Lythronax: Różnice pomiędzy wersjami
(Utworzył nową stronę „ Do weryfikacji i poprawy (obrazek) {{DISPLAYTITLE:''Lythronax''}} <small> {| class="wikitable" style="background-color:CornSilk" | Autor: | Korekta: |- | [[Janusz Mer...”) |
(poprawione) |
||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
| − | |||
| − | |||
{{DISPLAYTITLE:''Lythronax''}} | {{DISPLAYTITLE:''Lythronax''}} | ||
<small> | <small> | ||
| Linia 8: | Linia 6: | ||
|- | |- | ||
| [[Janusz Mermer]] | | [[Janusz Mermer]] | ||
| − | | | + | | [[Maciej Ziegler]] |
|} | |} | ||
</small> | </small> | ||
| Linia 22: | Linia 20: | ||
|- | |- | ||
! '''Masa''': | ! '''Masa''': | ||
| − | | 2, | + | | 1,75-2,8<ref>Na podstawie opisu ''[[Bistahieversor]]'', odpowiednio zmniejszona.</ref> t |
| − | |||
| − | < | ||
|- | |- | ||
| Linia 36: | Linia 32: | ||
| 80,6-79,9 [[Ma]] | | 80,6-79,9 [[Ma]] | ||
| − | <small>[[późna kreda]] ( | + | <small>[[późna kreda]] ([[kampan]])</small> |
|- | |- | ||
! '''Systematyka''' | ! '''Systematyka''' | ||
| Linia 55: | Linia 51: | ||
[[Tyrannosaurinae]] | [[Tyrannosaurinae]] | ||
|- | |- | ||
| − | | colspan=2 |[[Plik: | + | | colspan=2 |[[Plik:Lythronax_i_Teratophoneus_Scott_Hartman.png|400px|]] |
| − | <small> | + | <small>Szkielety ''Lythronax'' (z tyłu) i ''[[Teratophoneus]]''. Odnalezione kości na pomarańczowo. |
| + | |||
| + | Autor: Scott Hartman. Źródło: Loewen i in., 2013.</small> | ||
| + | |- | ||
|} | |} | ||
| Linia 63: | Linia 62: | ||
==Etymologia== | ==Etymologia== | ||
| − | Nazwa pochodzi od greckich słów ''lythron' ( | + | Nazwa pochodzi od greckich słów ''lythron'' (krew wypływająca z rany, nieczysta krew<ref>http://www.anbg.gov.au/gnp/gnp2/lythrum-salicaria.html</ref>) i ''anax'' (król). Epitet ''argestes'' pochodzi od homeryckiego określenia południowego wiatru i nawiązuje do miejsca miejsca odkrycia na południu Ameryki Północnej. |
==Materiał== | ==Materiał== | ||
| Linia 69: | Linia 68: | ||
==Diagnoza== | ==Diagnoza== | ||
| + | [[Plik:Lythronax_czaszka_Loewen_i_in._2013.png|300px|thumb|right|Rekonstrukcja czaszki (A), rekonstrukcja ze znanymi elementami na brązowo (B) (autor: Lukas Panzarin), wybrane kości czaszki (C-J). Skale: A i C-J = 10 cm, B = 50 cm. Źródło: Loewen i in., 2013.]] | ||
| + | |||
| + | [[Plik:Lythronax_3D_Loewen_i_in._2013.png|300px|thumb|right|Trójwymiarowa rekonstrukcja czaszki. Kość kwadaratowo-jarzmowa (na szaro) pochodzi od ''[[Teratophoneus]]''. Źródło: Loewen i in., 2013.]] | ||
| + | |||
{{Szablon: diagnoza}} | {{Szablon: diagnoza}} | ||
| − | [[Tyranozauryd]] którego cechują następujące [[autapomorfia|autapomorfie]]: sigmoidalna boczna krawędź kości szczękowej; stosunek szerokości przedniej części kości nosowej do części środkowej większy niż 2,5; powierzchnie styku kości czołowej z kośćmi przedczołową i zaoczodołową niemal łączą się ze sobą, oddzielone są tylko wąskim, głębokim, grzbietowo-bocznym rowkiem; obecność odrębnego kołnierza pod oczodołem, na kości jarzmowej. | + | [[Tyranozauryd]] którego cechują następujące [[autapomorfia|autapomorfie]]: sigmoidalna boczna krawędź kości szczękowej; stosunek szerokości przedniej części kości nosowej do części środkowej większy niż 2,5; powierzchnie styku kości czołowej z kośćmi przedczołową i zaoczodołową niemal łączą się ze sobą, oddzielone są tylko wąskim, głębokim, grzbietowo-bocznym rowkiem; obecność odrębnego kołnierza pod oczodołem, na kości jarzmowej. ''Lythronax'' charakteryzuje się także unikalną kombinacją cech obecnych u innych tyranozauroidów |
==Budowa== | ==Budowa== | ||
| Linia 76: | Linia 79: | ||
==Filogeneza i biogeografia== | ==Filogeneza i biogeografia== | ||
