Puertasaurus: Różnice pomiędzy wersjami
(bardzo wątpliwe są te oszacowania -> kasacja, biomechanika niepotwierdzona cytowanymi źródłami -> kasacja) |
|||
| (Nie pokazano 17 wersji utworzonych przez 6 użytkowników) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
| − | |||
| − | |||
{{DISPLAYTITLE:''Puertasaurus''}} | {{DISPLAYTITLE:''Puertasaurus''}} | ||
<small> | <small> | ||
| Linia 7: | Linia 5: | ||
| Korekta: | | Korekta: | ||
|- | |- | ||
| − | | [[Krzysztof Stuchlik]] | + | | [[Krzysztof Stuchlik]], [[Maciej Ziegler]], [[Dawid Mazurek]], [[Marcin Szermański]] |
| − | [[Dawid Mazurek]] | + | | [[Krzysztof Lichota]], [[Kamil Kamiński]], [[Mateusz Tałanda]], [[Łukasz Czepiński]] |
| − | |||
| − | [[ | ||
| − | |||
| − | [[ | ||
| − | |||
| − | [[ | ||
| − | |||
| − | [[ | ||
|} | |} | ||
</small> | </small> | ||
| Linia 26: | Linia 16: | ||
|- | |- | ||
! '''Długość''': | ! '''Długość''': | ||
| − | | ok. | + | | ok. 28 m |
|- | |- | ||
! '''Masa''': | ! '''Masa''': | ||
| − | | 50 | + | | ok. 50 t |
| − | |||
| − | |||
|- | |- | ||
! '''[[Lokacje|Miejsce występowania]]''': | ! '''[[Lokacje|Miejsce występowania]]''': | ||
| − | | [[Argentyna]] - | + | | [[Argentyna]] - Santa Cruz |
| − | <small>(formacja [[Pari Aike]])</small> | + | <small>(formacja [[Pari Aike]]/[[Mata Amarilla]])</small> |
|- | |- | ||
! '''[[Czas|Czas występowania]]''' | ! '''[[Czas|Czas występowania]]''' | ||
| − | |||
| − | <small>[[późna kreda]] ( | + | | <small>[[późna kreda]]? (zob. tekst)</small> |
|- | |- | ||
! '''Systematyka''' | ! '''Systematyka''' | ||
| [[Dinosauria]] | | [[Dinosauria]] | ||
| − | |||
| − | |||
[[Sauropodomorpha]] | [[Sauropodomorpha]] | ||
[[Sauropoda]] | [[Sauropoda]] | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
[[Macronaria]] | [[Macronaria]] | ||
| − | [[ | + | [[Somphospondyli]] |
| − | [[ | + | (?) [[Titanosauria]] |
| − | [[ | + | ?? [[Lithostrotia]] |
| − | + | [[Colossosauria]] | |
| + | |- | ||
| + | | colspan=2 |[[Plik:Puertasaurus_Scott_Hartman.jpg|400px|]] | ||
| + | <small>Znane elementy szkieletu (kręgi ogonowe nie są oparte na materiale kopalnym). <br>Autor: [[Scott Hartman]] [http://skeletaldrawing.blogspot.com/2013/06/when-i-released-my-thunder-lizards-size.html].</small> | ||
|- | |- | ||
| − | | colspan=2 |[[ | + | ! colspan=2 | Mapa znalezisk: |
| − | <small> | + | |- |
| + | | colspan=2 | | ||
| + | <display_points type="terrain" zoom=4> | ||
| + | -49.844213, -72.109395~wzgórze Los Hornos (Los Hornos Hill, =Cerro Los Hornos), Santa Cruz, [[Argentyna]]|<small>[[holotyp]] (Novas i in., 2005; por. Novas i in. 2008, ryc. 1).<br> | ||
| + | </display_points> | ||
|} | |} | ||
==Wstęp== | ==Wstęp== | ||
| − | + | ''Puertasaurus'' był powolnym roślinożercą o długiej szyi i ogonie oraz masywnym cielsku. Dinozaur ten zasługuje na tytuł jednego z największych odkrytych dinozaurów. | |
| − | + | ==Etymologia== | |
| + | Odkrywcami i preparatorami [[holotyp|typowego okazu]] byli Pablo Puerta i Santiago Reuil - to od ich nazwisk utworzono nazwę [[rodzaj]]ową i epitet [[gatunek|gatunkowy]]. | ||
| − | + | ==Wiek geologiczny== | |
