Tawa

Autor:	Korekta:
Maciej Ziegler Marcin Szermański	Tomasz Skawiński

---

Tawa (tawa)
Długość:	ok. 2 m
Masa:	10-15 kg
Miejsce występowania:	dolna część ogniwa Petrified Forest - formacja Chinle USA (Nowy Meksyk)
Czas występowania	ok. 212 (?216-?211) Ma późny trias
Systematyka	Dinosauria Saurischia Theropoda
Plik:Tawa2.jpg

Wstęp

Tawa to rodzaj bazalnego teropoda z późnego triasu Ameryki Północnej. Tawa była zapewne niedużym drapieżnikiem, polującym na mniejsze od siebie zwierzęta, takie jak bazalny dinozauromorf Dromomeron romeri.

Filogeneza

Odkrycie Tawa ma kluczowe znaczenie dla badań nad filogenezą wczesnych dinozaurów - szczególnie teropodów - gdyż ma on mieszaninę cech bazalnych dinozaurów, jak i bardziej zaawansowanych neoteropodów - zob. artykuł o bazalnych Theropoda. Wg analizy Nesbitta i in. (2009) i na niej opartych (np. Sues i in., 2011) Tawa to siostrzany takson Neotheropoda, natomiast wg badania przedstawionego w publikacji Martineza i in. (2011) jest bazalnym celofyzoidem. W tej drugiej analizie Tawa uzyskuje pozycję na zewnątrz Neotheropoda przy wydłużeniu drzewka o jedną jednostkę, więc wciąż na gruncie tych danych jest to wysoce prawdopodobna hipoteza.

Etymologia

Nazwa Tawa pochodzi z języka Hopi i została wzięta od boga słońca Indian Pueblo. Epitet gatunkowy honoruje Ruth Hall, która zebrała wiele z okazów, które stworzyły podwaliny kolekcji skamielin Ghost Ranch Ruth Hall Museum of Paleontology.

Materiał kopalny

Holotyp (GR 241) to niemal kompletny szkielet osobnika juwenilnego lub młodocianego (tzn. takiego, który nie zakończył jeszcze wzrostu). Paratypy to przynajmniej sześć kolejnych osobników, w tym największy i niemal kompletny okaz oznaczony GR 242, GR 155 – kości udowe, kość miednicy i krzyża, ogon, GR 243 – kręgi szyjne i GR 244 – kompletna prawa kość udowa. Przypisany materiał to niemal kompletna kość udowa (GR 240).

Budowa

Tawa hallae ogólnym pokrojem przypominała bazalne neoteropody; uwagę zwracają duże kości jarzmowe (pod oczodołami) i krótkie, prymitywnie zbudowane śródstopie. Teropod ten został zdiagnozowany na podstawie kombinacji cech (autapomorfie zaznaczone *): mózgoczaszki (prootics spotykają się na linii wewnętrznej otworzu wewnątrzczaszkowego; przednia wnęka bębenkowa znacznie powiększona na przedniej powierzchni kości potylicznej dolnej i rozszerzająca się na prootic i parabasisphenoid; głęboka wnęka na tylnogrzbietowej podstawie wyrostka kości przypotylicznej*; ostry grzbiet rozszerzający się grzbietowobrzusznie w centrum tylnej powierzchni podstawowego guzka (basal tuber)*) i kończyny tylnej (niekompletne więzadłowe bruzdy na tylnej stronie główki kości udowej*; małe półkoliste wgłębienie na tylnej krawędzi przyśrodkowo-tylnego kłykcia proksymalnego końca kości piszczelowej*; "uskok" na brzusznej powierzchni kości skokowej*; kość I śródstopia o podobnej długości co pozostałe kości sródstopia).

Spis gatunków

Tawa	Nesbitt, Smith, Irmis, Turner, Downs i Norell, 2009
T. hallae	Nesbitt, Smith, Irmis, Turner, Downs i Norell, 2009

Galeria

• Tawa1.jpg

  Rekonstrukcja. Autor: Jorge Gonzalez

• Tawa3.jpg

  Rekonstrukcja głowy. Autor: Jorge Gonzalez.

Bibliografia

Irmis, R.B., Mundil, R., Martz, J.W. & Parker, W.G. (2011) "High-resolution U-Pb ages from the Upper Triassic Chinle Formation (New Mexico, USA) support a diachronous rise of dinosaurs" Earth and Planetary Science Letters, doi:10.1016/j.epsl.2011.07.015

Martinez, R.N., Sereno, P.C., Alcober, O.A., Colombi, C.E., Renne, P.R., Montanez, I.P. & Currie, B.S. (2011) "A basal dinosaur from the dawn of the dinosaur era in southwestern Pangaea" Science, 331, 206-210. doi: 10.1126/science.1198467

Nesbitt, S. J.; Smith, N. D.; Irmis, R. B.; Turner, A. H.; Downs, A. & Norell, M. A. (2009) "A complete skeleton of a Late Triassic saurischian and the early evolution of dinosaurs" Science 326 (5959): 1530–1533, doi:10.1126/science.1180350.

Sues, H.-D., Nesbitt, S.J., Berman, D.S. & Henrici, A.C. (2011) "A late-surviving basal theropod dinosaur from the latest Triassic of North America" Proceedings of the Royal Society B, doi:10.1098/rspb.2011.0410