Puertasaurus: Różnice pomiędzy wersjami
| Linia 82: | Linia 82: | ||
[[Plik: Puertasaurus_reuili.png|300px|thumb|right|Rekonstrukcja. Autor: Slate Weasel [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Puertasaurus_reuili.png].]] | [[Plik: Puertasaurus_reuili.png|300px|thumb|right|Rekonstrukcja. Autor: Slate Weasel [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Puertasaurus_reuili.png].]] | ||
[[Holotyp]] (MPM 10002) zawiera cztery niepołączone kręgi: większość dziewiątego kręgu szyjnego (pierwszy znany dla olbrzymiego tytanozaura, umożliwiający wgląd w anatomię szyi neozauropodów) o długości aż 118 cm, kompletny drugi kręg grzbietowy [najszerszy ze wszystkich dotychczas znanych u dinozaurów, o szerokości 1,68 m i wysokości 1,06 m i długości centrum (bez anterior condyle) 29 cm] i trzony dwóch kręgów ze środkowej części ogona, jednak jak dotąd nie zostały one szczegółowo opisane. | [[Holotyp]] (MPM 10002) zawiera cztery niepołączone kręgi: większość dziewiątego kręgu szyjnego (pierwszy znany dla olbrzymiego tytanozaura, umożliwiający wgląd w anatomię szyi neozauropodów) o długości aż 118 cm, kompletny drugi kręg grzbietowy [najszerszy ze wszystkich dotychczas znanych u dinozaurów, o szerokości 1,68 m i wysokości 1,06 m i długości centrum (bez anterior condyle) 29 cm] i trzony dwóch kręgów ze środkowej części ogona, jednak jak dotąd nie zostały one szczegółowo opisane. | ||
| − | Materiał przypisany: ogromna kość | + | Materiał przypisany: ogromna kość udowa (MPM-Pv-39) o długości 222 cm i obwodzie wału 99 cm (Sassani & Bivens 2017, Molina-Pérez & Larramendi 2020) |
==Klasyfikacja== | ==Klasyfikacja== | ||
| Linia 90: | Linia 90: | ||
Mimo, że puertazaur jest znany z bardzo ubogiego materiału kopalnego to na podstawie jego ogromnych kręgów można wywnioskować, że był to olbrzymi dinozaur. Początkowo [[Fernando Novas]] oszacował go na 35-40 m długości i aż na 80-100 ton wagi jednak dziś wydaje się, że są to dane mocno przesadzone. Drugi kręg grzbietowy miał długość 31 cm, u ''[[Futalognkosaurus]]'' (autorzy oszacowali go na 26 m długości) ten sam [[kręg]] mierzy 28,7 cm. Kręg szyjny puertazaura (prawdopodobnie 9.) jest bardzo duży - ma aż 118 cm długości, a u futalognkozaura środkowy kręg szyjny mierzy około 99 cm. Po porównaniu długość puertazaura można szacować na mniej-więcej 30 m. Puertazaur prawdopodobnie miał proporcjonalnie dłuższą szyję względem tułowia niż futalognkozaur, co być może wynika z faktu, że kręg grzbietowy puertazaura jest jednak znacznie szerszy od kręgu ''[[Futalognkosaurus]]'' i szyja była dłuższa, gdyż równoważyła szersze i cięższe cielsko niż u swojego kuzyna. Kręg piersiowy ''Puertasaurus'' jest wyjątkowo krótki. | Mimo, że puertazaur jest znany z bardzo ubogiego materiału kopalnego to na podstawie jego ogromnych kręgów można wywnioskować, że był to olbrzymi dinozaur. Początkowo [[Fernando Novas]] oszacował go na 35-40 m długości i aż na 80-100 ton wagi jednak dziś wydaje się, że są to dane mocno przesadzone. Drugi kręg grzbietowy miał długość 31 cm, u ''[[Futalognkosaurus]]'' (autorzy oszacowali go na 26 m długości) ten sam [[kręg]] mierzy 28,7 cm. Kręg szyjny puertazaura (prawdopodobnie 9.) jest bardzo duży - ma aż 118 cm długości, a u futalognkozaura środkowy kręg szyjny mierzy około 99 cm. Po porównaniu długość puertazaura można szacować na mniej-więcej 30 m. Puertazaur prawdopodobnie miał proporcjonalnie dłuższą szyję względem tułowia niż futalognkozaur, co być może wynika z faktu, że kręg grzbietowy puertazaura jest jednak znacznie szerszy od kręgu ''[[Futalognkosaurus]]'' i szyja była dłuższa, gdyż równoważyła szersze i cięższe cielsko niż u swojego kuzyna. Kręg piersiowy ''Puertasaurus'' jest wyjątkowo krótki. | ||
| − | Masa puertazaura jest szacunkowa, wynosi prawdopodobnie około 60 ton. W [[2004]] roku Mazzetta wraz z zespołem ustalił, że masa największych tytanozaurów mieściła się mniej-więcej w przedziale 60-88 ton, jednak w tym badaniu użyto bardzo dużej gęstości ciała 950 kg/m3, co zostało skrytykowane, np. na SVPOW - [[Matt Wedel]], [[Mike Taylor]] oraz [[Zach Armstrong]] stwierdzili, że bardziej prawdopodobna jest gęstość 800 kg/m3 a największe tytanozaury jak argentynozaur i puertazaur mieściły się w przedziale 50-60 ton. | + | Masa puertazaura jest szacunkowa, wynosi prawdopodobnie około 60 ton. W [[2004]] roku Mazzetta wraz z zespołem ustalił, że masa największych tytanozaurów mieściła się mniej-więcej w przedziale 60-88 ton, jednak w tym badaniu użyto bardzo dużej gęstości ciała 950 kg/m3, co zostało skrytykowane, np. na SVPOW - [[Matt Wedel]], [[Mike Taylor]] oraz [[Zach Armstrong]] stwierdzili, że bardziej prawdopodobna jest gęstość 800 kg/m3 a największe tytanozaury jak argentynozaur i puertazaur mieściły się w przedziale 50-60 ton. W 2020 roku Molina-Pérez & Larramendi oszacowali masę puertazaura na 50 ton a długość na 28 metrów. |
[[Plik: Saurischia_-_Puertasaurus_reuili.JPG|300px|thumb|right|Kręg grzbietowy puertazaura. Autor zdjęcia: Hectonichus [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Saurischia_-_Puertasaurus_reuili.JPG].]] | [[Plik: Saurischia_-_Puertasaurus_reuili.JPG|300px|thumb|right|Kręg grzbietowy puertazaura. Autor zdjęcia: Hectonichus [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Saurischia_-_Puertasaurus_reuili.JPG].]] | ||
Wersja z 13:33, 19 cze 2020
| Autor: | Korekta: |
| Krzysztof Stuchlik | Maciej Ziegler |
| Puertasaurus (puertazaur) | |
|---|---|
| Długość: | ok. 30 m (??)* |
| Masa: | ok. 50-60 t (??) (patrz tekst) |
| Miejsce występowania: | Argentyna - prowincja Santa Cruz
(formacja ?Pari Aike=Mata Amarilla) |
| Czas występowania | Cenoman ? (zob. tekst) |
| Systematyka | Dinosauria |
Znane elementy szkieletu. Autor: Scott Hartman [3]] | |
Wstęp
Puertasaurus był powolnym roślinożercą o długiej szyi i ogonie oraz masywnym cielsku. Szkielet został odnaleziony w 2001 roku, natomiast opis powstał dopiero w 2005 roku. Odkrywcami i preparatorami jedynego dotychczas znanego okazu byli Pablo Puerta i Santiago Reuil - to od ich nazwisk utworzono nazwę rodzajową i epitet gatunkowy.
