Rhabdodon: Różnice pomiędzy wersjami
| Linia 29: | Linia 29: | ||
| [[Rumunia]] - miasto Hunedoara | | [[Rumunia]] - miasto Hunedoara | ||
| − | <small>([[ | + | <small>(formacja [[Sanpetru]])</small> |
[[Francja]] - Aude, Couches de Rognac, | [[Francja]] - Aude, Couches de Rognac, | ||
| Linia 35: | Linia 35: | ||
Bouches-du-Rhone, Var, Ariege i Hérault | Bouches-du-Rhone, Var, Ariege i Hérault | ||
| − | <small>([[ | + | <small>(formacja [[Marnes Rouges Inferieures]], |
| − | [[ | + | formacja [[Gres de Saint-Chinian]], nienazwana jednostka, |
| − | [[ | + | formacja [[Gres a Reptiles]] i formacja [[Gres de Labarre]])</small> |
[[Hiszpania]] - Lleida i Lerida | [[Hiszpania]] - Lleida i Lerida | ||
| − | <small>([[ | + | <small>(formacja [[Aren]], formacja dolny [[Tremp]] i dolne warstwy |
"Garumnian")</small> | "Garumnian")</small> | ||
| − | [[Austria]] | + | ?[[Austria]] - Niederösterreich |
| − | <small>( | + | <small>(formacja [[Grünbach]] - grupa Gosau)</small> |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
|- | |- | ||
! '''[[Czas|Czas występowania]]''' | ! '''[[Czas|Czas występowania]]''' | ||
| − | | | + | | <small>późna [[kreda]] (?późny [[santon]] - [[mastrycht]])</small> |
| − | |||
| − | <small>późna [[kreda]] (?późny [[santon]] - [[mastrycht]])</small> | ||
|- | |- | ||
! '''Systematyka''' | ! '''Systematyka''' | ||
| Linia 79: | Linia 73: | ||
| colspan=2 |[[Plik:Rhabdodon.jpg|400px|]] | | colspan=2 |[[Plik:Rhabdodon.jpg|400px|]] | ||
<small>Rekonstrukcja przyżyciowa ''Rhabdodon''. Autor: "Hyrotrioskjan". [http://hyrotrioskjan.deviantart.com/art/Rhabdodon-215815947]</small> | <small>Rekonstrukcja przyżyciowa ''Rhabdodon''. Autor: "Hyrotrioskjan". [http://hyrotrioskjan.deviantart.com/art/Rhabdodon-215815947]</small> | ||
| + | |- | ||
| + | ! colspan=2 | Mapa znalezisk ''R. priscus'', ''R. septimanicus'' i ''R.'' sp.: | ||
| + | |- | ||
| + | | colspan=2 | | ||
| + | <display_points type="terrain" zoom=4> | ||
| + | Hunedoara, Romania|formacja [[Sanpetru]], miasto Hunedoara, [[Rumunia]]|<small>''R. priscus''. | ||
| + | Aude, France|formacja [[Marnes Rouges Inferieures]] i [[Gres de Saint-Chinian]], Aude, [[Francja]]|<small>''R. priscus''. | ||
| + | Couches de Rognac, France|Couches de Rognac, [[Francja]]|<small>''R. priscus''<br> | ||
| + | Bouches-du-Rhone, France|formacja [[Gres a Reptiles]], Bouches-du-Rhone, [[Francja]]|<small>''R. priscus''. | ||
| + | Var, France|formacja [[Gres a Reptiles]], Var, [[Francja]]|<small>''R. priscus''. | ||
| + | Ariege, France|formacja [[Gres de Labarre]], Ariege, [[Francja]]|<small>''R. priscus''. | ||
| + | Hérault, France|formacja [[Gres de Saint-Chinian]] Gres de Saint-Chinian, Hérault, [[Francja]]|<small>''R. septimanicus''. | ||
| + | Cruzy, Hérault, France|Cruzy, Hérault, [[Francja]]|<small>''R.'' sp. | ||
| + | Lleida, Spain|formacja [[Aren]], Lleida, [[Hiszpania]]|<small>''R. priscus''. | ||
| + | Lerida, Spain|formacja dolny [[Tremp]], Lerida, [[Hiszpania]]|<small>''R. priscus''. | ||
