Panphagia

Autor:	Korekta:
Marcin Szermański Mateusz Tałanda	Maciej Ziegler

---

Panphagia (panfagia)
Długość:	ponad 1,3 m
Masa:	? kg
Miejsce występowania:	Argentyna - prowincja San Juan formacja Ischigualasto (dolne osady ogniwa Cancha de Bochas)
Czas występowania	231-230,5 Ma środkowy lub późny trias (ladyn lub karnik)
Systematyka	Dinosauria Saurischia Sauropodomorpha
Szkielet - na biało odnalezione kości. Autorzy: Ricardo N. Martinez i Oscar A. Alcober (2009).
Mapa znalezisk:
Wczytywanie mapy… {"minzoom":false,"maxzoom":false,"mappingservice":"leaflet","width":"auto","height":"350px","centre":false,"title":"","label":"","icon":"","visitedicon":"","lines":[],"polygons":[],"circles":[],"rectangles":[],"wmsoverlay":false,"copycoords":false,"static":false,"zoom":4,"defzoom":14,"layers":["OpenStreetMap"],"overlaylayers":[],"resizable":false,"enablefullscreen":false,"scrollwheelzoom":true,"markercluster":false,"clustermaxzoom":20,"clusterzoomonclick":true,"clustermaxradius":80,"clusterspiderfy":true,"geojson":"","locations":[],"imageoverlays":null}

Wstęp

Panphagia protos to jeden z najstarszych zauropodomorfów. Jej szczątki zostały odkryte w prowincji San Juan w Argentynie pod koniec 2006 roku. Datuje się je na ladyn lub karnik (środkowy lub późny trias).

Pozycja systematyczna i anatomia

Prawa żuchwa panfagii w widoku z boku (A), od wewnątrz (B) i jej koniec od góry. C pokazuje lewą żuchwę z boku. Skala: 1 cm. Źródło: Martínez i Alcober (2009).

Widok zęba od strony policzkowej i językowej. Skala: 1 mm. Źródło: Martínez i Alcober (2009).

Panphagia była małych rozmiarów – jej holotyp określa się na około 1,3 m długości. Nie były to jednak jej maksymalne rozmiary, gdyż był to osobnik nie w pełni dojrzały. Wyglądem zewnętrznym na pierwszy rzut oka przypominała inne prymitywne dinozaury gadziomiedniczne, gdyż miała ich proporcje w budowie poszczególnych kości. Budowa jej zębów wskazuje na wszystkożerność. Szczątki Panphagia protos, pierwotnie uważanej za prekursora wszystkich zauropodomorfów, zostały formalnie opisane w 2009 roku przez Martíneza i Alcobera.

Budowa mózgoczaszki panfagii potwierdza, że jest ona bardzo prymitywna. Nie miała jeszcze cech typowych dla późniejszych prozauropodów, takich jak szersze kości czołowe i zredukowane wnęki - przednia bębenkowa i kłaczkowata. Jednak pewne aspekty kości nadpotylicznej (np. szerokość) bardziej nawiązują już do zauropodomorfów niż pozostałych dinozaurów. Dziwi przyczep mięśnia protraktora kości skrzydłowej i kwadratowej, znajdujący się na proootic. Ma wydłużony kształt, podobnie jak u tekodontozaura, u prymitywnego teropoda tawy jest on nieco dłuższy. Jednak jest znacznie krótszy u roślinożernych dinozaurów i silezaura niż u panfagii.

Panphagia dzieli niektóre cechy z Saturnalia, a także z Eoraptor - prawdopodobnie bazalnym zauropodomorfem lub teropodem (przynależność do którejś z tych grup nie jest absolutnie pewna). Są nimi np. puste kości, budowa zębów, ogólne proporcje. Analizy filogenetyczne pokazują, że jest to jeden z najprymitywniejszych prozauropodów. Jednak dokładne pokrewieństwa między panfagią a innymi prymitywnymi prozauropodami (np. pampadromem i saturnalią) nie są jasne. Analiza Martíneza i in. (2013) wskazała panfagię jako najprymitywniejszego z nich. Według tych badań nawet eoraptor jest bardziej zaawansowanym przedstawicielem tej grupy.

