Tsintaosaurus: Różnice pomiędzy wersjami
m (dr.) |
|||
| (Nie pokazano 1 pośredniej wersji utworzonej przez tego samego użytkownika) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
| − | |||
| − | |||
{{DISPLAYTITLE:''Tsintaosaurus''}} | {{DISPLAYTITLE:''Tsintaosaurus''}} | ||
<small> | <small> | ||
| Linia 19: | Linia 17: | ||
|- | |- | ||
! '''Długość''': | ! '''Długość''': | ||
| − | | 8,3-9 m | + | | 8,3<ref name="Paul, 2010">Paul, 2010</ref>-9<ref>Holtz, online 2011</ref> m |
|- | |- | ||
! '''Masa''': | ! '''Masa''': | ||
| − | | 2,5-4 t | + | | 2,5<ref name="Paul, 2010"></ref>-4 t |
|- | |- | ||
| Linia 29: | Linia 27: | ||
| [[Chiny]] - Shandong | | [[Chiny]] - Shandong | ||
| − | <small>(formacja [[Jingangkou]])</small> | + | <small>([[formacja]] [[Jingangkou]])</small> |
|- | |- | ||
! '''[[Czas|Czas występowania]]''' | ! '''[[Czas|Czas występowania]]''' | ||
| − | | | + | | [[późna kreda]] (wczesny [[kampan]]) |
| + | |||
| + | <small>ok. 84-?75 [[Ma]] </small> | ||
|- | |- | ||
! '''Systematyka''' | ! '''Systematyka''' | ||
| Linia 48: | Linia 48: | ||
[[Lambeosaurinae]] | [[Lambeosaurinae]] | ||
| + | |||
| + | [[Tsintaosaurini]] | ||
|- | |- | ||
| colspan=2 |[[Plik:Tsintaosaurus spinorhinus.png|400px|]] | | colspan=2 |[[Plik:Tsintaosaurus spinorhinus.png|400px|]] | ||
| − | <small>Aktualna rekonstrukcja czaszki ''T. spinorhinus'' | + | <small>Aktualna rekonstrukcja czaszki ''T. spinorhinus''. Źródło: Prieto-Márquez i Wagner, 2013. |
| − | |||
| − | Źródło: Prieto-Márquez i Wagner, 2013. | ||
</small> | </small> | ||
|} | |} | ||
==Wstęp== | ==Wstęp== | ||
| − | Tsintaozaur to przedstawiciel [[Lambeosaurinae]] z terenów dzisiejszych [[Chiny|Chin]]. Został opisany przez [[Yang Zhongjian|Young]]a w [[1958]] roku, jako ornitopod należący do [[ | + | Tsintaozaur to przedstawiciel [[Lambeosaurinae]] z terenów dzisiejszych [[Chiny|Chin]]. Został opisany przez [[Yang Zhongjian|Young]]a w [[1958]] roku, jako ornitopod należący do [[Saurolophinae]]. Żył w późnej kredzie, we wczesnym [[kampan]]ie. |
==Materiał kopalny== | ==Materiał kopalny== | ||
| − | [[Holotyp]]: IVPP V725 to częściowa artykułowana czaszka (puszka mózgowa, kości czołowe, nosowe, łuskowe, zaoczodołowe, ciemieniowa i lewa przedczołowa). Young zaliczył do niego również wiele elementów pozaczaszkowych, które niekoniecznie pochodzą od tego samego osobnika. Są to: dystalne części lewego i prawego wyrostku nosowego, [[kręg]]i szyjne, grzbietowe i ogonowe, kompletna kość krzyżowa, lewa k. łopatkowa i krucza, lewa i prawa płyta mostkowa, obie k. ramienne, lewa k. biodrowa, prawa i częściowa lewa k. kulszowa, częściowa lewa k. łonowa, prawa i częściowa lewa k. udowa, częściowa lewa i prawa k. strzałkowa i dystalna część lewej k. piszczelowej. | + | [[Holotyp]]: IVPP V725 to częściowa artykułowana czaszka (puszka mózgowa, kości czołowe, nosowe, łuskowe, zaoczodołowe, ciemieniowa i lewa przedczołowa). Young zaliczył do niego również wiele elementów czaszki i pozaczaszkowych, które niekoniecznie pochodzą od tego samego osobnika. Są to: dystalne części lewego i prawego wyrostku nosowego, [[kręg]]i szyjne, grzbietowe i ogonowe, kompletna kość krzyżowa, lewa k. łopatkowa i krucza, lewa i prawa płyta mostkowa, obie k. ramienne, lewa k. biodrowa, prawa i częściowa lewa k. kulszowa, częściowa lewa k. łonowa, prawa i częściowa lewa k. udowa, częściowa lewa i prawa k. strzałkowa i dystalna część lewej k. piszczelowej ([[Albert Prieto-Márquez|Prieto-Márquez]]i Wagner, 2013). |
