Torvosaurus: Różnice pomiędzy wersjami

Z Encyklopedia Dinozaury.com
Skocz do: nawigacja, szukaj
m
(częściowa aktualizacja, uzupełnienie)
Linia 20: Linia 20:
 
|-
 
|-
 
! '''Długość''':
 
! '''Długość''':
| 9-12 m
+
| 9-10 m
  
 
|-
 
|-
Linia 89: Linia 89:
  
 
==Wstęp==
 
==Wstęp==
''Torvosaurus'' to wielki torwozauryd (?=megalozauryd) z później jury Ameryki Północnej i Europy. Jego nazwa oznacza "dziki jaszczur".  
+
''Torvosaurus'' to wielki torwozauryd (?=megalozauryd) z później jury Ameryki Północnej i Europy. W przeciwieństwie do większości teropodów, obejmuje on dwa gatunki. Jego nazwa oznacza "dziki jaszczur".  
  
 
==Odkrycie, budowa i wymiary==
 
==Odkrycie, budowa i wymiary==
''Torvosaurus'' był dużym [[teropod]]em, ocenianym przeważnie na 11-12 m długości, choć [[Gregory Paul]] ([[2010]]) daje mu "jedynie" 9 m. Pierwsze odkryte szczątki zostały odnalezione przez [[James Jensen|Jamesa Jensena]] i [[Kenneth Stadtman|Kennetha Stadtmana]] w roku [[1972]] na w osadach formacji [[Morrison]] w stanie Kolorado. W [[2006]] roku [[Octavio Mateus]] i współpracownicy przypisali odkryte w Portugalii szczątki czaszki do ''Torvosaurus tanneri'' (obecnie znany jako drugi [[gatunek]] torwozaura - ''T. gurneyi'').  
+
''Torvosaurus'' był dużym [[teropod]]em, ocenianym dawniej na 11-12 m długości, choć [[Gregory Paul]] ([[2010]]) daje mu "jedynie" 9 m, a Mateus i Hendrickx (2014) - ok. 10 m dla gatunku europejskiego. Pierwsze odkryte szczątki zostały odnalezione przez [[James Jensen|Jamesa Jensena]] i [[Kenneth Stadtman|Kennetha Stadtmana]] w roku [[1972]] na w osadach formacji [[Morrison]] w stanie Kolorado. W [[2006]] roku [[Octavio Mateus]] i współpracownicy przypisali odkryte w Portugalii szczątki czaszki do ''Torvosaurus tanneri''. Później zaliczono je jednak do nowego [[gatunek|gatunku]] torwozaura - ''T. gurneyi'' ([[Christophe Hendrickx|Hendrickx]] i Mateus, 2014). Gatunki te różnią się ilością zębów w kości szczękowej (''T. gurneyi'' ma ich mniej niż jedenaście, natomiast gatunek amerykański jedenaście do trzynastu) oraz szczegółami budowy kości szczękowej.  
  
''Torvosaurus'' był jednym z największych drapieżników swych czasów. Poruszał się na dwóch potężnych nogach. Prawdopodobnie polował na dinozaury - stegozaury i zauropody. Szczęki były silnie umięśnione, z ostrymi, trzynastocentymetrowymi zębami, które umożliwiały wyrywanie dużych kawałów mięsa. Przednie kończyny były mocno zbudowane, większe od tyranozaurowych i zakończone trzema ostrymi pazurami.
+
''Torvosaurus'' był jednym z największych drapieżników swych czasów. Poruszał się na dwóch potężnych nogach. Prawdopodobnie polował na dinozaury - stegozaury i zauropody. czaszka była stosunkowo długa i niska. Szczęki były silnie umięśnione, z ostrymi zębami o wydłużonych koronach, dochodzących do trzynastu cm długości, które umożliwiały wyrywanie dużych kawałów mięsa. Przednie kończyny były mocno zbudowane, większe od tyranozaurowych i zakończone trzema ostrymi pazurami.
  