Znaczenie odkrycia i wiek geologiczny
Ciekawy jest fakt, że gigant ten pochodzi z formacji Pari Aike=Mata Amarilla datowanej na wczesny mastrycht. Jest to dowód na to, że zauropody wcale nie zmniejszyły swoich rozmiarów na przestrzeni lat, a przetrwały w takiej postaci aż do końca ery mezozoicznej. Wiek tych osadów, a nawet nazwa formacji skalnej w ostatnim czasie spowodowały jednak wiele kontrowersji, wg licznych publikacji mogą one pochodzić ze znacznie wcześniejszych pięter późnej kredy. Szacowania różnych autorów wahają się od cenomanu do mastrychtu (zob. szerzej w Talenkauen#Wiek geologiczny). Dotychczas nie odnaleziono współczesnego mu żadnego ogromnego mięsożercy z Argentyny, który byłby w stanie podjąć z nim walkę, jednak to prawdopodobnie tylko kwestia czasu. Tak czy owak dinozaur ten na razie zasługuje na tytuł jednego z największych odkrytych dinozaurów.
Materiał kopalny
Holotyp (MPM 10002) zawiera cztery niepołączone kręgi: większość dziewiątego kręgu szyjnego (pierwszy znany dla olbrzymiego tytanozaura, umożliwiający wgląd w anatomię szyi neozauropodów) o długości aż 118 cm, kompletny drugi kręg grzbietowy [najszerszy ze wszystkich dotychczas znanych u dinozaurów, o szerokości 1,68 m i wysokości 1,06 m i długości centrum (bez anterior condyle) 29 cm] i trzony dwóch kręgów ze środkowej części ogona, jednak jak dotąd nie zostały one szczegółowo opisane. Materiał przypisany: ogromna kość udowa (MPM-Pv-39) o długości 222 cm i obwodzie wału 99 cm (Sassani & Bivens 2017, Molina-Pérez & Larramendi 2020)
Klasyfikacja
Pozycja puertazaura nie jest pewna, jednak posiada pewne charakterystyczne cechy jak np. szeroki, wydłużony kręg szyjny, który pozwala twierdzić, że jest to krewny Futalognkosaurus należącego do Lognkosauria. Analizy filogenetyczne przeprowadzone przez Carballido i in. (2017) oraz Gonzaleza Rigę (2018) potwierdziły przynależność puertazaura do Lognkosauria.
Rozmiary i budowa
Mimo, że puertazaur jest znany z bardzo ubogiego materiału kopalnego to na podstawie jego ogromnych kręgów można wywnioskować, że był to olbrzymi dinozaur. Początkowo Fernando Novas oszacował go na 35-40 m długości i aż na 80-100 ton wagi jednak dziś wydaje się, że są to dane mocno przesadzone. Drugi kręg grzbietowy miał długość 31 cm, u Futalognkosaurus (autorzy oszacowali go na 26 m długości) ten sam kręg mierzy 28,7 cm. Kręg szyjny puertazaura (prawdopodobnie 9.) jest bardzo duży - ma aż 118 cm długości, a u futalognkozaura środkowy kręg szyjny mierzy około 99 cm. Po porównaniu długość puertazaura można szacować na mniej-więcej 30 m. Puertazaur prawdopodobnie miał proporcjonalnie dłuższą szyję względem tułowia niż futalognkozaur, co być może wynika z faktu, że kręg grzbietowy puertazaura jest jednak znacznie szerszy od kręgu Futalognkosaurus i szyja była dłuższa, gdyż równoważyła szersze i cięższe cielsko niż u swojego kuzyna. Kręg piersiowy Puertasaurus jest wyjątkowo krótki.
Masa puertazaura jest szacunkowa, wynosi prawdopodobnie około 60 ton. W 2004 roku Mazzetta wraz z zespołem ustalił, że masa największych tytanozaurów mieściła się mniej-więcej w przedziale 60-88 ton, jednak w tym badaniu użyto bardzo dużej gęstości ciała 950 kg/m3, co zostało skrytykowane, np. na SVPOW - Matt Wedel, Mike Taylor oraz Zach Armstrong stwierdzili, że bardziej prawdopodobna jest gęstość 800 kg/m3 a największe tytanozaury jak argentynozaur i puertazaur mieściły się w przedziale 50-60 ton. W 2020 roku Molina-Pérez & Larramendi oszacowali masę puertazaura na 50 ton a długość na 28 metrów.