[[Paratyp]]: IVPP V818 to artykułowane części czaszki (puszka mózgowa, kości czołowe, łuskowe, zaoczodołowe, ciemieniowa i lewa przedczołowa). | [[Paratyp]]: IVPP V818 to artykułowane części czaszki (puszka mózgowa, kości czołowe, łuskowe, zaoczodołowe, ciemieniowa i lewa przedczołowa). | ||
| − | Materiał przypisany: IVPP V723 to k. przedzębowa oraz prawa i lewa k. zębowa; V727 to obie k. ramienne; V728 to k. krzyżowa, obie k. ramienne, prawe k. biodrowa, kulszowa i łonowa oraz lewa k. udowa; V729 to k. krzyżowa i lewa k. ramienna; V768 to izolowane korony zębowe k. zębowej; V829 to artykułowany grzbietowy fragment zrośniętego romboida (ang. ''rhomboid''), wyrostków k. nosowej i grzbietowej części k. | + | Materiał przypisany (Prieto-Márquez i Wagner, 2013): IVPP V723 to k. przedzębowa oraz prawa i lewa k. zębowa; V727 to obie k. ramienne; V728 to k. krzyżowa, obie k. ramienne, prawe k. biodrowa, kulszowa i łonowa oraz lewa k. udowa; V729 to k. krzyżowa i lewa k. ramienna; V768 to izolowane korony zębowe k. zębowej; V829 to artykułowany grzbietowy fragment czaszki: zrośniętego "romboida" (ang. ''rhomboid'', którego autorzy uznają za część kości nosowej), dystalnych wyrostków k. nosowej i grzbietowej części k. przedszczękowej; V830 to częściowa lewa i prawie kompletna prawa k. jarzmowa. Dodatkowo do ''T. spinorhinus'' zalicza się: IVPP (numery nadane kościom w wykopaliskach, nie formalne numery katalogowe w IVPP): K24 - częściowa k. przedzębowa; K63 - k. przedzębowa; K28 - lewa k. kwadratowa i prawa k. szczękowa; K45 - lewa k. szczękowa; K63 - lewa i prawa k. zębowa; K68 - prawie kompletna lewa k. kwadratowa; K69 - lewa k. łokciowa; K70 - prawa k. krucza i łopatka; K82 - prawa k. łokciowa; K86 - lewa k. promieniowa; K93 - lewa k. szczękowa; K 97 - prawa k. kątowa górna; K150 - lewa k. kątowa górna; K155 - ząb k. zębowej; K156 - kilka/kilkanaście (ang. ''several'') k. śródręcza i paliczki dłoni wielu osobników; K197 - lewa i częściowa prawa k. zębowa. |
| − | Materiał przypisany | + | Materiał przypisany do ''[[Tanius]]'' przez Younga (1958) może należeć do tsintaozaura (Prieto-Márquez i Wagner, 2013); autorzy ci uznają ''T. chingkankouensis'' za ''[[nomen dubium]]''. |
| − | |||
| − | Ze względu na prawdopodobne wymieszanie szczątków różnych | + | Ze względu na prawdopodobne wymieszanie szczątków różnych hadrozaurydów [[David Weishampel|Weishampel]] i [[John Horner|Horner]] ([[1990]]) stwierdzili, że ''Tsintaosaurus'' to możliwa [[chimera]]. Ograniczenie [[holotyp]]u do artykułowanej części czaszki (Prieto-Márquez i Wagner, 2013) powoduje, że niezależnie od identyfikacji materiału pozaczaszkowego, ''Tsintaosaurus'' jest ważny. |
==Budowa== | ==Budowa== | ||
| − | [[Plik:Tsintao DB.jpg|300px|thumb|right|Klasyczna (niepoprawna) rekonstrukcja ''Tsintaosaurus'' z charakterystycznym wyrostkiem na głowie. [http:// | + | [[Plik:Tsintao DB.jpg|300px|thumb|right|Klasyczna (niepoprawna) rekonstrukcja ''Tsintaosaurus'' z charakterystycznym wyrostkiem na głowie. Autor: Dmitry Bogdanov. [http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Tsintao_DB.jpg].]] |