 
Zob. też artykuł o [[Megalosauridae]] i opis ''[[Megalosaurus]]''.
 
Zob. też artykuł o [[Megalosauridae]] i opis ''[[Megalosaurus]]''.
Linia 115: Linia 115:
  
 
TATE 401, 1002–1005 (''Edmarka rex'') - kość jarzmowa (policzkowa), łopatkowo-krucza i żebra; TATE 0012 z 0012-11 (oficjalnie 1003 - "''Brontoraptor''") - atlas, [[kręg]] osiowy, kość krzyżowa, kręgi ogonowe, szewrony, łopatka, kości krucze, biodrowa, łonowa, kulszowa, udowa, piszczelowa i strzałkowa; FMNH PR 3060 - 3 środkowe fragmenty gastraliów, prawa kość śródręcza III, prawa paliczek "dłoni" III-2, lewa kość śródstopia II-IV i lewy paliczek stopy I-1.
 
TATE 401, 1002–1005 (''Edmarka rex'') - kość jarzmowa (policzkowa), łopatkowo-krucza i żebra; TATE 0012 z 0012-11 (oficjalnie 1003 - "''Brontoraptor''") - atlas, [[kręg]] osiowy, kość krzyżowa, kręgi ogonowe, szewrony, łopatka, kości krucze, biodrowa, łonowa, kulszowa, udowa, piszczelowa i strzałkowa; FMNH PR 3060 - 3 środkowe fragmenty gastraliów, prawa kość śródręcza III, prawa paliczek "dłoni" III-2, lewa kość śródstopia II-IV i lewy paliczek stopy I-1.
 +
[[Plik:Torvosaurus tanner DBi.jpg|300px|thumb|right|Rekonstrukcja ''Torvosaurus tanneri''. Autor: Sdmitrchel [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Torvosaurus_tanner_DBi.jpg].]]
  
 
Do ''T. tanneri'' przypisano też wiele innych kości z różnych części ciała. Nie możemy mieć pewności, czy wszystkie zaliczone do niego skamieliny pochodzą rzeczywiście od tego gatunku. Nawet gdyby wszystkie miały cechy megalozaurydów - a możemy przypuszczać, że nie mają, ponieważ wiele z nich mogło zostać uznanych za ''T. tanneri'' tylko dlatego, że nie pasują do innych dużych teropodów z formacji Morrison (''[[Allosaurus]]'', ''[[Ceratosaurus]]'') - to obecność innego, blisko spokrewnionego zwierzęcia jest całkiem możliwa, zważywszy na to, że osady formacji [[Morrison]] dokumentują kilka milionów lat (występowało tam kilka gatunków allozaurydów i - co jednak zostało przekonująco podważone - także ceratozaurydów).  
 
Do ''T. tanneri'' przypisano też wiele innych kości z różnych części ciała. Nie możemy mieć pewności, czy wszystkie zaliczone do niego skamieliny pochodzą rzeczywiście od tego gatunku. Nawet gdyby wszystkie miały cechy megalozaurydów - a możemy przypuszczać, że nie mają, ponieważ wiele z nich mogło zostać uznanych za ''T. tanneri'' tylko dlatego, że nie pasują do innych dużych teropodów z formacji Morrison (''[[Allosaurus]]'', ''[[Ceratosaurus]]'') - to obecność innego, blisko spokrewnionego zwierzęcia jest całkiem możliwa, zważywszy na to, że osady formacji [[Morrison]] dokumentują kilka milionów lat (występowało tam kilka gatunków allozaurydów i - co jednak zostało przekonująco podważone - także ceratozaurydów).  
Linia 131: Linia 132:
 
Przypisany materiał (''Torvosaurus'' sp.) to ALT-SHN.116 - część prawej kości szczękowej; ML 962 - ząb; FUB PB Ther 1 - ząb; ML 430 - niekompletna kość piszczelowa; ML 632 - częściowa kość udowa i ML 1186 - materiał czaszkowy i pozaczaszkowy embrionów (zob. szerzej [[Megalosauridae#Rozmna.C5.BCanie_i_rozw.C3.B3j|Megalosauridae: Rozmnażanie i rozwój]]) tymczasowo przypisany do ''T. gurneyi''. Wg Araújo i in. ([[2013]]) niektóre fragmenty są trudne do identyfikacji.  
 