Materiał kopalny

Holotyp o numerze PVSJ 874 to następujące skamieniałości: częściowa czaszka, na którą składają się prawa kość nosowa i przedczołowa, lewa czołowa, obie kości ciemieniowe i kwadratowe, prawy prootic, kość potyliczna (supraoccipital), przednia połowa lewej dolnej szczęki i prawa część dolnej szczęki bez przedniej części kości zębowej; elementy kręgosłupa: 3 kręgi szyjne (1 przedni i 2 tylne), 4 łuki neuralne tylnych kręgów grzbietowych, 1 trzon kręgu grzbietowego, pierwszy pierwotny kręg krzyżowy, 19 kręgów ogonowych (2 proksymalne, 1 środkowo-proksymalny i 15 dystalnych); element obręczy barkowej: lewa łopatka; elementy obręczy miednicznej: lewa kość biodrowa, częściowa lewa kość łonowa, lewa kość kulszowa; szczątki kończyn tylnych: prawa kość piszczelowa i skokowa, prawa kość III śródstopia, proksymalna połowa prawdopodobnie lewej kości IV śródstopia i 4 paliczki (w tym 1 pazur kończyny tylnej).

Diagnoza

Wg Martíneza i Alcobera (2009) jest to dinozaur o charakterystycznych cechach:

• przedniotylnie wydłużony dół na podstawie przedniobrzusznego wyrostka kości nosowej;
• szerokim bocznym kołnierzem na kości kwadratowej z szerokim otworem umiejscowionym daleko od trzonu kości;
• głębokim rowku na powierzchni bocznej dolnej szczęki w otoczeniu wystających grzebieni brzusznych i grzbietowych, ciągnących się od dziewiątego zęba do otworu kości kątowej górnej;
• wyrostkach tylnobrzusznych kości zębowej rozdwojonych w dwie smukłe gałęzie, które pokrywają boczną powierzchnię kości kątowej;
• długim retroarticular wyrostku kości stawowej, poprzecznie szerszym niż obszar styku z kością kwadratową;
• owalnych bruzdach na bocznej powierzchni tylnej granicy trzonów kręgów szyjnych;
• wzniesieniach zlokalizowanych tylnogrzbietowo do diafofyzów łuków neuralnych przednich kręgów szyjnych;
• dystalnym końcu ostrza łopatki prawie trzykrotnie szerszym od jej szyjki;
• ostrzu łopatki z poszerzonym tylnodystalnym rogiem ograniczonym przez zaklinowaną tylną granicę;
• blaszką przyśrodkową brevis fossa dwukrotnie szerszą niż wyrostek kości biodrowej (iliac spine).

Powyższe cechy odróżniają w opinii Martíneza i Alcobera Panphagia protos od innych prymitywnych zauropodomorfów, a także od pozostałych prymitywnych gadziomiednicznych, jak Eoraptor.

Etymologia

Nazwa rodzajowa Panphagia pochodzi o greckich słów: pan (wszystko), phagein (jeść), ia (odnoszący się do). W wolnym tłumaczeniu nazwę tę można przetłumaczyć jako "wszystkożerca". Epitet gatunkowy protos wskazuje z kolei na jego prymitywność.

Spis gatunków

Panphagia	Martínez i Alcober, 2009
P. protos	Martínez i Alcober, 2009

Bibliografia

Cabreira S.F., Schultz C.L., Bittencourt J.S., Soares M.B., Fortier D.C., Silva L.R. i M.C. Langer. 2011. New stem-sauropodomorph (Dinosauria, Saurischia) from the Triassic of Brazil. Naturwissenschaften, t. 938, str. 1035–1040.

Ezcurra M.D. 2010. A new early dinosaur (Saurischia: Sauropodomorpha) from the Late Triassic of Argentina: a reassessment of dinosaur origin and phylogeny. Journal of Systematic Palaeontology, t. 8, nr 3, str. 371–425.

Martínez R.N. i O.A. Alcober. 2009. A basal sauropodomorph (Dinosauria: Saurischia) from the Ischigualasto Formation (Triassic, Carnian) and the early evolution of Sauropodomorpha. PLoS ONE, t. 4, nr 2, str. 1–12. DOI:10.1371/journal.pone.0004397

Martínez R.N., Apaldetti C. i D. Abelin. 2013. Basal sauropodomorphs from the Ischigualasto Formation. Journal of Vertebrate Paleontology, t. 32:sup1, str. 51-69. DOI: 10.1080/02724634.2013.819361

Martínez R.N., Haro J.A. i C. Apaldetti. 2013. Braincase of Panphagia protos (Dinosauria, Sauropodomorpha). Journal of Vertebrate Paleontology, t. 32: sup1, str. 70-82. DOI:10.1080/02724634.2013.819009