Szyja była prawdopodobnie bardzo długa (w 2013 r. Taylor i Wedel oszacowali ją na 9 m) i miała ciekawą budowę - kręg puertazaura jest wydłużony, z szerokimi wyrostkami kolczystymi oraz z długimi i grubymi żebrami szyjnymi, ale z kolei krótkimi wyrostkami kolczystymi. Taka budowa prawdopodobnie umożliwiała bardzo duża elastyczność szyi jeśli chodzi o jej ruchy w pionie, tzn. szyja mogła być prawdopodobnie bardzo wysoko podnoszona w górę. Jednocześnie ruchy na boki mogły być nieco bardziej ograniczone.
Paleoekologia
Dinozaurami współwystępującymi z puertazaurem były m.in.: bazalny ?iguanodont Talenkauen i ?karnozaur Orkoraptor. Żyły one na terenach porośniętych drzewami szpilkowymi, okresowo zalewanymi przez morze.
Spis gatunków
| Puertasaurus | Novas, Salgado, Calvo i Agnolín, 2005 |
|---|---|
| P. reuili | Novas, Salgado, Calvo i Agnolín, 2005 |
Bibliografia
Calvo, J.O., Porfiri, J.D., Gonzalez-Riga, B.J. & Kellner, A.W.A. (2008). Anatomy of Futalognkosaurus dukei Calvo, Porfiri, Gonzalez-Riga & Kellner, 2007 (Dinosauria, Titanosauridae) from the Neuquen Group (Late Cretaceous), Patagonia, Argentina. Arquivos do Museu Nacional, Rio de Janeiro 65(4):511-526
Calvo, J.O.; Juárez Valieri, R.D. & Porfiri, J.D. (2008). Re-sizing giants: estimation of body length of Futalognkosaurus dukei and implications for giant titanosaurian sauropods. 3° Congreso Latinoamericano de Paleontología de Vertebrados. Neuquén, Argentina
Gonzalez Riga, B.J., Mannion, P.D., Poropat, S.F., Ortiz David, L., Coria, J.P. (2018). "Osteology of the Late Cretaceous Argentinean sauropod dinosaur Mendozasaurus neguyelap: implications for basal titanosaur relationships". Journal of the Linnean Society. 184 (1): 136–181. doi:10.1093/zoolinnean/zlx103
González Riga, Bernardo J.; Lamanna, Matthew C.; Otero, Alejandro; Ortiz David, Leonardo D.; Kellner, Alexander W. A.; Ibiricu, Lucio M. (2019). "An overview of the appendicular skeletal anatomy of South American titanosaurian sauropods, with definition of a newly recognized clade".
Nima Sassani, Gunnar T Bivens (2017). The Chinese colossus: an evaluation of the phylogeny of Ruyangosaurus giganteus and its implications for titanosaur evolution.
Mazzetta, G.V., Christiansen, P. & Fariña, R.A. (2004) "Giants and Bizarres: Body Size of Some Southern South American Cretaceous Dinosaurs
Novas, F.E., Salgado, L., Calvo, J. & Agnolín, F. (2005) "Giant titanosaur (Dinosauria, Sauropoda)from the Late Cretaceous of Patagonia". Revisto del Museo Argentino de Ciencias Naturales, n.s. 7 (1): 37–41
Rubén Molina-Pérez & Asier Larramendi (2020). Dinosaur Facts and Figures: The Sauropods and Other Sauropodomorphs.
http://www.mesozoico.com.ar/Forum/viewtopic.php?f=5&t=362&%3E%3Cimg%20src=#p729
![[1]](https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Puertasaurus_reuili.png){kind=link}
![[2]](https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Saurischia_-_Puertasaurus_reuili.JPG){kind=link}