) mln
sylur przydol
418,7 (± 2,7) mln
 
 
 
 
 
 
 
 
krakowska[2]
ludlow ludford
421,3 (± 2,6) mln
gorst
422,9 (± 2,5) mln
wenlok homer
426,2 (± 2,4) mln
szejnwud
428,2 (± 2,3) mln
landower telicz
436,0 (± 1,9) mln
aeron
439,0 (± 1,8) mln
ruddan
443,7 (± 1,5) mln
ordowik ordowik późny hirnant
445,6 (± 1,5) mln
takońska[3]
  • Trwa transgresja morza, stąd większość osadów tego okresu to głównie morskie utwory piaszczysto-ilaste, takie jak łupki ilaste, piaskowce, wapienie czy margle. Na obszarze dzisiejszej Polski znajduje się płytkie morze. Większość kontynentów południowej półkuli tworzy Gondwanę, według teorii tektoniki płyt dryfującą od równika w kierunku bieguna południowego. Klimat jest ciepły. Na lądzie pojawiają się pierwsze paprotniki. Pod koniec tego okresu Gondwana osiągnęła szerokość polarną (wg teorii tektoniki płyt) i uległa częściowemu zlodowaceniu, nastąpiło również masowe wymieranie zwierząt (wymieranie ordowickie). W ordowiku miało miejsce nasilenie orogenezy kaledońskiej.
kat
455,8 (± 1,6) mln
sandb
460,9 (± 1,6) mln
ordowik środkowy darriwil
468,1 (± 1,6) mln
daping
471,8 (± 1,6) mln
ordowik wczesny flo
478,6 (± 1,7) mln
tremadok
488,3 (± 1,7) mln
kambr furong piętro 10[4]
~492 mln
sandomierska[3]
sardyjska[3]
  • Dzięki zwiększeniu ilości tlenu nastąpiła kambryjska eksplozja ewolucyjna, która pozostawiła po sobie liczne skamieniałości i ślady organiczne – m.in. trylobity, które pojawiły się w środkowym kambrze. W kambrze pojawiły się też pierwsze strunowce (pikaia). Od dolnego kambru trwa wielka transgresja morza (maksymalna w środkowym kambrze), następnie wskutek ruchów górotwórczych następuje lekka regresja w górnym kambrze. Typowe dla tego okresu są skały osadowe pochodzenia morskiego. Teren dzisiejszej Polski leży w pobliżu równika. Utwory kambryjskie występują w Polsce na powierzchni w Górach Świętokrzyskich i Sudetach. Pod koniec kambru rozpoczyna się orogeneza kaledońska.
piętro 9[4]
~496 mln
paib
~499 mln
oddział 3[4] gużang
~503 mln
drum
~506,5 mln
piętro 5[4]
~510 mln
oddział 2[4] piętro 4[4]
~515 mln
piętro 3[4]
~521 mln
terenew piętro 2[4]
~528 mln
fortun
542,0 (± 1,0) mln
prekambr proterozoik neoproterozoik ediakar
~635 mln

bajkalska
assyntyjska
kadomijska
katangijska

  • W atmosferze znajduje się coraz więcej tlenu. Utlenia on związki żelaza, dzięki czemu w okresie między 2,5 a 2 mld lat temu powstaje ponad 90% światowych rud żelaza. Około 2 mld lat temu zaczyna wykształcać się warstwa ozonowa. W dolnym proterozoiku miało miejsce pierwsze w dziejach ziemi zlodowacenie; w ciągu całej ery miało miejsce ich kilka, a największe z nich w kriogenie (ziemia-śnieżka) – istnieje hipoteza, że cała planeta pokryta była lodowcem, niezamrożone były jedynie głębie oceaniczne (podgrzewane ciepłem Ziemi). W pozostałych okresach proterozoiku klimat był ciepły, o czym świadczą pochodzące z tamtego czasu wapienie i dolomity. Trwały potężne ruchy górotwórcze, wiele skał uległo metamorfizmowi. Ok. 1,5 mld lat temu pojawiły się pierwsze organizmy zawierające jądro (Acritarcha) i organizmy wielokomórkowe. Pod koniec proterozoiku w morzach rozwinęła się fauna ediakarańska.
kriogen
850 mln
ton
1 mld
dalslandzka
mezoproterozoik sten
1,2 mld
grenwilska
ektas
1,4 mld
kalim
1,6 mld

penakaen
hudsońska
karelska

paleoproterozoik stater
1,8 mld
orosir
2,05 mld
riak
2,3 mld
sider
2,5 mld

algomijska

archaik neoarchaik
2,8 mld
kenorańska
  • Skorupa ziemska już zastygła, a jej temperatura spadła na tyle, by mogła występować woda w stanie ciekłym. Powstają kratony – zalążki przyszłych kontynentów, oraz pierwsze rudy metali. Około 3,8 mld lat liczą najstarsze pozostałości po beztlenowych i bezjądrowych organizmach. Z archaiku pochodzą pierwsze warstwy wapieni i dolomitów, na ok. 2,8 mld lat temu przypada rozpowszechnienie stromatolitów. Zawartość wolnego tlenu w atmosferze jest bardzo niska. Międzynarodowa Komisja Stratygrafii nie definiuje początku tej ery, nieoficjalnie przyjmuje się jednak za dolną granicę 4,0 mld i hadeik jako erę poprzedzającą.
mezoarchaik
3,2 mld

białomorska
saamijska

paleoarchaik
3,6 mld
eoarchaik
4,0 mld

<references>

  1. 1,00 1,01 1,02 1,03 1,04 1,05 1,06 1,07 1,08 1,09 1,10 1,11 1,12 1,13 Orogeneza alpejska
  2. 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 2,6 2,7 2,8 2,9 Orogeneza waryscyjska
  3. 3,0 3,1 3,2 Orogeneza kaledońska
  4. 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 4,6 4,7 Nazwa nieustalona