Velocipes: Różnice pomiędzy wersjami

Z Encyklopedia Dinozaury.com
Skocz do: nawigacja, szukaj
(Utworzył nową stronę „<small> {| class="wikitable" style="background-color:CornSilk" | Autor: | Korekta: |- | Dawid Mika | Maciej Ziegler Marcin Szermański |} </small> ---- {|...”)
 
m (Historia badań)
 
(Nie pokazano 62 wersji utworzonych przez 5 użytkowników)
Linia 1: Linia 1:
<small>
+
{{DISPLAYTITLE:''Velocipes''}}
{| class="wikitable" style="background-color:CornSilk"
+
{{Opis
| Autor:
+
|Autor                  = [[Tomasz Skawiński]]
| Korekta:
+
|Korekta                = [[Maciej Ziegler]], [[Łukasz Czepiński]]
|-
+
|nazwa                  = ''Velocipes'' (welocyp)
| [[Dawid Mika]]
+
|długość                = ok. 4 m?
| [[Maciej Ziegler]]
+
|wysokość              =
[[Marcin Szermański]]
+
|masa                  = ok. 150 kg?
|}
+
|dieta                  = mięsożerny
</small>
+
|miejsce                = [[Polska]]<br><small>[[Kocury]] ([[Brekcja Lisowska]])</small>
 +
|czas                  = {{Występowanie|227|208}}
 +
<small>środkowy-późny [[trias]] (?[[noryk]])
 +
|systematyka            = [[Dinosauria]]
 +
 +
[[Saurischia]]
  
----
+
[[Theropoda]]
  
{| class="wikitable" style="text-align:left" align="left"
+
? [[Neotheropoda]]
! colspan=2 | ''Velocipes'' (welocipes)
+
|grafika                = Velocipes_guerichi.jpg
|-
+
|podpis                = Artystyczna wizja ''Velocipes guerichi''. <br> Autorzy: [[Jakub Kowalski]], [[Edyta Felcyn]]
! '''Długość''':
+
|PorównanieGrupa        = Neotheropoda
| ? m
+
|PorównanieDługość      = 4
 +
|mapa                  =
 +
<display_points type="terrain" zoom=4>
 +
50°46' N, 18°26' E~Kocury~'[[Velocipes|Velocipes guerichi]]'' holotyp (GPIM UH 25)~ ~ ~Kocury
 +
</display_points>
 +
}}
 +
== Wstęp ==
 +
''Velocipes'' to [[Nomen dubium|wątpliwy]] [[rodzaj]] wczesnego [[Theropoda|teropoda]]. Mógł należeć do [[Neotheropoda|neoteropodów]] lub być z nimi blisko spokrewniony. Dinozaur, który pozostawił po sobie tak nazwaną kość, żył w późnym [[trias]]ie na terenach dzisiejszej Polski.
  