| − | [[Mark Loewen|Loewen]] i współpracownicy ([[2013]]) przeprowadzili [[analiza filogenetyczna|analizę filogenetyczną]], obejmującą 54 gatunki [[teropod]]ów. Według niej ''Lythronax'' jest [[zaawansowany]]m przedstawicielem [[Tyrannosaurinae]], siostrzanym do [[klad]]u tworzonego przez ''[[Tyrannosaurus]] rex'', ''[[Tarbosaurus]] bataar'' i ''[[Zhuchengtyrannus]] magnus'', co jest zaskakujące biorąc pod uwagę jego wiek i sugeruje że linia prowadząca do najbardziej [[zaawansowany]]ch tyranozaurydów wyodrębniła się najpóźniej | + | [[Mark Loewen|Loewen]] i współpracownicy ([[2013]]) przeprowadzili [[analiza filogenetyczna|analizę filogenetyczną]], obejmującą 54 gatunki [[teropod]]ów. Według niej ''Lythronax'' jest [[zaawansowany]]m przedstawicielem [[Tyrannosaurinae]], siostrzanym do [[klad]]u tworzonego przez ''[[Tyrannosaurus]] rex'', ''[[Tarbosaurus]] bataar'' i ''[[Zhuchengtyrannus]] magnus'', co jest zaskakujące biorąc pod uwagę jego wiek i sugeruje, że linia prowadząca do najbardziej [[zaawansowany]]ch tyranozaurydów wyodrębniła się najpóźniej 80,6-79,9 [[Ma]]. Ponadto wynika z niej że wyżej wymienione [[takson]]y tworzą wraz z ''[[Teratophoneus]] curriei'' i ''[[Bistahieversor]] sealeyi'' [[klad]] wewnątrz [[Tyrannosaurinae]] (cechujący się m.in. krótszą, szerszą czaszką i liczbą zębów w kości szczękowej mniejszą niż 13, choć wg Carra bistahiewersor miał 13 zębów<ref>http://tyrannosauroideacentral.blogspot.com/2013/11/literature-review-2-loewen-et-al-2013.html oraz Carr, T.D. (2005) Phylogeny of Tyrannosauroidea (Dinosauria: Coelurosauria) with special reference to North American forms. Dysertacja doktorska, University of Toronto.</ref>), którego przedstawiciele pierwotnie zamieszkiwali południową Laramidię, podczas gdy taksony z [[kampan]]u północnej Laramidii ([[Albertosaurinae]], ''[[Daspletosaurus]]'' i 2 nienazwane [[takson]]y) są bardziej [[bazalny|bazalne]]. Wspiera to tezę o podziale fauny Laramidii na dwie strefy. Według autorów [[Tyrannosauridae]] pochodzą z Laramidii gdzie były odizolowane przez wysoki poziom morza a dopiero pod koniec [[kampan]]u jego obniżenie umożliwiło kolonizację Azji. Główne linie – [[Tyrannosaurinae]] i [[Albertosaurinae]] – rozdzieliły się między 90 a 82 mln lat temu (gdyby stało się to wcześniej przedstawiciele tego kladu byliby bardziej rozpowszechnieni z uwagi na niższy wtedy poziom oceanów). |
==Spis gatunków== | ==Spis gatunków== | ||
| Linia 90: | Linia 93: | ||
<small> | <small> | ||
Loewen, M.A., Irmis, R.B., Sertich, J.J.W., Currie, P.J. & Sampson, S.D. (2013) Tyrant dinosaur evolution tracks the rise and fall of Late Cretaceous oceans. PLOS ONE 8 (11): e79420. [[doi:10.1371/journal.pone.0079420]] | Loewen, M.A., Irmis, R.B., Sertich, J.J.W., Currie, P.J. & Sampson, S.D. (2013) Tyrant dinosaur evolution tracks the rise and fall of Late Cretaceous oceans. PLOS ONE 8 (11): e79420. [[doi:10.1371/journal.pone.0079420]] | ||
| − | </small> | + | |
| + | <references/></small> | ||
[[Kategoria:Dinosauria]] | [[Kategoria:Dinosauria]] | ||
| Linia 103: | Linia 107: | ||
[[Kategoria:Kreda]] | [[Kategoria:Kreda]] | ||
[[Kategoria:Kampan]] | [[Kategoria:Kampan]] | ||
| − | |||
Wersja z 13:14, 8 gru 2013
| Autor: | Korekta: |
| Janusz Mermer | Maciej Ziegler |
| Lythronax | |
|---|---|
| Długość: | 8 m |
| Masa: | 1,75-2,8[1] t |
| Miejsce występowania: | USA - Utah |
| Czas występowania | 80,6-79,9 Ma |
| Systematyka | Dinosauria |
Szkielety Lythronax (z tyłu) i Teratophoneus. Odnalezione kości na pomarańczowo. Autor: Scott Hartman. Źródło: Loewen i in., 2013. | |
Wstęp
Lythronax argestes z kampanu Ameryki Północnej to najstarszy znany tyranozauryd. Jego odkrycie może mieć duże znaczenie dla rekonstrukcji filogenezy tej grupy.