Przypisany materiał (''Torvosaurus'' sp.) to ALT-SHN.116 - część prawej kości szczękowej; ML 962 - ząb; FUB PB Ther 1 - ząb; ML 430 - niekompletna kość piszczelowa; ML 632 - częściowa kość udowa i ML 1186 - materiał czaszkowy i pozaczaszkowy embrionów (zob. szerzej [[Megalosauridae#Rozmna.C5.BCanie_i_rozw.C3.B3j|Megalosauridae: Rozmnażanie i rozwój]]) tymczasowo przypisany do ''T. gurneyi''. Wg Araújo i in. ([[2013]]) niektóre fragmenty są trudne do identyfikacji.  
  
Wg autorów opisu ''T. gurneyi'' (Hendrickx i Mateus, [[2014]]) jest to największy drapieżnik lądowy znany z terenów Europy. Kość szczękowa długości 63 cm i ząb mierzący 12,7 cm sugerują, że czaszka zwierzęcia miała prawdopodobnie ok. 158 cm, co oznacza, że portugalski osobnik był znacznie większy od okazów amerykańskich (okaz ML 632 oceniają na 3-4 tony i ok. 10 metrów długości). ''Torvosaurus'' jest porównywalny rozmiarami do olbrzymich teropodów, takich jak ''[[Tyrannosaurus]]'' oraz największych znanych [[jura]]jskich drapieżców - [[allozauryd]]ów. Jednak jego dokładna długość nie jest znana, ponieważ dotąd odnaleziony materiał kopalny jest dość niekompletny. Epitet gatunkowy ''gurneyi'' honoruje paleoartystę Jamesa Gurneya - twórcę uniwersum Dinotopia.  
+
Wg autorów opisu ''T. gurneyi'' (Hendrickx i Mateus, [[2014]]) był to największy drapieżnik lądowy znany z terenów Europy. Długość czaszki szacowano początkowo na ok. 158 cm (Mateus i in., 2006), co oznaczałoby, że portugalski osobnik był znacznie większy od okazów amerykańskich (czaszkę okazu BYU 725 oceniano 118 cm długości). ''Torvosaurus'' byłby porównywalny rozmiarami do olbrzymich teropodów, takich jak ''[[Tyrannosaurus]]'' oraz największych znanych [[jura]]jskich drapieżców - [[allozauryd]]ów. Jednak późniejsze badania wskazały, że czaszka mierzyła ok. 115 cm przy długości kości szczękowej 61,2 cm. Całe zwierzę zostało ocenione na 10 m długości i 4-5 t masy (Hendrickx i Mateus, [[2014]]).  Torwozaur nie należał więc do największych teropodów wszech czasów, ale i tak był jednym z najpotężniejszych drapieżników lądowych jury, zbliżonym rozmiarami do ''[[Daspletosaurus]]'' czy ''[[Tarbosaurus]]''.  
 +
 
 +
Epitet gatunkowy ''gurneyi'' honoruje paleoartystę Jamesa Gurneya - twórcę uniwersum Dinotopia.  
  