| + | Gigant ten pochodzi z formacji [[Pari Aike]] lub [[Mata Amarilla]]. Wiek tych osadów jest kontrowersyjny. Szacowania różnych autorów wahają się od [[cenoman]]u do [[mastrycht]]u (zob. szerzej w [[Talenkauen#Wiek geologiczny]]). | ||
==Materiał kopalny== | ==Materiał kopalny== | ||
| − | [[Holotyp]] (MPM 10002) zawiera cztery niepołączone kręgi: większość dziewiątego kręgu szyjnego (pierwszy znany dla olbrzymiego tytanozaura, | + | [[Plik:Puertasaurus_reuili_by_paleo_king.jpg|300px|thumb|right|Rekonstrukcja. Autor: Nima Sassani [https://www.deviantart.com/paleo-king/art/Puertasaurus-reuili-158266608] (nowsza wersja: [https://www.deviantart.com/paleo-king/art/Puertasaurus-reuili-REVISED-217404450]).]] |
| + | [[Holotyp]] (MPM 10002) zawiera cztery niepołączone kręgi: większość dziewiątego kręgu szyjnego (pierwszy znany dla olbrzymiego tytanozaura, umożliwiający wgląd w anatomię szyi neozauropodów) o długości aż 118 cm, kompletny drugi kręg grzbietowy - najszerszy ze wszystkich dotychczas znanych u dinozaurów, o szerokości 1,68 m i wysokości 1,06 m i (Novas i in. 2005) długości trzonu (bez kłykcia przedniego) 29 cm (Paul 2019) i trzony dwóch kręgów ze środkowej części ogona, jednak jak dotąd nie zostały one szczegółowo opisane (Novas i in. 2005). | ||
| + | |||
| + | Materiał przypisany: ogromna kość udowa (MPM-PV-39) o długości 222 cm i obwodzie trzonu 99 cm (Lacovara i in. 2004), przypisana jako ''[[cf.]] Puertasaurus reuili'' (Sassani & Bivens 2017). | ||
==Klasyfikacja== | ==Klasyfikacja== | ||
| − | + | ''Puertasaurus'' był łączony z [[Colossosauria]] (np. Calvo i in. 2008; Navarrete i in. 2011), co potwierdziło wiele analiz filogenetycznych. | |
| + | |||
| + | Z różnych analiz wynikają następujące klasyfikacje ''Puertasaurus'' (podano [[takson]]y niższe od [[Somphospondyli]]): | ||
| + | |||
| + | [[Colossosauria]]: [[Lognkosauria]] | ||
| + | <ref>Silva Junior J. C. & Marinho, T. S. (2019). Osteology and systematics of Uberabatitan ribeiroi (Dinosauria; Sauropoda): a Late Cretaceous titanosaur from Minas Gerais, Brazil. Zootaxa, 4577(3), 401-438.</ref> | ||
| + | |||
| + | [[Titanosauria]]: [[Colossosauria]]: [[Lognkosauria]] | ||
| + | <ref>Carballido, J. L., Pol, D., Otero, A., Cerda, I. A., Salgado, L., Garrido, A. C., Ramezani, J., Cúneo, N.R. & Krause, J. M. (2017). A new giant titanosaur sheds light on body mass evolution among sauropod dinosaurs. Proceedings of the Royal Society B: Biological Sciences, 284(1860), 20171219.</ref> | ||
| + | <ref name="Mannion.etal.2019Zhejiang">Mannion, P. D., Upchurch, P., Jin, X., & Zheng, W. (2019). New information on the Cretaceous sauropod dinosaurs of Zhejiang Province, China: impact on Laurasian titanosauriform phylogeny and biogeography. Royal Society open science, 6(8), 191057.</ref> | ||
| + | <ref>Carballido, J. L., Scheil, M., Knötschke, N., & Sander, P. M. (2020). The appendicular skeleton of the dwarf macronarian sauropod Europasaurus holgeri from the Late Jurassic of Germany and a re-evaluation of its systematic affinities. Journal of Systematic Palaeontology, 18(9), 739-781.</ref> | ||