Cechą wyróżniającą ''Tsintaosaurus'' miał być długi i wąski wyrostek na głowie. Wg badań przeprowadzonych w latach 90-tych (Taquet, [[1991]]) stwierdzono, że ten "wyrostek" jest w rzeczywistości złamaną kością pochodzącą z góry pyska, która została zniekształcona przez zmiażdżenie. Teza ta została zakwestionowana przez [[Eric Buffetaut|Buffetaut]]a i Tonga ([[1995]]), którzy przebadali dziobową część kości czołowej i przedczołowej u dwóch osobników. Mimo to Prieto-Márquez i Wagner ([[2013]]) rozwijają myśl Taqueta - wg ich rekonstrukcji czaszki tsintaozaura, miał on na czubku głowy grzebień przypominający nieco ozdobę ''[[Corythosaurus]]''. Reszta ciała jest podobna do innych hadrozaurów, jak np. ''[[Parasaurolophus]]''. | Cechą wyróżniającą ''Tsintaosaurus'' miał być długi i wąski wyrostek na głowie. Wg badań przeprowadzonych w latach 90-tych (Taquet, [[1991]]) stwierdzono, że ten "wyrostek" jest w rzeczywistości złamaną kością pochodzącą z góry pyska, która została zniekształcona przez zmiażdżenie. Teza ta została zakwestionowana przez [[Eric Buffetaut|Buffetaut]]a i Tonga ([[1995]]), którzy przebadali dziobową część kości czołowej i przedczołowej u dwóch osobników. Mimo to Prieto-Márquez i Wagner ([[2013]]) rozwijają myśl Taqueta - wg ich rekonstrukcji czaszki tsintaozaura, miał on na czubku głowy grzebień przypominający nieco ozdobę ''[[Corythosaurus]]''. Reszta ciała jest podobna do innych hadrozaurów, jak np. ''[[Parasaurolophus]]''. | ||
| + | |||
| + | ==Filogeneza== | ||
| + | ''Tsintaosaurus'' jest obecnie uniwersalnie uważany za bazalnego przedstawiciela [[Lambeosaurinae]]. Wraz z póżniejszy, europejskim ''[[Pararhabdodon]]'' tworzy [[Tsintaosaurini]] (zob. [[Hadrosauridae|kladogramy]]). | ||
==Etymologia== | ==Etymologia== | ||
| Linia 109: | Linia 111: | ||
Weishampel, D.B. & Horner, J.R. (1990) "Hadrosauridae" [w:] Weishampel, D.B., Dodson, P. & Osmólska, H. [red.] "The dinosauria" Berkeley, University of California Press, 534–561 | Weishampel, D.B. & Horner, J.R. (1990) "Hadrosauridae" [w:] Weishampel, D.B., Dodson, P. & Osmólska, H. [red.] "The dinosauria" Berkeley, University of California Press, 534–561 | ||
| − | </small> | + | |
| + | <references/></small> | ||
[[Kategoria:Dinosauria]] | [[Kategoria:Dinosauria]] | ||
| Linia 121: | Linia 124: | ||
[[Kategoria:Kreda]] | [[Kategoria:Kreda]] | ||
[[Kategoria:Kampan]] | [[Kategoria:Kampan]] | ||
| − | |||
Wersja z 19:39, 23 lis 2013
| Autor: | Korekta: |
| Marcin Szermański | Maciej Ziegler |
| Tsintaosaurus (tsintaozaur) | |
|---|---|
| Długość: | 8,3[1]-9[2] m |
| Masa: | 2,5[1]-4 t |
| Miejsce występowania: | Chiny - Shandong |
| Czas występowania | późna kreda (wczesny kampan)
ok. 84-?75 Ma |
| Systematyka | Dinosauria |
Aktualna rekonstrukcja czaszki T. spinorhinus. Źródło: Prieto-Márquez i Wagner, 2013. | |
Wstęp
Tsintaozaur to przedstawiciel Lambeosaurinae z terenów dzisiejszych Chin. Został opisany przez Younga w 1958 roku, jako ornitopod należący do Saurolophinae. Żył w późnej kredzie, we wczesnym kampanie.