| + | Niederösterreich, Austria|formacja [[Grünbach]], Niederösterreich, [[Austria]]|<small>''R. priscus''. | ||
| + | </display_points> | ||
|} | |} | ||
| Linia 85: | Linia 96: | ||
==Pozycja systematyczna== | ==Pozycja systematyczna== | ||
| − | Długo nie było pewne, czy ''Rhabdodon'' należy do iguanodontów, czy do (prawdopodobnie polifiletycznych) hypsilofodontydów. Obecnie uważany jest za bardzo prymitywnego przedstawiciela [[Iguanodontia]]. Należy do znanej głównie lub wyłącznie z późnej kredy Europy rodziny [[Rhabdodontidae]], w skład której wchodzą także ''[[Mochlodon]]'' i ''[[Zalmoxes]]''. | + | Długo nie było pewne, czy ''Rhabdodon'' należy do iguanodontów, czy do (prawdopodobnie polifiletycznych) hypsilofodontydów. Obecnie uważany jest za bardzo prymitywnego przedstawiciela [[Iguanodontia]]. Należy do znanej głównie lub wyłącznie z późnej kredy Europy rodziny [[Rhabdodontidae]], w skład której wchodzą także ''[[Mochlodon]]'' i ''[[Zalmoxes]]''. Wg analizy [[Attila Ösi|Ösiego]] i in. ([[2012]]) ''R. priscus'' jest najbardziej [[bazalny]]m przedstawicielem [[Rhabdodontidae]]. |
==Gatunki== | ==Gatunki== | ||
| Linia 91: | Linia 102: | ||
===''R. priscus''=== | ===''R. priscus''=== | ||
| − | Długość: 4 m | + | Długość: 4-6 m |
Masa: 250 kg | Masa: 250 kg | ||
| Linia 101: | Linia 112: | ||
Materiał kopalny: fragmentaryczna czaszka, zęby, materiał pozaczaszkowy należący do osobników zarówno młodych, jak i dorosłych. | Materiał kopalny: fragmentaryczna czaszka, zęby, materiał pozaczaszkowy należący do osobników zarówno młodych, jak i dorosłych. | ||
| − | Jest to [[gatunek typowy]] [[rodzaj]]u ''Rhabdodon''. Składają się na niego takie gatunki, jak ''Ornithomerus gracilis'' i ''Oligosaurus adelus'', które są jego młodszymi synonimami. ''[[Mochlodon]] suessi'' to kolejny możliwy jego [[młodszy synonim]] ([[Norman]], [[2004]]), co zasugerował już [[Nopcsa]] ([[1902]]). Wg niego różnice anatomiczne miały tłumaczyć dymorfizm płciowy. Z kolei wg [[Sachs]] i [[Hornung]] ([[2006]]) mochlodont to ''[[nomen dubium]]'', a więc nie może być jego [[synonim]]em ze względu na brak cech diagnostycznych. | + | Jest to [[gatunek typowy]] [[rodzaj]]u ''Rhabdodon''. Składają się na niego takie gatunki, jak ''Ornithomerus gracilis'' i ''Oligosaurus adelus'', które są jego [[młodszy synonim|młodszymi synonimami]]. ''[[Mochlodon]] suessi'' to kolejny możliwy jego [[młodszy synonim]] ([[David Norman|Norman]], [[2004]]), co zasugerował już [[Franz Nopcsa|Nopcsa]] ([[1902]]). Wg niego różnice anatomiczne miały tłumaczyć dymorfizm płciowy. Z kolei wg [[Sven Sachs|Sachs]] i [[Jahn Hornung|Hornung]] ([[2006]]) mochlodont to ''[[nomen dubium]]'', a więc nie może być jego [[synonim]]em ze względu na brak cech diagnostycznych. |
| − | + | [[Gatunek]] ten był największym przedstawicielem [[Rhabdodontidae]]. [[Gregory Paul]] ([[2010]]) ocenia go na 4 metry długości i 250 kg, zaś Ösi i in. ([[2012]]) na 6 metrów. | |
