Katepensaurus: Różnice pomiędzy wersjami

Z Encyklopedia Dinozaury.com
Skocz do: nawigacja, szukaj
m (Paleoekologia)
(aktualizacja)
Linia 62: Linia 62:
 
== Materiał kopalny ==
 
== Materiał kopalny ==
 
Katepenzaur znany jest z kilkudziesięciu mniej lub bardziej kompletnych kości jednego osobnika. Pochodzą one głównie ze szkieletu osiowego. Są to: trzy kręgi z przodu i środka szyi, trzy kręgi z tyłu i środka tułowia, dwa kręgi ogonowe, kawałek prawej kości czołowej, fragment [[łuk neuralny|łuku neuralnego]], częściowo zachowane żebra szyjne, niekompletne dwa kręgi i łuk neuralny z przedniej części lub środka tułowia, trzy niekompletne kręgi z przedniej części ogona i wiele fragmentów trudnych do oznaczenia, pochodzących prawdopodobnie z kończyny i kolejnych kręgów.
 
Katepenzaur znany jest z kilkudziesięciu mniej lub bardziej kompletnych kości jednego osobnika. Pochodzą one głównie ze szkieletu osiowego. Są to: trzy kręgi z przodu i środka szyi, trzy kręgi z tyłu i środka tułowia, dwa kręgi ogonowe, kawałek prawej kości czołowej, fragment [[łuk neuralny|łuku neuralnego]], częściowo zachowane żebra szyjne, niekompletne dwa kręgi i łuk neuralny z przedniej części lub środka tułowia, trzy niekompletne kręgi z przedniej części ogona i wiele fragmentów trudnych do oznaczenia, pochodzących prawdopodobnie z kończyny i kolejnych kręgów.
 +
 +
W przekroju żebra tego osobnika zachowało się siedem linii zatrzymanego wzrostu. Miał więc przynajmniej siedem lat w chwili śmierci, a jego wzrost nie był jeszcze zakończony.
  
 
Oprócz tego materiału, z formacji [[Bajo Barreal]] znane są inne kości rebbachizaurydów, które mogły należeć do katepenzaura. Niestety są niekompletne lub pochodzą z innej części szkieletu niż te znane u kapenzaura. Na dodatek nie wiemy jaka była zmienność wewnątrzgatunkowa tego dinozaura. Dlatego na razie nie da się tego potwierdzić.
 
Oprócz tego materiału, z formacji [[Bajo Barreal]] znane są inne kości rebbachizaurydów, które mogły należeć do katepenzaura. Niestety są niekompletne lub pochodzą z innej części szkieletu niż te znane u kapenzaura. Na dodatek nie wiemy jaka była zmienność wewnątrzgatunkowa tego dinozaura. Dlatego na razie nie da się tego potwierdzić.
Linia 69: Linia 71:
  
 
== Paleoekologia ==
 
== Paleoekologia ==
Katepenzaur żył wśród żółwi, krokodylomorfów, [[Pterosauria|pterozaurów]] i innych dinozaurów, które zamieszkiwały wtedy te tereny. Do tych ostatnich należał [[Coelurosauria|celurozaur]] [[Aniksosaurus|aniksozaur]], prymitywny [[Titanosauria|tytanozauryd]] [[Epachthosaurus|epachtozaur]], tytanozaur [[Elaltitan|elaltytan]], [[Drusilasaura|drusilazaura]] z tej samej grupy, znany tylko z fragmentarycznej kości szczękowej zauropod [[Campylodon|kampylodon]], [[Iguanodontia|iguanodont]] [[Notohypsilophodon|notohypsilofodon]], [[Abelisauridae|abelizauryd]] [[Xenotarsosaurus|ksenotarsozaur]]. Znane są też pazury przypominające [[Megaraptor|megaraptora]].
+
[[Plik:Rebbachisauridae.png|300px|thumb|right|Szkielet [[Rebbachisauridae|rebbachizauryda]] z systemem worków powietrznych, które wnikały w kości kręgosłupa, obniżając ich masę. Źródło: Ibiricu i in., 2017.]]
 +
Choć katepenzaur nie żył w pobliżu równika, w jego czasach klimat znacząco się ocieplił. Dlatego temu dinozaurowi towarzyszyły stosunkowo wysokie temperatury. Rozwój gleb na tych terenach świadczy o częstych opadach deszczu. Natomiast budowa drewna wskazuje na brak różnych pór roku. W tak wilgotnych i gorących warunkach, panujących przez cały rok, duże zwierzęta takie jak katepenzaur są narażone na przegrzanie. Przystosowaniem do takich warunków mógł być rozbudowany system worków powietrznych, które wnikały w kręgosłup ([[pneumatyzacja]]) zwierzęcia, obniżając jego masę. Taki system był szczególnie rozwinięty u rebbachizaurów, do których należał katepenzaur. W jego kręgach widać liczne doły, kanały i komory, które mogły wypełniać worki powietrzne. Dzięki temu jego mięśnie mogły wkładać mniej wysiłku w utrzymywanie lżejszego ciała i wydzielać mniej ciepła. Słabością tej hipotezy jest tak silnie rozwiniętych analogicznych struktur u współwystępujących tytanozaurów, które były jeszcze większe. Być może radziły sobie z przegrzaniem w inny sposób. Co ciekawe, potomkowie tych tytanozaurów - [[Saltasauridae|saltazaurydy]] - osiągnęły pod koniec [[kreda|kredy]] podobny stopień spneumatyzowania szkieletu [[konwergencja|konwergentnie]] do rebbachizaurydów.
 +
 