Etymologia
Nazwa pochodzi od greckich słów lythron (krew wypływająca z rany, nieczysta krew[2]) i anax (król). Epitet argestes pochodzi od homeryckiego określenia południowego wiatru i nawiązuje do miejsca miejsca odkrycia na południu Ameryki Północnej.
Materiał
Holotyp: prawa kość szczękowa, obie kości nosowe, prawa kość czołowa, lewa kość jarzmowa, lewa kość kwadratowa, prawa kość klinowa boczna (ang. laterosphenoid), prawa kość podniebienia, lewa kość zębowa, lewa kość płatowa , lewa kość kątowa górna, lewa kość przedstawowa, żebro grzbietowe, szewron, obie kości łonowe, lewa kość piszczelowa, lewa kość strzałkowa, kości lewego śródstopia II i IV.
Diagnoza
| Uwaga! Poniższy fragment przedstawia szczegółowe dane i może wymagać od Czytelnika znajomości fachowych pojęć anatomicznych. |
Tyranozauryd którego cechują następujące autapomorfie: sigmoidalna boczna krawędź kości szczękowej; stosunek szerokości przedniej części kości nosowej do części środkowej większy niż 2,5; powierzchnie styku kości czołowej z kośćmi przedczołową i zaoczodołową niemal łączą się ze sobą, oddzielone są tylko wąskim, głębokim, grzbietowo-bocznym rowkiem; obecność odrębnego kołnierza pod oczodołem, na kości jarzmowej. Lythronax charakteryzuje się także unikalną kombinacją cech obecnych u innych tyranozauroidów
Budowa
Czaszka Lythronax argestes jest krótka i szeroka. W kości szczękowej znajduje się 11 zębów, przy czym pięć pierwszych jest wyraźnie większych od pozostałych. Tylna część czaszki jest silnie rozszerzona, przez co oczodoły są skierowane ku przodowi podobnie jak u Tyrannosaurus i Tarbosaurus. Również żuchwa, która jest w tylnej części głęboka upodabnia Lythronax do tych rodzajów. Elementy szkieletu pozaczaszkowego są podobne jak u innych tyranozaurydów. Kość łonowa najbardziej przypomina te u tyranozaura i tarbozaura – jej hakowate zakończenie jest bardziej rozrośnięte grzbietowo-brzusznie niż u bardziej bazalnych form.
Filogeneza i biogeografia
Loewen i współpracownicy (2013) przeprowadzili analizę filogenetyczną, obejmującą 54 gatunki teropodów. Według niej Lythronax jest zaawansowanym przedstawicielem Tyrannosaurinae, siostrzanym do kladu tworzonego przez Tyrannosaurus rex, Tarbosaurus bataar i Zhuchengtyrannus magnus, co jest zaskakujące biorąc pod uwagę jego wiek i sugeruje, że linia prowadząca do najbardziej zaawansowanych tyranozaurydów wyodrębniła się najpóźniej 80,6-79,9 Ma. Ponadto wynika z niej że wyżej wymienione taksony tworzą wraz z Teratophoneus curriei i Bistahieversor sealeyi klad wewnątrz Tyrannosaurinae (cechujący się m.in. krótszą, szerszą czaszką i liczbą zębów w kości szczękowej mniejszą niż 13, choć wg Carra bistahiewersor miał 13 zębów[3]), którego przedstawiciele pierwotnie zamieszkiwali południową Laramidię, podczas gdy taksony z kampanu północnej Laramidii (Albertosaurinae, Daspletosaurus i 2 nienazwane taksony) są bardziej bazalne. Wspiera to tezę o podziale fauny Laramidii na dwie strefy. Według autorów Tyrannosauridae pochodzą z Laramidii gdzie były odizolowane przez wysoki poziom morza a dopiero pod koniec kampanu jego obniżenie umożliwiło kolonizację Azji. Główne linie – Tyrannosaurinae i Albertosaurinae – rozdzieliły się między 90 a 82 mln lat temu (gdyby stało się to wcześniej przedstawiciele tego kladu byliby bardziej rozpowszechnieni z uwagi na niższy wtedy poziom oceanów).
Spis gatunków
| Lythronax | Loewen, Irmis, Sertich, Currie i Sampson, 2013 |
|---|---|
| L. argestes | Loewen, Irmis, Sertich, Currie i Sampson, 2013 |
Bibliografia
Loewen, M.A., Irmis, R.B., Sertich, J.J.W., Currie, P.J. & Sampson, S.D. (2013) Tyrant dinosaur evolution tracks the rise and fall of Late Cretaceous oceans. PLOS ONE 8 (11): e79420. doi:10.1371/journal.pone.0079420
- ↑ Na podstawie opisu Bistahieversor, odpowiednio zmniejszona.
- ↑ http://www.anbg.gov.au/gnp/gnp2/lythrum-salicaria.html
- ↑ http://tyrannosauroideacentral.blogspot.com/2013/11/literature-review-2-loewen-et-al-2013.html oraz Carr, T.D. (2005) Phylogeny of Tyrannosauroidea (Dinosauria: Coelurosauria) with special reference to North American forms. Dysertacja doktorska, University of Toronto.