===''R. septimanicus''=== | ===''R. septimanicus''=== | ||
| Linia 112: | Linia 123: | ||
Czas: późna [[kreda]] ([[kampan]] - [[mastrycht]]) | Czas: późna [[kreda]] ([[kampan]] - [[mastrycht]]) | ||
| − | Miejsce: [[Francja]] - | + | Miejsce: [[Francja]] - Hérault; [[formacja Gres de Saint-Chinian]] |
Materiał kopalny: kość zębowa. | Materiał kopalny: kość zębowa. | ||
| Linia 129: | Linia 140: | ||
Materiał kopalny: dwie mózgoczaszki (M4 i MN25). | Materiał kopalny: dwie mózgoczaszki (M4 i MN25). | ||
| − | O tych dwóch skromnych skamielinach donoszą Marie Pincemaille-Quillevere i in. ([[2006]]). Elementy czaszkowe rabdodonta są słabo poznane, nie jest więc pewne, czy te mózgoczaszki do niego należą. Stąd też nienadany mu epitet gatunkowy, a ograniczenie się do zapisu ''R.'' sp. W badaniach nad nimi zostały porównane z ''[[Tenontosaurus]]'', którego czaszka zachowała się w większym stopniu. | + | O tych dwóch skromnych skamielinach donoszą [[Marie Pincemaille-Quillevere]] i in. ([[2006]]). Elementy czaszkowe rabdodonta są słabo poznane, nie jest więc pewne, czy te mózgoczaszki do niego należą. Stąd też nienadany mu epitet gatunkowy, a ograniczenie się do zapisu ''R.'' sp. W badaniach nad nimi zostały porównane z ''[[Tenontosaurus]]'', którego czaszka zachowała się w większym stopniu. |
==Spis gatunków== | ==Spis gatunków== | ||
{| class="wikitable" | {| class="wikitable" | ||
! ''Rhabdodon'' | ! ''Rhabdodon'' | ||
| − | | | + | | Matheron, [[1869]] |
|- | |- | ||
! ''R. priscus'' | ! ''R. priscus'' | ||
| − | | | + | | Matheron, 1869 |
|- | |- | ||
| = ''Oligosaurus adelus'' | | = ''Oligosaurus adelus'' | ||
| − | | [[Seeley]], [[1881]] | + | | [[Harry Seeley|Seeley]], [[1881]] |
|- | |- | ||
| = ''Ornithomerus gracilis'' | | = ''Ornithomerus gracilis'' | ||
| − | | | + | | Seeley, 1881 |
|- | |- | ||
| ?= ''[[Mochlodon]] suessi'' | | ?= ''[[Mochlodon]] suessi'' | ||
| − | | ([[Bunzel]], [[1871]]) | + | | ([[Emanuel Bunzel|Bunzel]], [[1871]]) Seeley, 1881 |
| ?''[[nomen dubium]]'' | | ?''[[nomen dubium]]'' | ||
|- | |- | ||
| ?= ''[[Iguanodon]] suessi'' | | ?= ''[[Iguanodon]] suessi'' | ||
| − | | | + | | Bunzel, 1871 |
| ?''[[nomen dubium]]'' | | ?''[[nomen dubium]]'' | ||
|- | |- | ||
| ?= "Mochlodon robustum" | | ?= "Mochlodon robustum" | ||
| − | | [[Nopcsa]], [[1899]] | + | | [[Franz Nopcsa|Nopcsa]], [[1899]] |
| ''[[nomen nudum]]'' | | ''[[nomen nudum]]'' | ||
|- | |- | ||
| ''R. robustus'' | | ''R. robustus'' | ||
| − | | ( | + | | (Nopcsa, [[1902]]) Nopcsa, [[1915]] |
| = ''[[Zalmoxes]] robustus' | | = ''[[Zalmoxes]] robustus' | ||
|- | |- | ||
| = ''[[Mochlodon]] robustum'' | | = ''[[Mochlodon]] robustum'' | ||
| − | | | + | | Nopcsa, 1902 |
|- | |- | ||
! ''R. septimanicus'' | ! ''R. septimanicus'' | ||
| − | | [[Buffetaut]] i [[Le Loeuff]], [[1991]] | + | | [[Éric Buffetaut|Buffetaut]] i [[Jean Le Loeuff|Le Loeuff]], [[1991]] |
| ?= ''Rhabdodon priscus'' | | ?= ''Rhabdodon priscus'' | ||
| − | | | + | | Matheron, 1869 |
|} | |} | ||
==Bibliografia== | ==Bibliografia== | ||