 +
Katepenzaur zamieszkował obszar pokryty bujną roślinnością, przez który przepływały mało kręte rzeki. Żył wśród żółwi, krokodylomorfów, [[Pterosauria|pterozaurów]] i innych dinozaurów, które zamieszkiwały wtedy te tereny. Do tych ostatnich należał [[Coelurosauria|celurozaur]] [[Aniksosaurus|aniksozaur]], prymitywne [[Titanosauria|tytanozaurydy]] [[Epachthosaurus|epachtozaur]] i [[Sarmientosaurus|sarmientozaur]], tytanozaur [[Elaltitan|elaltytan]], [[Drusilasaura|drusilazaura]] z tej samej grupy, znany tylko z fragmentarycznej kości szczękowej zauropod [[Campylodon|kampylodon]], [[Iguanodontia|iguanodont]] [[Notohypsilophodon|notohypsilofodon]], [[Abelisauridae|abelizauryd]] [[Xenotarsosaurus|ksenotarsozaur]]. Znane są też pazury przypominające [[Megaraptor|megaraptora]].
  
 
== Spis gatunków ==
 
== Spis gatunków ==
 
{| class="wikitable"
 
{| class="wikitable"
! ''Katepensaurus''
+
| {{V|''Katepensaurus''}}
 
| {{Kpt|[[Lucio Ibiricu|Ibiricu]], [[Gabriel Casal|Casal]], [[Rubén Martínez|Martínez]], [[Matthew Lamanna|Lamanna]], [[Marcelo Luna|Luna]]}} i {{Kpt|[[Leonardo Salgado|Salgado]]}}, [[2013]]
 
| {{Kpt|[[Lucio Ibiricu|Ibiricu]], [[Gabriel Casal|Casal]], [[Rubén Martínez|Martínez]], [[Matthew Lamanna|Lamanna]], [[Marcelo Luna|Luna]]}} i {{Kpt|[[Leonardo Salgado|Salgado]]}}, [[2013]]
 
|-
 
|-
! ''K. goicoecheai''
+
| {{V|''Katepensaurus goicoecheai''}}
| {{Kpt|Ibiricu, Casal, Martínez, Lamanna, Luna}} i {{Kpt|Salgado}}, 2013
+
| {{Kpt|[[Lucio Ibiricu|Ibiricu]], [[Gabriel Casal|Casal]], [[Rubén Martínez|Martínez]], [[Matthew Lamanna|Lamanna]], [[Marcelo Luna|Luna]]}} i {{Kpt|[[Leonardo Salgado|Salgado]]}}, [[2013]]
 
|}
 
|}
  
Linia 85: Linia 90:
  
 
Ibiricu, L.M., Casal, G.A., Martínez, R.D., Lamanna, M.C., Luna, M., Salgado, L. 2015. New material of ''Katepensaurus goicoecheai'' (SAUROPODA: DIPLODOCOIDEA) and its significance for the morphology and evolution of Rebbachisauridae. Ameghiniana, t. 52, nr 4, str. 430-446. [[doi: 10.5710/AMGH.24.04.2015.2830]]
 
