|
|
| Linia 1: |
Linia 1: |
| − | {{DISPLAYTITLE:''Nedoceratops''}}
| + | #PATRZ [[Triceratops#Nedoceratops]] |
| − | <small>
| |
| − | {| class="wikitable" style="background-color:CornSilk"
| |
| − | | Autor:
| |
| − | | Korekta:
| |
| − | |-
| |
| − | | [[Maciej Ziegler]]
| |
| − | [[Maciej Pindakiewicz]]
| |
| − | | [[Tomasz Skawiński]]
| |
| − | |}
| |
| − | </small>
| |
| − | | |
| − | ----
| |
| − | | |
| − | {| class="wikitable" style="text-align:left" align="left"
| |
| − | ! colspan=2 | ''Nedoceratops'' (nedoceratops)
| |
| − | |-
| |
| − | ! '''Długość''':
| |
| − | | ? m
| |
| − | | |
| − | |-
| |
| − | ! '''Masa''':
| |
| − | | ? t
| |
| − | | |
| − | |-
| |
| − | ! '''[[Lokacje|Miejsce występowania]]''':
| |
| − | | [[USA]] - stan Wyoming
| |
| − | | |
| − | <small>(formacja [[Lance]])</small>
| |
| − | |-
| |
| − | ! '''[[Czas|Czas występowania]]'''
| |
| − | |{{Występowanie|68|66}}
| |
| − | 67,5-66 [[Ma]] <br>
| |
| − | <small>późna [[kreda]] ([[mastrycht]])</small>
| |
| − | |-
| |
| − | ! '''Systematyka'''
| |
| − | | [[Dinosauria]]
| |
| − | | |
| − | [[Ornithischia]]
| |
| − | | |
| − | [[Ceratopsia]]
| |
| − | | |
| − | [[Ceratopsoidea]]
| |
| − | | |
| − | [[Ceratopsidae]]
| |
| − | | |
| − | [[Chasmosaurinae]]
| |
| − | | |
| − | [[Triceratopsini]]
| |
| − | |}
| |
| − | | |
| − | ==Wstęp==
| |
| − | ''Nedoceratops hatcheri'' to kontrowersyjny [[gatunek]] [[zaawansowany|zaawansowanego]] chasmozauryna (triceratopsyna) z końca kredy Ameryki Północnej. Odkryto jak na razie tylko jedną, dość dobrze zachowaną czaszkę (USNM 2412) o długości 1,8 m.
| |
| − | | |
| − | ==Historia taksonomii==
| |
| − | [[Plik:Nedoceratops BW.jpg|300px|thumb|right|Rekostrukcja przyżyciowa ''Nedoceratops''. Autor: Nobu Tamura. [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Nedoceratops_BW.jpg]]]
| |
| − | Ten rogaty dinozaur przez wiele lat był znany jako "''Diceratops''" ("dwurogie oblicze") - aż do [[2007]] roku, gdy Andrey Ukrainsky przechrzcił go na ''Nedoceratops'' ("niewystarczające rogate oblicze"). Przez krótki czas był nazywany przez wielu ''Diceratus'' ("dwurogie oblicze"), gdyż ta nazwa - zaproponowana w [[2008]] r. przez [[Octavio Mateus|Octavio Mateusa]] - była szerzej znana niż wcześniejsza ''Nedoceratops''. Nazwa "''Diceratops''" musiała zostać zmieniona - była bowiem zajęta przez [[rodzaj]] gąsiecznika.
| |
| − | | |
| − | Historia badań nad tym ceratopsem jest bardzo interesująca. Wszystko zaczęło się, gdy [[Othniel Marsh]] zaczął pisać artykuł o ceratopsach. Niestety w [[1899]] roku zmarł, nie kończąc swej pracy. Dokończeniem tego projektu zajął się [[John Hatcher]]. Skończył on sekcję związaną z triceratopsem i opis nedoceratopsa (wtedy "diceratopsa"). Jednak w [[1904]] r. zachorował na tyfus i zmarł w wieku 42 lat. Jemu też nie udało się dokończyć pracy. W końcu artykuł skończył przyjaciel Hatchera - [[Richard Lull]]. W [[1905]] roku praca została wydrukowana, Lull nazwał naszego ceratopsa "diceratopsem Hatchera" - na cześć swego zmarłego znajomego. Lull jednak nie był pewny odrębności [[rodzaj]]owej nedoceratopsa, więc w [[1933]] roku ogłosił tego ceratopsa podrodzajem triceratopsa. W [[1986]] roku [[John Ostrom]] i [[Peter Wellnhofer]] uznali, że omawiany dinozaur i wszystkie gatunki ''[[Triceratops]]'' reprezentują jeden [[takson]] - ''Triceratops horridus''. W [[1996]] roku [[Catherine Forster]] przywróciła odrębność rodzajową nedoceratopsa. Szczegółowego opisu, autorstwa [[Andrew Farke|Farke'go]], nedoceratops doczekał się dopiero w [[2011]] roku.