| + | |||
| + | [[Titanosauria]]: [[Rinconsauria]] ([[politomia]] ze specyfikatorami [[Lognkosauria]] i [[Colossosauria]]) | ||
| + | <ref name="Mannion.etal.2019Zhejiang"></ref> | ||
| + | |||
| + | [[Titanosauria]]: [[Rinconsauria]]: [[Lithostrotia]]: [[Lognkosauria]]: [[Colossosauria]] | ||
| + | <ref name="Mannion.etal.2019Zhejiang"></ref> | ||
| + | |||
| + | [[Titanosauria]]: [[Lithostrotia]]: [[Colossosauria]] | ||
| + | <ref>Bandeira, K. L., Simbras, F. M., Machado, E. B., de Almeida Campos, D., Oliveira, G. R., & Kellner, A. W. (2016). A new giant Titanosauria (Dinosauria: Sauropoda) from the Late Cretaceous Bauru Group, Brazil. PloS one, 11(10).</ref> | ||
| + | |||
| + | [[Titanosauria]]: [[Lithostrotia]]: [[Colossosauria]]: [[Lognkosauria]] | ||
| + | <ref>González Riga, B. J., Mannion, P. D., Poropat, S. F., Ortiz David, L. D., & Coria, J. P. (2018). Osteology of the Late Cretaceous Argentinean sauropod dinosaur Mendozasaurus neguyelap: implications for basal titanosaur relationships. Zoological Journal of the Linnean Society, 184(1), 136-181.</ref> | ||
==Rozmiary i budowa== | ==Rozmiary i budowa== | ||
| − | Mimo, że puertazaur jest znany z bardzo ubogiego materiału kopalnego to na podstawie jego ogromnych kręgów można wywnioskować, że był to olbrzymi dinozaur. | + | Mimo, że puertazaur jest znany z bardzo ubogiego materiału kopalnego to na podstawie jego ogromnych kręgów można wywnioskować, że był to olbrzymi dinozaur. W 2020 roku Molina-Pérez & Larramendi oszacowali masę puertazaura na 50 ton a długość na 28 metrów. |
| + | [[Plik: Saurischia_-_Puertasaurus_reuili.JPG|300px|thumb|right|Kręg grzbietowy puertazaura. Autor zdjęcia: Hectonichus [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Saurischia_-_Puertasaurus_reuili.JPG].]] | ||
| − | + | Szyja była prawdopodobnie bardzo długa (w 2013 r. Taylor i Wedel oszacowali ją na 9 m) i miała ciekawą budowę - kręg puertazaura jest wydłużony, z szerokim wyrostkiem kolczystym oraz z długimi i grubymi żebrami szyjnymi (Novas i in. 2005). Kręg piersiowy ''Puertasaurus'' jest wyjątkowo krótki (Novas i in. 2005). | |
| + | |||
| + | ==Paleoekologia== | ||
| + | [[Plik: Sauropod_neck_reconstructions.png|300px|thumb|right|Rekonstrukcja szyi puertazaura (drugi od góry) i innych zauropodów. Źródło: Taylor i Wedel (2013).]] | ||
| + | Dinozaurami współwystępującymi z puertazaurem były m.in.: ''[[Orkoraptor]]'' i ''[[Talenkauen]]'' (zob. więcej w jego opisie). | ||
| − | |||
| − | |||
==Spis gatunków== | ==Spis gatunków== | ||
{| class="wikitable" | {| class="wikitable" | ||
| Linia 103: | Linia 121: | ||
==Bibliografia== | ==Bibliografia== | ||
<small> | <small> | ||
| − | Calvo, J.O., Porfiri, J.D., Gonzalez-Riga, B.J. & Kellner, A.W.A. (2008) Anatomy of Futalognkosaurus dukei Calvo, Porfiri, Gonzalez-Riga & Kellner, 2007 (Dinosauria, Titanosauridae) from the Neuquen Group (Late Cretaceous), Patagonia, Argentina | + | Calvo, J.O., Porfiri, J.D., Gonzalez-Riga, B.J. & Kellner, A.W.A. (2008) "Anatomy of Futalognkosaurus dukei Calvo, Porfiri, Gonzalez-Riga & Kellner, 2007 (Dinosauria, Titanosauridae) from the Neuquen Group (Late Cretaceous), Patagonia, Argentina" Arquivos do Museu Nacional, Rio de Janeiro, 65(4), 511-526. |