Ibiricu, L.M., Casal, G.A., Martínez, R.D., Lamanna, M.C., Luna, M., Salgado, L. 2015. New material of ''Katepensaurus goicoecheai'' (SAUROPODA: DIPLODOCOIDEA) and its significance for the morphology and evolution of Rebbachisauridae. Ameghiniana, t. 52, nr 4, str. 430-446. [[doi: 10.5710/AMGH.24.04.2015.2830]]
 +
 +
Ibiricu, L.M., Lamanna, M.C., Martínez, R.D.F., Casal, G.A., Cerda, I.A., Martínez, G., Salgado, L. 2017. A novel form of postcranial skeletal pneumaticity in a sauropod dinosaur: Implications for the paleobiology of Rebbachisauridae. Acta Palaeontologica Polonica, t. 62, w druku. [https://doi.org/10.4202/app.00316.2016]
  
 
Novas, F. 2009. The Age of Dinosaurs in South America. Indiana University Press, str. 1-452.
 
Novas, F. 2009. The Age of Dinosaurs in South America. Indiana University Press, str. 1-452.

Wersja z 11:15, 15 maj 2017

Autor: Korekta:
Mateusz Tałanda


Katepensaurus (katepenzaur)
Długość: ?
Masa: ?
Miejsce występowania: Argentyna - prowincja Chubut

(formacja Bajo Barreal - górna część dolnego ogniwa)

Czas występowania 95,8-91 Ma

późna kreda (środkowy cenoman - turon)

Systematyka Dinosauria

Sauropodomorpha

Sauropoda

Neosauropoda

Diplodocidea

Rebbachisauridae

Rebbachisaurus BW.jpg

Rekonstrukcja ciała rebbachizaura - katepenzaur mógł wyglądać podobnie.

Mapa znalezisk:
Wczytywanie mapy…

Wstęp

Katepenzaur (łac. Katepensaurus goicoecheai) to dinozaur z grupy rebbachizaurydów - dziwnych zauropodów zamieszkujących Gondwanę w okresie kredowym. Nazwa pochodzi od słowa katepenk, które oznacza dziurę. Jest ono używane w języku ludu Tehuelche, który zamieszkuje Patagonię. Słowo to nawiązuje do charakterystycznych okien w wyrostkach kręgów grzbietowych, które wyróżniają tego dinozaura. Saurus oznacza w języku greckim jaszczura, a goicoecheai honoruje pana Alejandro Goicoechea. Był on właścicielem Estancia Laguna Palacios, gdzie znaleziono katepenzaura i pozwalał tam pracować paleontologom przez prawie dwie dekady. Zauropod ten zamieszkiwał tereny dzisiejszej Argentyny około 95,8-91 milionów lat temu.

Materiał kopalny

Katepenzaur znany jest z kilkudziesięciu mniej lub bardziej kompletnych kości jednego osobnika. Pochodzą one głównie ze szkieletu osiowego. Są to: trzy kręgi z przodu i środka szyi, trzy kręgi z tyłu i środka tułowia, dwa kręgi ogonowe, kawałek prawej kości czołowej, fragment łuku neuralnego, częściowo zachowane żebra szyjne, niekompletne dwa kręgi i łuk neuralny z przedniej części lub środka tułowia, trzy niekompletne kręgi z przedniej części ogona i wiele fragmentów trudnych do oznaczenia, pochodzących prawdopodobnie z kończyny i kolejnych kręgów.

W przekroju żebra tego osobnika zachowało się siedem linii zatrzymanego wzrostu. Miał więc przynajmniej siedem lat w chwili śmierci, a jego wzrost nie był jeszcze zakończony.

Oprócz tego materiału, z formacji Bajo Barreal znane są inne kości rebbachizaurydów, które mogły należeć do katepenzaura. Niestety są niekompletne lub pochodzą z innej części szkieletu niż te znane u kapenzaura. Na dodatek nie wiemy jaka była zmienność wewnątrzgatunkowa tego dinozaura. Dlatego na razie nie da się tego potwierdzić.