| |
| − | | |
| − | ==Status ''N. hatcheri''==
| |
| − | ===I. Wstęp===
| |
| − | ''Nedoceratops hatcheri'' ma niepewny status - podobnie jak ''[[Tatankaceratops]] sacrisonorum'', ''[[Torosaurus]] latus'' i ?''T. utahensis'' oraz ''[[Ojoceratops]] fowleri''. W opinii niektórych naukowców jest ważnym gatunkiem. Wg innych jest [[młodszy synonim|młodszym synonimem]] ''[[Triceratops]] horridus'' albo jest nieodróżnialny od ''[[Triceratops]]'' na poziomie [[rodzaj]]u (jest ''[[nomen dubium]]''). Niektórzy zwolennicy tego drugiego poglądu uznają go za formę przejściową między młodszymi a w pełni wyrośniętymi triceratopsami (zob. opis ''[[Torosaurus]]'').
| |
| − | | |
| − | Oczywiście może być też ważny jako [[gatunek]] [[rodzaj]]u ''[[Triceratops]]'' albo ''[[Torosaurus]]'' (''T. hatcheri'').
| |
| − | | |
| − | Zakładając, że ''N. hatcheri'' i ''[[Torosaurus]] latus'' są ważnymi gatunkami, to niepewne pozostaje ich pokrewieństwo - niektóre analizy wskazują, że ''Nedoceratops'' jest bliżej spokrewniony z ''[[Triceratops]]'' a inne, że z ''[[Torosaurus]]''.
| |
| − | | |
| − | ===II. Diagnoza (zmodyfikowana z Farke, 2011)===
| |
| − | | |
| − | [[Plik:Nedoceratops skull2.png|550px|autor: Farke, 2011]]
| |
| − | | |
| − | [[Plik:Nedoceratops.png|550px|autor: Farke, 2011]]
| |
| − | | |
| − | <small>Czaszka ''N. hatcheri'' w kilku rzutach. Na szaro zaznaczono obszary zrekonstruowane (z Farke, 2011, [[doi:10.1371/journal.pone.0016196]])</small>
| |
| − | | |
| − | IIa. [[autapomorfia|Autapomorfie]] to (w nawiasach skróty nazw anatomicznych widoczne na rysunkach):
| |
| − | | |
| − | 1) róg nosowy (nh) niemal zupełnie nieodróżnialny od kości nosowej,
| |
| − | | |
| − | 2) rogi nadoczne (poh) zwrócone do góry (pod kątem prostym do linii zębów),
| |
| − | | |
| − | 3) bardzo małe okna (pf) w kości ciemieniowej (p),
| |
| − | | |
| − | IIb. Różnice w porównaniu do ''[[Triceratops]]'':
| |
| − | | |
| − | 4) brzuszny koniec kości łuskowej (sq) położony znacznie nad linią zębów,
| |
| − | | |
| − | IIc. Różnice w porównaniu do ''[[Torosaurus]] latus'':
| |
| − | | |
| − | 5) kształt kości łuskowej (sq) - szczególnie zredukowane wcięcie jarzmowe (jn) i brak zgrubienia przyśrodkowej krawędzi,
| |
| − | | |
| − | 6) mała liczba różków (5?) na kości ciemieniowej (''episquamosals'') (p).