Materiał kopalny
Holotyp: IVPP V725 to częściowa artykułowana czaszka (puszka mózgowa, kości czołowe, nosowe, łuskowe, zaoczodołowe, ciemieniowa i lewa przedczołowa). Young zaliczył do niego również wiele elementów czaszki i pozaczaszkowych, które niekoniecznie pochodzą od tego samego osobnika. Są to: dystalne części lewego i prawego wyrostku nosowego, kręgi szyjne, grzbietowe i ogonowe, kompletna kość krzyżowa, lewa k. łopatkowa i krucza, lewa i prawa płyta mostkowa, obie k. ramienne, lewa k. biodrowa, prawa i częściowa lewa k. kulszowa, częściowa lewa k. łonowa, prawa i częściowa lewa k. udowa, częściowa lewa i prawa k. strzałkowa i dystalna część lewej k. piszczelowej (Prieto-Márquezi Wagner, 2013).
Paratyp: IVPP V818 to artykułowane części czaszki (puszka mózgowa, kości czołowe, łuskowe, zaoczodołowe, ciemieniowa i lewa przedczołowa).
Materiał przypisany (Prieto-Márquez i Wagner, 2013): IVPP V723 to k. przedzębowa oraz prawa i lewa k. zębowa; V727 to obie k. ramienne; V728 to k. krzyżowa, obie k. ramienne, prawe k. biodrowa, kulszowa i łonowa oraz lewa k. udowa; V729 to k. krzyżowa i lewa k. ramienna; V768 to izolowane korony zębowe k. zębowej; V829 to artykułowany grzbietowy fragment czaszki: zrośniętego "romboida" (ang. rhomboid, którego autorzy uznają za część kości nosowej), dystalnych wyrostków k. nosowej i grzbietowej części k. przedszczękowej; V830 to częściowa lewa i prawie kompletna prawa k. jarzmowa. Dodatkowo do T. spinorhinus zalicza się: IVPP (numery nadane kościom w wykopaliskach, nie formalne numery katalogowe w IVPP): K24 - częściowa k. przedzębowa; K63 - k. przedzębowa; K28 - lewa k. kwadratowa i prawa k. szczękowa; K45 - lewa k. szczękowa; K63 - lewa i prawa k. zębowa; K68 - prawie kompletna lewa k. kwadratowa; K69 - lewa k. łokciowa; K70 - prawa k. krucza i łopatka; K82 - prawa k. łokciowa; K86 - lewa k. promieniowa; K93 - lewa k. szczękowa; K 97 - prawa k. kątowa górna; K150 - lewa k. kątowa górna; K155 - ząb k. zębowej; K156 - kilka/kilkanaście (ang. several) k. śródręcza i paliczki dłoni wielu osobników; K197 - lewa i częściowa prawa k. zębowa.