<small> | <small> | ||
| + | Źródła naukowe: | ||
| + | |||
Buffetaut, E. & Le Loeuff, J. (1991) A new species of Rhabdodon (Dinosauria, Ornithischia) from the Upper Cretaceous of Herault (southern France). Paleontology, C.R. Acad. Sci. Paris, t. 312, Serie II, p. 943-948 | Buffetaut, E. & Le Loeuff, J. (1991) A new species of Rhabdodon (Dinosauria, Ornithischia) from the Upper Cretaceous of Herault (southern France). Paleontology, C.R. Acad. Sci. Paris, t. 312, Serie II, p. 943-948 | ||
| Linia 177: | Linia 190: | ||
Norman, D.B. (2004) Basal Iguanodontia. [w]: David B. Weishampel, Peter Dodson, Halszka Osmólska (red.): "The Dinosauria". Wyd. drugie. Berkeley: University of California Press | Norman, D.B. (2004) Basal Iguanodontia. [w]: David B. Weishampel, Peter Dodson, Halszka Osmólska (red.): "The Dinosauria". Wyd. drugie. Berkeley: University of California Press | ||
| + | |||
| + | Ősi, A., Prondvai, E., Butler, R. & Weishampel, D.B. (2012) Phylogeny, Histology and Inferred Body Size Evolution in a New Rhabdodontid Dinosaur from the Late Cretaceous of Hungary. PLoS ONE 7(9): e44318. doi:10.1371/journal.pone.0044318 | ||
Pincemaille-Quillevere, M., Buffetaut, E. Quillevere, F. (2006) Description ostéologique de l’arrière-crâne de Rhabdodon (Dinosauria, Euornithopoda) et implications phylogénétiques [ang. abstrakt] | Pincemaille-Quillevere, M., Buffetaut, E. Quillevere, F. (2006) Description ostéologique de l’arrière-crâne de Rhabdodon (Dinosauria, Euornithopoda) et implications phylogénétiques [ang. abstrakt] | ||
| Linia 184: | Linia 199: | ||
Weishampel, D.B., Jianu C.-M. , Csiki Z. , & Norman D.B. (2003) "Osteology and phylogeny of Zalmoxes (n.g.), an unusual Euornithopod dinosaur from the latest Cretaceous of Romania". Journal of Systematic Palaeontology 1(2): 65–123 | Weishampel, D.B., Jianu C.-M. , Csiki Z. , & Norman D.B. (2003) "Osteology and phylogeny of Zalmoxes (n.g.), an unusual Euornithopod dinosaur from the latest Cretaceous of Romania". Journal of Systematic Palaeontology 1(2): 65–123 | ||
| − | + | Inne: | |
Paul, G.S. (2010) "The Princeton Field Guide to Dinosaurs" wyd. Princeton University - Princeton i Oxford | Paul, G.S. (2010) "The Princeton Field Guide to Dinosaurs" wyd. Princeton University - Princeton i Oxford | ||
| + | |||
| + | Sachs, S. & Hornung, J.J. (online): http://dml.cmnh.org/2006Jun/msg00431.html | ||
</small> | </small> | ||
| Linia 199: | Linia 216: | ||
[[Kategoria:Hiszpania]] | [[Kategoria:Hiszpania]] | ||
[[Kategoria:Austria]] | [[Kategoria:Austria]] | ||
| − | |||
[[Kategoria:Mezozoik]] | [[Kategoria:Mezozoik]] | ||
[[Kategoria:Kreda]] | [[Kategoria:Kreda]] | ||
Wersja z 12:35, 29 paź 2012
Hasło do weryfikacji
| Autor: | Korekta: |
| Marcin Szermański | Tomasz Sokołowski |
| Rhabdodon (rabdodont) | |
|---|---|
| Długość: | 4 m |
| Masa: | 250 kg |
| Miejsce występowania: | Rumunia - miasto Hunedoara