| + | |||
| + | Lacovara, K.J.; Harris, J.; Lamanna, M.C.; Novas, F.E.; Martinez, R.; Ambrosio, A. (2004) "An enormous sauropod from the Maastrichtian Pari Aike formation of southernmost Patagonia" Journal of Vertebrate Paleontology, 24(Supplement 003), Abstracts of Papers Sixty-Fourth Annual Meeting Society of Vertebrate Paleontology Adams Mark Hotel Denver, Colorado November 3-6, 2004, 180-181. | ||
| + | |||
| + | Molina-Pérez, R. & Larramendi, A. (2020) "Dinosaur Facts and Figures: The Sauropods and Other Sauropodomorphs" Princeton University Press. | ||
| + | |||
| + | Navarrete, C., Casal, G., & Martínez, R. (2011) "Drusilasaura deseadensis gen. et sp. nov., un nuevo titanosaurio (Dinosauria-Sauropoda), de la Formación Bajo Barreal, Cretácico Superior del norte de Santa Cruz, Argentina" Revista Brasileira de Paleontología, 14, 1-14. | ||
| + | |||
| + | Novas, F.E., Salgado, L., Calvo, J. & Agnolín, F. (2005) "Giant titanosaur (Dinosauria, Sauropoda)from the Late Cretaceous of Patagonia" Revisto del Museo Argentino de Ciencias Naturales, n.s., 7 (1), 37-41. | ||
| − | + | Novas, F.E., Ezcurra, M.D. & Lecuona, A. (2008) "Orkoraptor burkei nov. gen. et sp., a large theropod from the Maastrichtian Pari Aike Formation, Southern Patagonia, Argentina" Cretaceous Research, 29, 468-480. | |
| − | + | Paul, G.S. (2019) "Determining the largest known land animal: A critical comparison of differing methods for restoring the volume and mass of extinct animals" Annals of Carnegie Museum, 85(4), 335-358. [[doi:10.2992/007.085.0403]] | |
| − | + | Sassani, N. & Bivens, G. T. (2017) "The Chinese colossus: an evaluation of the phylogeny of Ruyangosaurus giganteus and its implications for titanosaur evolution" PeerJ Preprints, 5, e2988v1 [[doi:10.7287/peerj.preprints.2988v1]] | |
| − | + | Taylor MP, Wedel MJ. (2013) "Why sauropods had long necks; and why giraffes have short necks" PeerJ. 1, e36 [[doi:10.7717/peerj.36]] | |
| − | + | <references/> | |
</small> | </small> | ||
| Linia 126: | Linia 152: | ||
[[Kategoria:Mezozoik]] | [[Kategoria:Mezozoik]] | ||
[[Kategoria:Kreda]] | [[Kategoria:Kreda]] | ||
| − | |||
| − | |||
Wersja z 11:04, 21 cze 2020
| Autor: | Korekta: |
| Krzysztof Stuchlik, Maciej Ziegler, Dawid Mazurek, Marcin Szermański | Krzysztof Lichota, Kamil Kamiński, Mateusz Tałanda, Łukasz Czepiński |
| Puertasaurus (puertazaur) | |
|---|---|
| Długość: | ok. 28 m |
| Masa: | ok. 50 t |
| Miejsce występowania: | Argentyna - Santa Cruz
(formacja Pari Aike/Mata Amarilla) |
| Czas występowania | późna kreda? (zob. tekst) |
| Systematyka | Dinosauria
(?) Titanosauria ?? Lithostrotia |
Znane elementy szkieletu (kręgi ogonowe nie są oparte na materiale kopalnym). | |
| Mapa znalezisk: | |
|
Wczytywanie mapy…
| |
Wstęp
Puertasaurus był powolnym roślinożercą o długiej szyi i ogonie oraz masywnym cielsku. Dinozaur ten zasługuje na tytuł jednego z największych odkrytych dinozaurów.