 
==Spis gatunków==
 
==Spis gatunków==

Wersja z 20:29, 6 lut 2017

do aktualizacji [3] i [4]


Autor: Korekta:
Maciej Ziegler

"Tyracinoraptor"

Marcin Szermański


Torvosaurus (torwozaur)
Długość: 9-10 m
Masa: 1[1]-4 t
Miejsce występowania: USA - Kolorado, Utah, Wyoming

(ogniwa Brushy Basin i Salt Wash - formacja Morrison)

Portugalia

(ogniwa Porto Novo i Sobral, formacja Lourinhã)

Czas występowania 154-146 Ma

późna jura (kimeryd - tyton)

Systematyka Dinosauria

Saurischia

Theropoda

Tetanurae

(?) Megalosauroidea

Spinosauroidea (sensu Sereno, 1998)

(?) Megalosauridae (?=Torvosauridae)

(?) Megalosaurinae

Torvosaurinae

Torvosaurus gurneyi NT.jpg

Rekonstrukcja przyżyciowa Torvosaurus gurneyi
© Nobu Tamura, 2014 [5]

Mapa znalezisk T. tanneri:
Wczytywanie mapy…
Mapa znalezisk T. gurneyi i wstępnie przypisany do niego T. sp.:
Wczytywanie mapy…

Wstęp

Torvosaurus to wielki torwozauryd (?=megalozauryd) z później jury Ameryki Północnej i Europy. W przeciwieństwie do większości teropodów, obejmuje on dwa gatunki. Jego nazwa oznacza "dziki jaszczur".

Odkrycie, budowa i wymiary

Torvosaurus był dużym teropodem, ocenianym dawniej na 11-12 m długości, choć Gregory Paul (2010) daje mu "jedynie" 9 m, a Mateus i Hendrickx (2014) - ok. 10 m dla gatunku europejskiego. Pierwsze odkryte szczątki zostały odnalezione przez Jamesa Jensena i Kennetha Stadtmana w roku 1972 na w osadach formacji Morrison w stanie Kolorado. W 2006 roku Octavio Mateus i współpracownicy przypisali odkryte w Portugalii szczątki czaszki do Torvosaurus tanneri. Później zaliczono je jednak do nowego gatunku torwozaura - T. gurneyi (Hendrickx i Mateus, 2014). Gatunki te różnią się ilością zębów w kości szczękowej (T. gurneyi ma ich mniej niż jedenaście, natomiast gatunek amerykański jedenaście do trzynastu) oraz szczegółami budowy kości szczękowej.

Torvosaurus był jednym z największych drapieżników swych czasów. Poruszał się na dwóch potężnych nogach. Prawdopodobnie polował na dinozaury - stegozaury i zauropody. czaszka była stosunkowo długa i niska. Szczęki były silnie umięśnione, z ostrymi zębami o wydłużonych koronach, dochodzących do trzynastu cm długości, które umożliwiały wyrywanie dużych kawałów mięsa. Przednie kończyny były mocno zbudowane, większe od tyranozaurowych i zakończone trzema ostrymi pazurami.

Zob. też artykuł o Megalosauridae i opis Megalosaurus.

Gatunki torwozaura

Szkielet Torvosaurus tanneri. Autor: Scott Hartman [1].

T. tanneri

Długość: 9 m

Masa: 1 t

Czas: późna jura (kimeryd - tyton)

Miejsce: USA - (patrz mapka; ogniwa Brushy Basin i Salt Wash - formacja Morrison)

Materiał kopalny: Holotyp (BYUVP 2002): kości: ramienne (412, 429 mm), promieniowa (187 mm), łokciowe (225, 229 mm). Hendrickx i Mateus (2014) dzielą go na lektotyp (lewa k. ramienna) i paralektotyp (pozostałości lewej i prawej przedniej kończyny) o takim samym jak holotyp numerze katalogowym.

Paratypy to: BYUVP 2003 (czaszka ~1,31 m) - przednia część żuchwy; BYUVP 2004a-d - kręgi szyjne: fragment piątego, szósty (115 mm), siódmy (123 mm), ósmy (121 mm); BYUVP 2005 - pierwszy kręg grzbietowy (135 mm); BYUVP 2006 - piąty kręg grzbietowy (118 mm); BYUVP 2007 - szósty kręg grzbietowy (~107 mm); BYUVP 2008 - dwunasty kręg grzbietowy; BYUVP 2009 - kręg grzbietowy; BYUVP 2010 - kość śródręcza I (72,3 mm); BYUVP 2011 - kość śródręcza II (117,5 mm); BYUVP 2012 - kość śródręcza III (96,5 mm); BYUVP 2013 - kość biodrowa; BYUVP 2014 - kości łonowe (736 mm); BYUVP 2015 - kość kulszowa (736 mm); BYUVP 2016 - kość piszczelowa (725 mm); BYUVP 2017 - niekompletna kość piszczelowa; BYUVP 2018 - paliczek górnej kończyny I-1 i BYUVP 2020 - pazur górnej kończyny I.

