Sinornithosaurus

Hasło do uzupełnienia (i weryfikacji?)

Autor:	Korekta:
Tomasz Sokołowski Maciej Ziegler	Krzysztof Lichota

---

Sinornithosaurus (sinornitozaur)
Długość:	0,7-1,5 m
Masa:	0,6-5 kg
Miejsce występowania:	Chiny - prowincja Liaoning
Czas występowania	130-121 Ma wczesna kreda (środkowy barrem - wczesny apt)
Systematyka	Dinosauria Saurischia Theropoda Tetanurae Coelurosauria Paraves Dromaeosauridae ? Microraptoria
Holotyp IVPP V12811 i "Dave". [2].

Wstęp

Sinornithosaurus to rodzaj małego dromeozauryda, który żył podczas wczesnej kredy na terenach obecnych północno-wschodnich Chin. Z początku nie spowodował zbyt dużego zamieszania, ponieważ do 1999 roku znano już cztery dinozaury pokryte pióropodobnym tworem. Jest jednym z kilku dinozaurów, u którego udało się stwierdzić kolory upierzenia - był w niektórych miejscach ciemno ubarwiony (szaro-czarny) a w innych jaśniejszy (brązowo-pomarańczowy lub nawet żółty); zob. też artykuł o barwach piór sprzed milionów lat.

Materiał kopalny

Holotyp, oznaczony numerem IVPP V12811 odkryto w okolicy wioski Sihetun w niższych osadach formacji Yixian w zachodniej części prowincji Liaoning, obok szkieletów innych upierzonych dinozaurów, takich jak Protarchaeopteryx, Sinosauropteryx, Caudipteryx i Beipiaosaurus. Obecnie znajduje się w zbiorach Instytutu Paleontologii Kręgowców i Paleoantropologii w Pekinie.

Inny osobnik, NGMC-91 ("Dave"), odkryty 130 km od pierwszego w kamieniołomie Fanzhangzi w pobliżu miasta Lingyuan, był młodociany. Prawdopodobnie nie należał jednak do omawianego rodzaju. Jednak podczas wydobywania okaz ten, choć i tak słabo zachowany, został roztrzaskany. Dlatego Qiang i inni (2001) uznali go za niediagnostycznego. Obecnie zrekonstruowana płyta łupkowa z szkieletem znajduje się w zbiorze Chińskiego Narodowego Muzeum Geologicznego. Co ciekawe blisko stopy okazu NGMC-91 zachowała się ryba z rodzaju Lycoptera.

Trzeci okaz D2140 został opisany w 2004 roku, jako nowy gatunek.

Budowa

Rekonstrukcja przyżyciowa sinornitozaura z nieaktualną kolorystyką piór. Autor: Andrey Atuchin. [1]

Anatomia

Sinornitozaur posiada zarówno zaawansowane jak i plezjomorficzne cechy dromeozaurydów. Czaszka i kość ramienna są podobne do tych u Archaeopteryx i innych Avialae. Wskazuje to, że bazalne dromeozaurydy są bardziej podobne do ptaków niż te zaawansowane, bo zachowały więcej cech przodków swoich i ptaków.

Opierzenie

U okazu IVPP V12811 zaobserwowano obecność dwóch różnych typów piór. Bardziej bazalne formy spod ramienia przypominają raczej rozszczepiony u podstawy włos, jednak te z okolicy głowy posiadają już trzonki do których przyczepione są pojedyncze włókna. Brakuje im jednak haczyków na końcach włókien, dzięki którym obecne pióra nie są poplątane i przypominają "ostrze". W niepewnym okazie NGMC-91 "pióropodobne" owłosienie jest obecnej na całym ciele od szczytu głowy, poprzez tors i kończyny po długi ogon, podobnie jak u Archaeopteryx.

Klasyfikacja i gatunki

Choć autorzy opisu uznali Sinornithosaurus za najbazalniejszego członka kladu Dromaeosauridae, grupy szybkich drapieżników posiadających sierpowate szpony na tylnych kończynach, do której należą również Deinonychus, Velociraptor i Dromaeosaurus, to obecnie wiadomo, że mógł być bardziej zaawansowanym mikroraptorem. Obecność piór u sinornitozaura, jak i innych dromeozaurydów, takich jak Microraptor i Rahonavis wskazuje na to, że późniejsze formy mogły być także upierzone.

Obecnie znane są dwa gatunki: S. millenii z 1999 roku i S. haoiana z 2004 roku. Mniejszy od nich "Dave" (NGMC-91) może reprezentować trzeci gatunek lub okaz młodzieńczy któregoś z powyższych, jednak obecnie sądzi się, że to inny rodzaj lub gatunek Microraptor.

Jadowity Sinornithosaurus?

Gong i in. (2010) stwierdzili, że Sinornithosaurus był jadowity i polował głównie na ptaki oraz inne małe zwierzęta. Dowody na używanie przez niego trucizny do polowania to:

- długie zęby. Jednak - jak twierdzą sami autorzy - nie były aż tak długie za życia zwierzęcia. Wyglądają raczej, jakby wypadły z zębodołów, co jest częstym zjawiskiem u teropodów.

- rowki na zębach, przeważnie spotykane u zwierząt jadowitych. Jednak mają je też - i to znacznie głębsze - mandryle. Inne teropody mają podobne wgłębienia, które interpretowano jako pomocne przy wyciąganiu zęba z przebitego ciała - podobnie jak wyżłobienie na powierzchni bagnetów. Wiele teropodów ma węższe i liczniejsze rowki - Ceratosaurus, Paronychodon i spinozaurydy. Większe na Orkoraptor.

- obecność wgłębienia pod oknem przedoczodołowym z wieloma dużymi otworami, w którym miał znajdować się gruczoł jadowy. Jednak zdjęcia załączone w publikacji nie wskazują na istnienie takiej struktury. Hipoteza ta została ostro skrytykowana w publikacji Gianechiniego i in. (2010).

Etymologia

Nazwa Sinornithosaurus oznacza "chińską ptasią jaszczurkę", zaś epitet gatunku typowego nawiązuje do roku 2000, czyli zakończenia drugiego tysiąclecia naszej ery. Natomiast haoiana pochodzi od nazwiska Hao.

Spis gatunków

Sinornithosaurus	Xu, Wang i Wu, 1999
S. millenii	Xu, Wang i Wu, 1999
S. haoiana	Liu, Ji, Tang i Gao, 2004

Bibliografia

Gianechini, F.A., Agnolín, F.L. & Ezcurra, M.D. (2010) "A reassessment of the purported venom delivery system of the bird-like raptor Sinornithosaurus." Paläontologische Zeitschrift. doi:10.1007/s12542-010-0074-9

Gong, E., Martin, L.D., Burnham, D.E. & Falk, A.R. (2010) "The birdlike raptor Sinornithosaurus was venomous" Proceedings of the National Academy of Sciences, 107(2), 766-768. doi: 10.1073/pnas.0912360107

Zhang, F., Kearns, S.L., Orr, P.J., Benton, M.J., Zhou, Z., Johnson, D., Xu X. & Wang, X. (2010) „Fossilized melanosomes and the colour of Cretaceous dinosaurs and birds” Nature, 463, 1075-1078. doi:10.1038/nature08740

http://home.comcast.net/~eoraptor/Dromaeosaurs.htm#Shanagashile

Paul, G.S. (2010) "The Princeton Field Guide to Dinosaurs" wyd. Princeton University