Etymologia
Odkrywcami i preparatorami typowego okazu byli Pablo Puerta i Santiago Reuil - to od ich nazwisk utworzono nazwę rodzajową i epitet gatunkowy.
Wiek geologiczny
Gigant ten pochodzi z formacji Pari Aike lub Mata Amarilla. Wiek tych osadów jest kontrowersyjny. Szacowania różnych autorów wahają się od cenomanu do mastrychtu (zob. szerzej w Talenkauen#Wiek geologiczny).
Materiał kopalny
Holotyp (MPM 10002) zawiera cztery niepołączone kręgi: większość dziewiątego kręgu szyjnego (pierwszy znany dla olbrzymiego tytanozaura, umożliwiający wgląd w anatomię szyi neozauropodów) o długości aż 118 cm, kompletny drugi kręg grzbietowy - najszerszy ze wszystkich dotychczas znanych u dinozaurów, o szerokości 1,68 m i wysokości 1,06 m i (Novas i in. 2005) długości trzonu (bez kłykcia przedniego) 29 cm (Paul 2019) i trzony dwóch kręgów ze środkowej części ogona, jednak jak dotąd nie zostały one szczegółowo opisane (Novas i in. 2005).
Materiał przypisany: ogromna kość udowa (MPM-PV-39) o długości 222 cm i obwodzie trzonu 99 cm (Lacovara i in. 2004), przypisana jako cf. Puertasaurus reuili (Sassani & Bivens 2017).
Klasyfikacja
Puertasaurus był łączony z Colossosauria (np. Calvo i in. 2008; Navarrete i in. 2011), co potwierdziło wiele analiz filogenetycznych.
Z różnych analiz wynikają następujące klasyfikacje Puertasaurus (podano taksony niższe od Somphospondyli):
Colossosauria: Lognkosauria [1]
Titanosauria: Colossosauria: Lognkosauria [2] [3] [4]
Titanosauria: Rinconsauria (politomia ze specyfikatorami Lognkosauria i Colossosauria) [3]
Titanosauria: Rinconsauria: Lithostrotia: Lognkosauria: Colossosauria [3]
Titanosauria: Lithostrotia: Colossosauria [5]
Titanosauria: Lithostrotia: Colossosauria: Lognkosauria [6]
Rozmiary i budowa
Mimo, że puertazaur jest znany z bardzo ubogiego materiału kopalnego to na podstawie jego ogromnych kręgów można wywnioskować, że był to olbrzymi dinozaur. W 2020 roku Molina-Pérez & Larramendi oszacowali masę puertazaura na 50 ton a długość na 28 metrów.
Szyja była prawdopodobnie bardzo długa (w 2013 r. Taylor i Wedel oszacowali ją na 9 m) i miała ciekawą budowę - kręg puertazaura jest wydłużony, z szerokim wyrostkiem kolczystym oraz z długimi i grubymi żebrami szyjnymi (Novas i in. 2005). Kręg piersiowy Puertasaurus jest wyjątkowo krótki (Novas i in. 2005).
Paleoekologia
Dinozaurami współwystępującymi z puertazaurem były m.in.: Orkoraptor i Talenkauen (zob. więcej w jego opisie).
Spis gatunków
| Puertasaurus | Novas, Salgado, Calvo i Agnolín, 2005 |
|---|---|
| P. reuili | Novas, Salgado, Calvo i Agnolín, 2005 |
Bibliografia
Calvo, J.O., Porfiri, J.D., Gonzalez-Riga, B.J. & Kellner, A.W.A. (2008) "Anatomy of Futalognkosaurus dukei Calvo, Porfiri, Gonzalez-Riga & Kellner, 2007 (Dinosauria, Titanosauridae) from the Neuquen Group (Late Cretaceous), Patagonia, Argentina" Arquivos do Museu Nacional, Rio de Janeiro, 65(4), 511-526.