TATE 401, 1002–1005 (Edmarka rex) - kość jarzmowa (policzkowa), łopatkowo-krucza i żebra; TATE 0012 z 0012-11 (oficjalnie 1003 - "Brontoraptor") - atlas, kręg osiowy, kość krzyżowa, kręgi ogonowe, szewrony, łopatka, kości krucze, biodrowa, łonowa, kulszowa, udowa, piszczelowa i strzałkowa; FMNH PR 3060 - 3 środkowe fragmenty gastraliów, prawa kość śródręcza III, prawa paliczek "dłoni" III-2, lewa kość śródstopia II-IV i lewy paliczek stopy I-1.

Rekonstrukcja Torvosaurus tanneri. Autor: Sdmitrchel [2].

Do T. tanneri przypisano też wiele innych kości z różnych części ciała. Nie możemy mieć pewności, czy wszystkie zaliczone do niego skamieliny pochodzą rzeczywiście od tego gatunku. Nawet gdyby wszystkie miały cechy megalozaurydów - a możemy przypuszczać, że nie mają, ponieważ wiele z nich mogło zostać uznanych za T. tanneri tylko dlatego, że nie pasują do innych dużych teropodów z formacji Morrison (Allosaurus, Ceratosaurus) - to obecność innego, blisko spokrewnionego zwierzęcia jest całkiem możliwa, zważywszy na to, że osady formacji Morrison dokumentują kilka milionów lat (występowało tam kilka gatunków allozaurydów i - co jednak zostało przekonująco podważone - także ceratozaurydów).

T. gurneyi

Długość: ok. 10-12 m

Masa: 2-4 t

Czas: późna jura (późny kimeryd)

Miejsce: Portugalia - (patrz mapka; formacja Lourinhã).

Materiał kopalny: Holotyp (ML 1100) to niekompletna lewa kość szczękowa z dwoma zębami i tylna część proksymalnego kręgu ogonowego.

Przypisany materiał (Torvosaurus sp.) to ALT-SHN.116 - część prawej kości szczękowej; ML 962 - ząb; FUB PB Ther 1 - ząb; ML 430 - niekompletna kość piszczelowa; ML 632 - częściowa kość udowa i ML 1186 - materiał czaszkowy i pozaczaszkowy embrionów (zob. szerzej Megalosauridae: Rozmnażanie i rozwój) tymczasowo przypisany do T. gurneyi. Wg Araújo i in. (2013) niektóre fragmenty są trudne do identyfikacji.

Wg autorów opisu T. gurneyi (Hendrickx i Mateus, 2014) był to największy drapieżnik lądowy znany z terenów Europy. Długość czaszki szacowano początkowo na ok. 158 cm (Mateus i in., 2006), co oznaczałoby, że portugalski osobnik był znacznie większy od okazów amerykańskich (czaszkę okazu BYU 725 oceniano 118 cm długości). Torvosaurus byłby porównywalny rozmiarami do olbrzymich teropodów, takich jak Tyrannosaurus oraz największych znanych jurajskich drapieżców - allozaurydów. Jednak późniejsze badania wskazały, że czaszka mierzyła ok. 115 cm przy długości kości szczękowej 61,2 cm. Całe zwierzę zostało ocenione na 10 m długości i 4-5 t masy (Hendrickx i Mateus, 2014). Torwozaur nie należał więc do największych teropodów wszech czasów, ale i tak był jednym z najpotężniejszych drapieżników lądowych jury, zbliżonym rozmiarami do Daspletosaurus czy Tarbosaurus.