|-
+
== Historia badań ==
! '''Masa''':
+
[[Plik:Velocipes_holotype.jpg|300px|thumb|right|[[Holotyp]] ''Velocipes guerichi'' (GPIM UH 252). Fot. [[Łukasz Czepiński]]]]
| ? kg
+
''Velocipes'' został nazwany w 1932 roku przez wybitnego niemieckiego paleontologia [[Friedrich von Huene|Friedricha von Huenego]]. [[Holotyp]] - będący, jak sądził Huene, fragmentem kości strzałkowej – został zdeponowany w Instytucie Geologiczno-Paleontologicznym i Muzeum Uniwersytetu Hamburskiego. Huene opisał skamieniałość jako należącą do „[[celurozaur]]a” (do grupy  tej zaliczano wówczas prawie wszystkie niewielkie [[teropod]]y). W 1956 roku Huene zaklasyfikował ''Velocipes'' do rodziny Halticosauridae, z czym zwykle zgadzali się późniejsi autorzy, klasyfikując ten rodzaj w odpowiadających Halticosauridae rodzinach Podokesauridae lub Procompsognathidae (Romer 1966, 1976, Carroll 1988). W 1984 roku Samuel Paul Welles zasugerował, że ''Velocipes'' to prawdopodobnie to samo zwierzę, co lepiej poznany teropod ''[[Liliensternus]]'' z Niemiec – sama nazwa ''Velocipes guerichi'' miałaby być ''[[nomen vanum]]''. W 1990 roku [[David Norman]] jako pierwszy podał w wątpliwość identyfikację holotypu jako kości strzałkowej, stwierdzając, że jest to jedna z kości podudzia, ale trudno powiedzieć, która. Jeszcze dalej poszli Rauhut i Hungerbühler (2000), którzy uznali ją za niemożliwą do identyfikacji kość kręgowca, sam takson tym samym uznając za ''[[nomen dubium]]''. W 2004 roku [[Ronald Tykoski]] i [[Timothy Rowe]] wymienili ''Velocipes guerichi'' wśród [[ceratozaur]]ów (w szerszym rozumieniu, obejmujących również [[celofyzoid]]y), przypuszczali również, że holotyp może być kością piszczelową. Również za potencjalnego ceratozaura uznali go [[David Weishampel|Weishampel]] i in. (2004).
  
|-
+
Ponieważ kość ''Velocipes'' uznawano za zniszczoną podczas II wojny światowej, prawdopodobnie wszyscy autorzy poza von Huenem nie widzieli holotypu na własne oczy. W 2012 roku okazało się jednak, że kość ta przetrwała wojnę w muzeum w Hamburgu. Ponowne badania (przeprowadzone przez redaktorów Dinozaury.com) potwierdziły wcześniejsze koncepcje von Huenego – holotyp ''Velocipes'' to niekompletna kość strzałkowa prawdopodobnie należąca do [[bazalny takson|bazalnego]] teropoda należącego do neoteropodów lub blisko z nimi spokrewnionego (Skawiński i in. 2017).
! '''[[Lokacje|Miejsce występowania]]''':
 
| [[Polska]] - Górny Śląsk, Lisów
 
  
|-
+
W 2021 roku opublikowano wyniki dalszych prac wykopaliskowych w stanowisku w Kocurach, w którym odkryto szczątki ''Velocipes''. Znaleziono szczątki należące do nowego rodzaju aetozaura nazwanego ''[[Kocurypelta|Kocurypelta silvestris]]'', ryby dwudysznej podobnej do ''Metaceratodus'', żółwi pokrewnych ''Proterochersis porebensis'' oraz szczątków nieokreślonych archozauromorfów (Czepiński i in. 2021).
! '''[[Czas|Czas występowania]]'''
 
| 220,5-211,3 Ma
 
  
<small>późny [[trias]] (późny [[karnik]] - wczesny [[noryk]])</small>
+
== Budowa ==
|-
+
Zachowany fragment holotypowej kości strzałkowej ma 16,4 cm długości – porównania z innymi, prawdopodobnie blisko spokrewnionymi teropodami sugerują, że cała kość mierzyła 30-35 cm długości. Powierzchnia przyśrodkowa jest lekko wklęsła, co jest cechą typową dla neoteropodów. Na przedniej stronie bocznej powierzchni kości znajduje się wyraźny grzebień o długości ok. 52 mm i wysokości ok. 5 mm. Taka wypukłość (w formie guzka lub grzebienia) występuje u większości archozauromorfów, gdzie stanowi jedno z miejsc przyczepu mięśnia biodrowo-strzałkowego, odpowiadającego za zginanie kończyny tylnej w stanie kolanowym. Np. u Pseudosuchia jest ona zbudowana zupełnie inaczej niż u dinozaurów. Dobrze wykształcony guzek biodrowo-strzałkowy występuje przede wszystkim u neoteropodów, jest to jednak cecha wykazująca dużą zmienność.
! '''Systematyka'''
 
|? [[Dinosauria]]
 