| |
| − | | |
| − | ===III. Komentarz do diagnozy===
| |
| − | | |
| − | ad 1) brak rogu zaobserwowano u niektórych triceratopsów (Forster, [[1996]]; Scannella i Horner, [[2011]]). Bardzo niski róg obecny jest też np. w czaszce MOR 981 przypisanej do ''[[Torosaurus]] latus'' (Farke, [[2007]]; Scannella i Horner, 2011),
| |
| − | | |
| − | ad 2) cecha widoczna u młodych, dwukrotnie mniejszych od nedoceratopsa triceratopsów, mających trójkątne różki na kości ciemieniowej (''episquamosals'') ([[John Horner|Horner]] i Goodwin, [[2006]]). Może to dowodzić odrębności nedoceratopsa, nierównomiernego rozwoju cech dorosłych triceratopsa u różnych osobników lub zmienności osobniczej (różny kąt nachylenia zaobserwowano u innych ceratopsów - Lehman, 1990),
| |
| − | | |
| − | ad 3) mogą być to patologie, często spotykane w kryzach ceratopsydów. Wydaje się, że obszar wokół otworu jest dość cienki - Scannella i Horner (2011) interpretują go jako miejsce otwierania się okien u 'torozaura',
| |
| − | | |
| − | ad 4) obecne też u niektórych ''[[Triceratops]]'' ([[holotyp]] ''T. elatus'' - Hatcher i in., [[1907]], obecnie uznawany za ''T. horridus'') i ''[[Torosaurus]] latus'',
| |
| − | | |
| − | ad 5) trudno stwierdzić, kiedy wcięcie jest "zredukowane". Niemniej podobną morfologię co torozaury (z wąskim wcięciem), mają też niektóre triceratopsy (AMNH 5116, SDSM 2760, YPM 1922 - Forster, [[1996]]; Scannella i Horner, [[2010]]).
| |
| − | | |
| − | ad 6) ''[[Triceratops]]'' miał ich 5-7, a ''[[Torosaurus]] latus'' 7. Młode ''[[Agujaceratops]]'' miały 6, a dorosły 10. Nie jest więc to cecha diagnostyczna.
| |
| − | | |
| − | ===IV. Podsumowanie===
| |
| − | | |
| − | Żadna z cech diagnostycznych ''Nedoceratops'' nie jest niewątpliwa, lecz z [[autapomorfia|autapomorfii]] najbardziej przekonująca jest druga. Jeśli ''[[Torosaurus]]'' i ''[[Triceratops]]'' to to samo zwierzę, to kolejne cechy diagnozy stają się nieistotne (np. zgrubienia przyśrodkowej krawędzi kości łuskowej).
| |
| − | | |
| − | ''Nedoceratops'' ma mieszankę cech torozaura (np. układ czołowych ciemiączek) i triceratopsa (np. płaska górna powierzchnia kości łuskowej) oraz pewne cechy pośrednie (np. długość kryzy), co skłania do przypuszczenia, że reprezentuje pośrednią formę rozwoju osobniczego. Z drugiej strony, powierzchnia kości ciemieniowych przeczy temu - nie wykazuje prążkowania, które ma znamionować pojawienie się okien. Jak podaje nieoficjalnie Scannella (zob. Switek, online), istnieje wiele nieopisanych osobników ''[[Triceratops]]'', które mają cechy ''Nedoceratops''.
| |
| − | | |
| − | Różnice między ''Nedoceratops'' a innymi ceratopsami mogą wynikać ze zmienności osobniczej, ontogenetycznej, patologii albo z rzeczywistej odrębności omawianego dinozaura. Interpretacja zależy od indywidualnych zapatrywań każdego, który styka się z tą tematyką. Moim zdaniem [MZ] różnice są niewystarczające do uznania ważności ''N. hatcheri'' i bardziej prawdopodobne jest, że to nietypowy osobnik ''[[Triceratops]]''.
| |
| − | | |
| − | ==Spis gatunków==
| |
| − | {| class="wikitable"
| |
| − | ! ''Nedoceratops''
| |
| − | | {{Kpt|[[Andrey Ukrainsky|Ukrainsky]]}}, [[2007]]
| |
| − | | ?= ''[[Triceratops]]''
| |
| − | |-
| |
| − | | = ''Diceratus''
| |
| − | | {{Kpt|[[Octavio Mateus|Mateus]]}}, [[2008]]
| |
| − | |-
| |
| − | | = "''Diceratops''"
| |
| − | | {{Kpt|[[Richard Lull|Lull]]}} ''vide'' {{Kpt|[[John Hatcher|Hatcher]]}}, [[1905]] [zajęta {{Kpt|Förster}}, [[1869]]]
| |
| − | |-
| |
| − | ! ''N. hatcheri''
| |
| − | | ({{Kpt|Lull}} ''vide'' {{Kpt|Hatcher}}, 1905) {{Kpt|Ukrainsky}}, 2007
| |
| − | | (''[[nomen dubium]]''?) ?= ''[[Triceratops]] horridus''
| |
| − | |-
| |
| − | | = ''Diceratus hatcheri''
| |
| − | | ({{Kpt|Lull}} ''vide'' {{Kpt|Hatcher}}, 1905) {{Kpt|Mateus}}, 2008
| |
| − | |-
| |
| − | | = "''Diceratops''" ''hatcheri''
| |
| − | | {{Kpt|Lull}} ''vide'' {{Kpt|Hatcher}}, 1905
| |
| − | |-
| |
| − | | = ''Triceratops hatcheri''
| |
| − | | {{Kpt|Lull}}, [[1907]]
| |
| − | |-
| |
| − | | = ''Triceratops'' ("''Diceratops''") ''hatcheri''
| |
| − | | ({{Kpt|Lull}} ''vide'' {{Kpt|Hatcher}}, 1905) {{Kpt|Lull}}, [[1933]]
| |
| − | |}
| |
| − | | |
| − | ==Bibliografia==
| |
| − | <small>
| |
| − | Farke, A. A. (2007) "Cranial osteology and phylogenetic relationships of the chasmosaurine ceratopsid ''Torosaurus latus''" [w:] Carpenter, K. (red.) "Horns and beaks: ceratopsian and ornithopod dinosaurs" Bloomington, wyd. Indiana University Press, 235–257.