Epitet gatunkowy gurneyi honoruje paleoartystę Jamesa Gurneya - twórcę uniwersum Dinotopia.

Spis gatunków

Torvosaurus Galton i Jensen, 1979
?= Edmarka Bakker, Kralis, Siegwarth i Filla, 1992
?= "Brontoraptor" Redman, 1995
T. tanneri Galton i Jensen, 1979
= Megalosaurus tanneri (Galton i Jensen, 1979) Paul, 1988
?= Edmarka rex Bakker, Kralis, Siegwarth i Filla, 1992
T. gurneyi Hendrickx i Mateus, 2014

Bibliografia

Araújo, R., Castanhinha, R., Martins, R.M.S., Mateus, O., Hendrickx, C., Beckmann, F., Schell, N. & Alves, L.C. (2013) "Filling the gaps of dinosaur eggshell phylogeny: Late Jurassic Theropod clutch with embryos from Portugal" Scientific Reports, 3, 1924 doi:10.1038/srep01924

Benson, R.B.J. (2010) "A description of Megalosaurus bucklandii (Dinosauria: Theropoda) from the Bathonian of the UK and the relationships of Middle Jurassic theropods" Zoological Journal of the Linnean Society (opublikowane online przed drukiem 27.11.2009) doi: 10.1111/j.1096-3642.2009.00569.x

Carrano, M.T., Benson, R.B.J. & Sampson, S.D. (2012) "The phylogeny of Tetanurae (Dinosauria: Theropoda)" Journal of Systematic Palaeontology, 10(2), 211-300. doi: 10.1080/14772019.2011.630927

Hendrickx, C. & Mateus, O. (2014) Torvosaurus gurneyi n. sp., the Largest Terrestrial Predator from Europe, and a Proposed Terminology of the Maxilla Anatomy in Nonavian Theropods. PLoS ONE 9 (3): e88905. doi: 10.1371/journal.pone.0088905

Holtz, T. R. Jr, Molnar, R.E. & Currie, P. J. (2004) "Basal Tetanurae". [w:] Weishampel, D. B., Dodson, P. & Osmólska, H. "The Dinosauria, 2nd edn". Berkeley: University of California Press, 71–110.

Mateus, O., Walen, A. & Antunes, M.T. (2006) "The large theropod fauna of the Lourinhã Formation (Portugal) and its similarity to the Morrison Formation, with a description of a new species of Allosaurus". In Foster, J. R. and Lucas, S. G. (eds.), Paleontology and Geology of the Upper Jurassic Morrison Formation (Bulletin 36). New Mexico Museum of Natural History & Science, Albuquerque, New Mexico. pp. 1-7.

Rauhut, O.W.M. (2003) "The interrelationships and evolution of basal theropod dinosaurs". Special Papers in Palaeontology. 69, 1-213.

Sadleir, R., Barrett, P.M. & Powell, H.P. (2008) "The anatomy and systematics of Eustreptospondylus oxoniensis, a theropod dinosaur from the Middle Jurassic of Oxfordshire, England". Monograph of the Palaeontographical Society (Publication No. 627) 160:1-82.

Smith, N. D., Makovicky, P. J., Pol, D., Hammer, W. R. & Currie, P. J. (2007). "Osteology of Cryolophosaurus ellioti (Dinosauria: Theropoda) from the Early Jurassic of Antarctica and implications for early theropod evolution" Zoological Journal of the Linnean Society 151, 377–421.

http://home.comcast.net/~eoraptor/Megalosauroidea.htm#Torvosaurustanneri

http://en.wikipedia.org/wiki/Torvosaurus

Paul, G.S. (2010) "The Princeton Field Guide to Dinosaurs" wyd. Princeton University

  1. Zanno, L.E. & Makovicky, P.J. (2013) "Neovenatorid theropods are apex predators in the Late Cretaceous of North America" Nature Communications, 4, 2827. doi:10.1038/ncomms3827