Lacovara, K.J.; Harris, J.; Lamanna, M.C.; Novas, F.E.; Martinez, R.; Ambrosio, A. (2004) "An enormous sauropod from the Maastrichtian Pari Aike formation of southernmost Patagonia" Journal of Vertebrate Paleontology, 24(Supplement 003), Abstracts of Papers Sixty-Fourth Annual Meeting Society of Vertebrate Paleontology Adams Mark Hotel Denver, Colorado November 3-6, 2004, 180-181.
Molina-Pérez, R. & Larramendi, A. (2020) "Dinosaur Facts and Figures: The Sauropods and Other Sauropodomorphs" Princeton University Press.
Navarrete, C., Casal, G., & Martínez, R. (2011) "Drusilasaura deseadensis gen. et sp. nov., un nuevo titanosaurio (Dinosauria-Sauropoda), de la Formación Bajo Barreal, Cretácico Superior del norte de Santa Cruz, Argentina" Revista Brasileira de Paleontología, 14, 1-14.
Novas, F.E., Salgado, L., Calvo, J. & Agnolín, F. (2005) "Giant titanosaur (Dinosauria, Sauropoda)from the Late Cretaceous of Patagonia" Revisto del Museo Argentino de Ciencias Naturales, n.s., 7 (1), 37-41.
Novas, F.E., Ezcurra, M.D. & Lecuona, A. (2008) "Orkoraptor burkei nov. gen. et sp., a large theropod from the Maastrichtian Pari Aike Formation, Southern Patagonia, Argentina" Cretaceous Research, 29, 468-480.
Paul, G.S. (2019) "Determining the largest known land animal: A critical comparison of differing methods for restoring the volume and mass of extinct animals" Annals of Carnegie Museum, 85(4), 335-358. doi:10.2992/007.085.0403
Sassani, N. & Bivens, G. T. (2017) "The Chinese colossus: an evaluation of the phylogeny of Ruyangosaurus giganteus and its implications for titanosaur evolution" PeerJ Preprints, 5, e2988v1 doi:10.7287/peerj.preprints.2988v1
Taylor MP, Wedel MJ. (2013) "Why sauropods had long necks; and why giraffes have short necks" PeerJ. 1, e36 doi:10.7717/peerj.36
- ↑ Silva Junior J. C. & Marinho, T. S. (2019). Osteology and systematics of Uberabatitan ribeiroi (Dinosauria; Sauropoda): a Late Cretaceous titanosaur from Minas Gerais, Brazil. Zootaxa, 4577(3), 401-438.
- ↑ Carballido, J. L., Pol, D., Otero, A., Cerda, I. A., Salgado, L., Garrido, A. C., Ramezani, J., Cúneo, N.R. & Krause, J. M. (2017). A new giant titanosaur sheds light on body mass evolution among sauropod dinosaurs. Proceedings of the Royal Society B: Biological Sciences, 284(1860), 20171219.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 Mannion, P. D., Upchurch, P., Jin, X., & Zheng, W. (2019). New information on the Cretaceous sauropod dinosaurs of Zhejiang Province, China: impact on Laurasian titanosauriform phylogeny and biogeography. Royal Society open science, 6(8), 191057.
- ↑ Carballido, J. L., Scheil, M., Knötschke, N., & Sander, P. M. (2020). The appendicular skeleton of the dwarf macronarian sauropod Europasaurus holgeri from the Late Jurassic of Germany and a re-evaluation of its systematic affinities. Journal of Systematic Palaeontology, 18(9), 739-781.
- ↑ Bandeira, K. L., Simbras, F. M., Machado, E. B., de Almeida Campos, D., Oliveira, G. R., & Kellner, A. W. (2016). A new giant Titanosauria (Dinosauria: Sauropoda) from the Late Cretaceous Bauru Group, Brazil. PloS one, 11(10).
- ↑ González Riga, B. J., Mannion, P. D., Poropat, S. F., Ortiz David, L. D., & Coria, J. P. (2018). Osteology of the Late Cretaceous Argentinean sauropod dinosaur Mendozasaurus neguyelap: implications for basal titanosaur relationships. Zoological Journal of the Linnean Society, 184(1), 136-181.
![[3]](https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Saurischia_-_Puertasaurus_reuili.JPG){kind=link}