| |
| − | | |
| − | Farke, A. A. (2011) "Anatomy and Taxonomic Status of the Chasmosaurine Ceratopsid ''Nedoceratops hatcheri'' from the Upper Cretaceous Lance Formation of Wyoming, U.S.A." PLoS ONE 6(1): e16196. [[doi:10.1371/journal.pone.0016196]]
| |
| − | | |
| − | Forster, C. A. (1996) "Species resolution in ''Triceratops'': cladistic and morphometric approaches" Journal of Vertebrate Paleontology, 16 (2), 259-270.
| |
| − | | |
| − | Lehman, T. M. (1990) "The ceratopsian subfamily chasmosaurinae: sexual dimorphism and systematics" [w:] Carpenter, K. & Currie, P.J. (red.) "Dinosaur Systematics: Approaches and Perspectives" wyd. Cambridge University, New York, 211–229
| |
| − | | |
| − | Loewen, M. A., Sampson, S. D., Lund, E. K., Farke, A. A., Aguillón-Martínez, M. C., de Leon, C. A., Rodríguez-de la Rosa, R. A., Getty, M. A. & Eberth, D. A. (2010) "Horned Dinosaurs (Ornithischia: Ceratopsidae) from the Upper Cretaceous (Campanian) Cerro del Pueblo Formation, Coahuila, Mexico" [w:] Ryan, M. J., Chinnery-Allgeier, B. J. & Eberth, D. A. (red) "New Perspectives on Horned Dinosaurs: The Royal Tyrrell Museum Ceratopsian Symposium" Indiana University Press, 99-116.
| |
| − | | |
| − | Longrich, N.R. (2010) "''Mojoceratops perifania'', A New Chasmosaurine Ceratopsid from the Late Campanian of Western Canada" Journal of Paleontology, 84 (4), 681–694.
| |
| − | | |
| − | Longrich, N. R. (2011) "''Titanoceratops ouranos'', a giant horned dinosaur from the Late Campanian of New Mexico" Cretaceous Research, 32 (3), 264-276. [[doi:10.1016/j.cretres.2010.12.007]]
| |
| − | | |
| − | Sampson, S. D., Loewen, M. A., Farke, A. A., Roberts, E. M., Forster, C. A., Smith, J. A. & Titus, A. L. (2010) "New Horned Dinosaurs from Utah Provide Evidence for Intracontinental Dinosaur Endemism" PLoS ONE, 5(9), e12292 [[doi:10.1371/journal.pone.0012292]]
| |
| − | | |
| − | Scannella, J. B. & Horner, J. R. (2010) "''Torosaurus'' Marsh, 1891, is ''Triceratops'' Marsh, 1889 (Ceratopsidae: Chasmosaurinae): synonymy through ontogeny" Journal of Vertebrate Paleontology, 30 (4), 1157–1168.
| |
| − | | |
| − | Scannella, J. B. & Horner, J. R. (2011) "‘''Nedoceratops''’: An Example of a Transitional Morphology" PLoS ONE 6(12), e28705. [[doi:10.1371/journal.pone.0028705]]
| |
| − | | |
| − | Ukrainsky, A. S. (2007) "A new replacement name for ''Diceratops'' Lull, 1905 (Reptilia: Ornithischia: Ceratopsidae)" Zoosystematica Rossica, 16(2), 292.
| |
| − | | |
| − | Switek, online: http://blogs.smithsonianmag.com/dinosaur/2011/01/the-great-triceratops-debate-continues/
| |
| − | </small>
| |
| − | | |
| − | | |
| − | [[Kategoria:nomen dubium]]
| |