Materiał przypisany do Tanius przez Younga (1958) może należeć do tsintaozaura (Prieto-Márquez i Wagner, 2013); autorzy ci uznają T. chingkankouensis za nomen dubium.
Ze względu na prawdopodobne wymieszanie szczątków różnych hadrozaurydów Weishampel i Horner (1990) stwierdzili, że Tsintaosaurus to możliwa chimera. Ograniczenie holotypu do artykułowanej części czaszki (Prieto-Márquez i Wagner, 2013) powoduje, że niezależnie od identyfikacji materiału pozaczaszkowego, Tsintaosaurus jest ważny.
Budowa
Cechą wyróżniającą Tsintaosaurus miał być długi i wąski wyrostek na głowie. Wg badań przeprowadzonych w latach 90-tych (Taquet, 1991) stwierdzono, że ten "wyrostek" jest w rzeczywistości złamaną kością pochodzącą z góry pyska, która została zniekształcona przez zmiażdżenie. Teza ta została zakwestionowana przez Buffetauta i Tonga (1995), którzy przebadali dziobową część kości czołowej i przedczołowej u dwóch osobników. Mimo to Prieto-Márquez i Wagner (2013) rozwijają myśl Taqueta - wg ich rekonstrukcji czaszki tsintaozaura, miał on na czubku głowy grzebień przypominający nieco ozdobę Corythosaurus. Reszta ciała jest podobna do innych hadrozaurów, jak np. Parasaurolophus.
Filogeneza
Tsintaosaurus jest obecnie uniwersalnie uważany za bazalnego przedstawiciela Lambeosaurinae. Wraz z póżniejszy, europejskim Pararhabdodon tworzy Tsintaosaurini (zob. kladogramy).
Etymologia
Nazwa rodzajowa Tsintaosaurus znaczy "jaszczur z Tsingtao" (obecnie Qingdao). Epitet gatunkowy spinorhinus w wolnym tłumaczeniu znaczy "kolczasty nosorożec".
Spis gatunków
| Tsintaosaurus | Young, 1958 | |
|---|---|---|
| T. spinorhinus | Young, 1958 | |
| ?= Tanius chingkankouensis | Young, 1958 | nomen dubium |
| = Tanius laiyangensis | Zhen, 1976 |
Bibliografia
Holtz, T.R. Jr. (2012) "Dinosaurs: The Most Complete, Up-to-Date Encyclopedia for Dinosaur Lovers of All Ages Supplementary Information" [2]
Horner, J.R.; Weishampel, D.B. & Forster C.A. (2004) Hadrosauridae. [w]: David B. Weishampel, Peter Dodson, Halszka Osmólska (red.): "The Dinosauria". Wyd. drugie. Berkeley: University of California Press
Paul, G.S. (2010) "The Princeton Field Guide to Dinosaurs" wyd. Princeton University, Princeton i Oxford
Prieto-Marquez, A. & Wagner, J.R. (2009) "Pararhabdodon isonensis and Tsintaosaurus spinorhinus: a new clade of lambeosaurine hadrosaurids from Eurasia" Cretaceous Research, 30, 1238-1246. doi:10.1016/j.cretres.2009.06.005
Prieto-Márquez, A. (2010) "Global phylogeny of Hadrosauridae (Dinosauria: Ornithopoda) using parsimony and Bayesian methods" Zoological Journal of the Linnean Society, 159, 435-502. doi: 10.1111/j.1096-3642.2009.00617.x
Prieto-Márquez, A. & Wagner, J.R. (2013) The ‘unicorn’ dinosaur that wasn’t: a new reconstruction of the crest of Tsintaosaurus and the early evolution of the lambeosaurine crest and rostrum. Submitted to PLoS ONE. doi: 10.1371/journal.pone.0082268
Weishampel, D.B. & Horner, J.R. (1990) "Hadrosauridae" [w:] Weishampel, D.B., Dodson, P. & Osmólska, H. [red.] "The dinosauria" Berkeley, University of California Press, 534–561
![[1]](http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Tsintao_DB.jpg){kind=link}