Krewniacy

Wśród rebbachizaurydów najbliższymi krewnymi katepenzaura wydają się limajzaur i katartezaura, które również są znane z Patagonii. Katepenzaur jest najbardziej wysuniętym na południe rebbachizaurydem, którego da się oznaczyć do gatunku. Jednocześnie był jednym z ostatnich przedstawicieli tej grupy.

Paleoekologia

Szkielet rebbachizauryda z systemem worków powietrznych, które wnikały w kości kręgosłupa, obniżając ich masę. Źródło: Ibiricu i in., 2017.

Choć katepenzaur nie żył w pobliżu równika, w jego czasach klimat znacząco się ocieplił. Dlatego temu dinozaurowi towarzyszyły stosunkowo wysokie temperatury. Rozwój gleb na tych terenach świadczy o częstych opadach deszczu. Natomiast budowa drewna wskazuje na brak różnych pór roku. W tak wilgotnych i gorących warunkach, panujących przez cały rok, duże zwierzęta takie jak katepenzaur są narażone na przegrzanie. Przystosowaniem do takich warunków mógł być rozbudowany system worków powietrznych, które wnikały w kręgosłup (pneumatyzacja) zwierzęcia, obniżając jego masę. Taki system był szczególnie rozwinięty u rebbachizaurów, do których należał katepenzaur. W jego kręgach widać liczne doły, kanały i komory, które mogły wypełniać worki powietrzne. Dzięki temu jego mięśnie mogły wkładać mniej wysiłku w utrzymywanie lżejszego ciała i wydzielać mniej ciepła. Słabością tej hipotezy jest tak silnie rozwiniętych analogicznych struktur u współwystępujących tytanozaurów, które były jeszcze większe. Być może radziły sobie z przegrzaniem w inny sposób. Co ciekawe, potomkowie tych tytanozaurów - saltazaurydy - osiągnęły pod koniec kredy podobny stopień spneumatyzowania szkieletu konwergentnie do rebbachizaurydów.

Katepenzaur zamieszkował obszar pokryty bujną roślinnością, przez który przepływały mało kręte rzeki. Żył wśród żółwi, krokodylomorfów, pterozaurów i innych dinozaurów, które zamieszkiwały wtedy te tereny. Do tych ostatnich należał celurozaur aniksozaur, prymitywne tytanozaurydy epachtozaur i sarmientozaur, tytanozaur elaltytan, drusilazaura z tej samej grupy, znany tylko z fragmentarycznej kości szczękowej zauropod kampylodon, iguanodont notohypsilofodon, abelizauryd ksenotarsozaur. Znane są też pazury przypominające megaraptora.

Spis gatunków

Katepensaurus Ibiricu, Casal, Martínez, Lamanna, Luna i Salgado, 2013
Katepensaurus goicoecheai Ibiricu, Casal, Martínez, Lamanna, Luna i Salgado, 2013

Bibliografia

Ibiricu, L.M., Casal, G.A., Martínez, R.D., Lamanna, M.C., Luna, M., Salgado, L. 2013. Katepensaurus goicoecheai gen. et sp. nov., a Late Cretaceous rebbachisaurid (Sauropoda, Diplodocoidea) from central Patagonia, Argentina. Journal of Vertebrate Paleontology, t. 33, str. 1351-1366. DOI: 10.1080/02724634.2013.776562

Ibiricu, L.M., Casal, G.A., Martínez, R.D., Lamanna, M.C., Luna, M., Salgado, L. 2015. New material of Katepensaurus goicoecheai (SAUROPODA: DIPLODOCOIDEA) and its significance for the morphology and evolution of Rebbachisauridae. Ameghiniana, t. 52, nr 4, str. 430-446. doi: 10.5710/AMGH.24.04.2015.2830

Ibiricu, L.M., Lamanna, M.C., Martínez, R.D.F., Casal, G.A., Cerda, I.A., Martínez, G., Salgado, L. 2017. A novel form of postcranial skeletal pneumaticity in a sauropod dinosaur: Implications for the paleobiology of Rebbachisauridae. Acta Palaeontologica Polonica, t. 62, w druku. [1]

Novas, F. 2009. The Age of Dinosaurs in South America. Indiana University Press, str. 1-452.