(formacja Sanpetru) Francja - Aude, Couches de Rognac, Bouches-du-Rhone, Var, Ariege i Hérault (formacja Marnes Rouges Inferieures, formacja Gres de Saint-Chinian, nienazwana jednostka, formacja Gres a Reptiles i formacja Gres de Labarre) Hiszpania - Lleida i Lerida (formacja Aren, formacja dolny Tremp i dolne warstwy "Garumnian") ?Austria - Niederösterreich (formacja Grünbach - grupa Gosau) |
| Czas występowania | późna kreda (?późny santon - mastrycht) |
| Systematyka | Dinosauria |
Rekonstrukcja przyżyciowa Rhabdodon. Autor: "Hyrotrioskjan". [1] | |
| Mapa znalezisk R. priscus, R. septimanicus i R. sp.: | |
|
Wczytywanie mapy…
| |
Wstęp
Rhabdodon był rodzajem prymitywnego iguanodonta żyjącego na końcu ery dinozaurów na terenie Europy. Był niewielki i dość krępy. Jego nieartykułowane szczątki są dość często spotykane w wielu krajach Starego Kontynentu. Nazwa Rhabdodon oznacza "żłobkowany ząb".
Pozycja systematyczna
Długo nie było pewne, czy Rhabdodon należy do iguanodontów, czy do (prawdopodobnie polifiletycznych) hypsilofodontydów. Obecnie uważany jest za bardzo prymitywnego przedstawiciela Iguanodontia. Należy do znanej głównie lub wyłącznie z późnej kredy Europy rodziny Rhabdodontidae, w skład której wchodzą także Mochlodon i Zalmoxes. Wg analizy Ösiego i in. (2012) R. priscus jest najbardziej bazalnym przedstawicielem Rhabdodontidae.
Gatunki
Znamy 2 gatunki rabdodonta: R. priscus i R. septimanicus. Ten drugi być może jest tym samym zwierzęciem co R. priscus. Istniał jeszcze jeden gatunek - R. robustus - lecz został przeniesiony do nowego rodzaju Zalmoxes, w którym został rozbity na dwa gatunki.
R. priscus
Długość: 4-6 m
Masa: 250 kg
Czas: późna kreda (?późny santon - mastrycht)
Miejsce: patrz w metryczce (prócz Hérault we Francji)
Materiał kopalny: fragmentaryczna czaszka, zęby, materiał pozaczaszkowy należący do osobników zarówno młodych, jak i dorosłych.
Jest to gatunek typowy rodzaju Rhabdodon. Składają się na niego takie gatunki, jak Ornithomerus gracilis i Oligosaurus adelus, które są jego młodszymi synonimami. Mochlodon suessi to kolejny możliwy jego młodszy synonim (Norman, 2004), co zasugerował już Nopcsa (1902). Wg niego różnice anatomiczne miały tłumaczyć dymorfizm płciowy. Z kolei wg Sachs i Hornung (2006) mochlodont to nomen dubium, a więc nie może być jego synonimem ze względu na brak cech diagnostycznych.
Gatunek ten był największym przedstawicielem Rhabdodontidae. Gregory Paul (2010) ocenia go na 4 metry długości i 250 kg, zaś Ösi i in. (2012) na 6 metrów.
R. septimanicus
Długość: ? m
Masa: ? kg
Czas: późna kreda (kampan - mastrycht)
Miejsce: Francja - Hérault; formacja Gres de Saint-Chinian
Materiał kopalny: kość zębowa.
Kolejny gatunek należący do tego rodzaju. Został do niego przypisany na podstawie ogólnej morfologii zębów. Jest słabo poznany, gdyż składa się jedynie z kości zębowej (dentary), która ma się różnić w tylnej części od jej odpowiednika u gatunku typowego. R. septimanicus może okazać się synonimem pierwszego gatunku, gdyż różnice w budowie mogą być spowodowane uszkodzeniami.
R. sp.
Długość: ? m
Masa: ? kg
Czas: późna kreda (późny kampan - wczesny mastrycht)
Miejsce: Francja - Hérault (niedaleko wsi Cruzy)
Materiał kopalny: dwie mózgoczaszki (M4 i MN25).
O tych dwóch skromnych skamielinach donoszą Marie Pincemaille-Quillevere i in. (2006). Elementy czaszkowe rabdodonta są słabo poznane, nie jest więc pewne, czy te mózgoczaszki do niego należą. Stąd też nienadany mu epitet gatunkowy, a ograniczenie się do zapisu R. sp. W badaniach nad nimi zostały porównane z Tenontosaurus, którego czaszka zachowała się w większym stopniu.
Spis gatunków
| Rhabdodon | Matheron, 1869 | ||
|---|---|---|---|
| R. priscus | Matheron, 1869 | ||
| = Oligosaurus adelus | Seeley, 1881 | ||
| = Ornithomerus gracilis | Seeley, 1881 | ||
| ?= Mochlodon suessi | (Bunzel, 1871) Seeley, 1881 | ?nomen dubium | |
| ?= Iguanodon suessi | Bunzel, 1871 | ?nomen dubium | |
| ?= "Mochlodon robustum" | Nopcsa, 1899 | nomen nudum | |
| R. robustus | (Nopcsa, 1902) Nopcsa, 1915 | = Zalmoxes robustus' | |
| = Mochlodon robustum | Nopcsa, 1902 | ||
| R. septimanicus | Buffetaut i Le Loeuff, 1991 | ?= Rhabdodon priscus | Matheron, 1869 |
Bibliografia
Źródła naukowe:
Buffetaut, E. & Le Loeuff, J. (1991) A new species of Rhabdodon (Dinosauria, Ornithischia) from the Upper Cretaceous of Herault (southern France). Paleontology, C.R. Acad. Sci. Paris, t. 312, Serie II, p. 943-948
Godefroit, P., Codrea, V. & Weishampel, D.B. (2009) Osteology of Zalmoxes shqiperorum (Dinosauria, Ornithopoda), based on new specimens from the Upper Cretaceous of Nalat-Vad (Romania). Geodiversitas 31 (3) : 525-553
Norman, D.B. (2004) Basal Iguanodontia. [w]: David B. Weishampel, Peter Dodson, Halszka Osmólska (red.): "The Dinosauria". Wyd. drugie. Berkeley: University of California Press
Ősi, A., Prondvai, E., Butler, R. & Weishampel, D.B. (2012) Phylogeny, Histology and Inferred Body Size Evolution in a New Rhabdodontid Dinosaur from the Late Cretaceous of Hungary. PLoS ONE 7(9): e44318. doi:10.1371/journal.pone.0044318
Pincemaille-Quillevere, M., Buffetaut, E. Quillevere, F. (2006) Description ostéologique de l’arrière-crâne de Rhabdodon (Dinosauria, Euornithopoda) et implications phylogénétiques [ang. abstrakt]
Sachs, S. & Hornung, J. (2006) "Juvenile ornithopod (Dinosauria: Rhabdodontidae) remains from the Upper Cretaceous (Lower Campanian, Gosau Group) of Muthmannsdorf (Lower Austria)". Geobios 39 (3): 415–425. doi:10.1016/j.geobios.2005.01.003
Weishampel, D.B., Jianu C.-M. , Csiki Z. , & Norman D.B. (2003) "Osteology and phylogeny of Zalmoxes (n.g.), an unusual Euornithopod dinosaur from the latest Cretaceous of Romania". Journal of Systematic Palaeontology 1(2): 65–123
Inne:
Paul, G.S. (2010) "The Princeton Field Guide to Dinosaurs" wyd. Princeton University - Princeton i Oxford
Sachs, S. & Hornung, J.J. (online): http://dml.cmnh.org/2006Jun/msg00431.html