  
? [[Saurischia]]
+
== Etymologia ==
 +
W swojej publikacji Huene nie podał pochodzenia nazwy, można jednak domniemywać, że pochodzi ona od łacińskich słów ''velox'' ("szybki" lub "zwinny") i ''pes'' ("stopa"), co zapewne odnosi się do domniemywanej przez Huenego szybkości zwierzęcia. Epitet gatunkowy ''guerichi'' zapewne honoruje Georga Güricha, geologa z Muzeum Geologicznego we Wrocławiu (wówczas Breslau), który odnalazł wiele skamieniałości triasowych gadów na Górnym Śląsku, w tym holotyp ''Velocipes''.
  
? [[Theropoda]]
+
== Spis gatunków ==
 +
{| class="wikitable"
 +
| ''Velocipes''
 +
| {{Kpt|[[Friedrich von Huene|Huene]]}}, [[1932]]
 +
| ''[[nomen dubium]]''
 +
|-
 +
| ''V. guerichi''
 +
| {{Kpt|[[Friedrich von Huene|Huene]]}}, [[1932]]
 +
| ''[[nomen dubium]]''
 
|}
 
|}
  
==Wstęp==
+
== Bibliografia ==
Welocipes (''Velocipes'') to wątpliwy z powodu braku cech diagnostycznych [[rodzaj]] kręgowca (dinozaura?), który żył w późnym triasie na terenach na terenach Europy. Znany wyłącznie z niekompletnej kości (prawdopodobnie) strzałkowej znalezionej w datowanych na późny [[karnik]] - wczesny [[noryk]] (późny trias) osadach Górnego Śląska. Obecnie jest ona przechowywana w Staatsinstitut w Hamburgu ([[Niemcy]]).
+
<small>
 +
Carroll R.L. 1988. Vertebrate paleontology and evolution. New York: W. H. Freeman.
 +
 
 +
Czepiński, Ł., Dróżdż, D., Szczygielski, T., Tałanda, M., Pawlak, W., Lewczuk, A., Rytel A., Sulej, T. 2021. An Upper Triassic terrestrial vertebrate assemblage from the forgotten Kocury locality (Poland) with a new aetosaur taxon. Journal of Vertebrate Paleontology, 41(1), e1898977. [[https://doi.org/10.1080/02724634.2021.1898977]]
  
==Pozycja systematyczna==
+
von Huene F. 1932. Die fossile Reptil Ordnung Saurischia, ihre Entwicklung und Geschichte. Monographien zur Geologie und Palaontologie 1(4): 1–361.
Welocipes został opisany przez Fridericha [[von Huene]] w [[1932]] r. Uznał on go za "celurozaura" podobnego do ''[[Halticosaurus]]'' i należącego do rodziny [[Podokesauridae]]. Podał również wymiary znalezionego fragmentu domniemanej kości strzałkowej - 17,5 cm. Jej całkowitą długość [[von Huene]] oszacował jej całkowite rozmiary na ok. 35 cm długości i maksymalnie 4,5 cm szerokości w przedniej części.  
 
  
[[Molnar]] ([[1989]]) uznał, że materiał welocipesa jest zbyt fragmentaryczny, by przypisać go do konkretnej grupy teropodów (?[[Theropoda]] ''[[incertae sedis]]''), a [[Norman]] ([[1990]]) zaklasyfikował jako problematycznego, nieokreślonego "celurozaura". [[Rauhut]] i [[Hungerbuhler]] ([[2000]]) stwierdzili, że ''Velocipes'' jest kręgowcem o niepewnej pozycji systematycznej. Uznali też, że identyfikacja kości welocipesa jako strzałki jest niepewna i z całą pewnością można powiedzieć jedynie, że jest to kość długa. Mickey [[Mortimer]] ([[2001]], online) tak skomentował ich zaklasyfikowanie:
+
von Huene F. 1956. Paläontologie und Phylogenie der niederen Tetrapoden. Jena: Gustav Fischer Verlag.
  
"Aj! Mogli by przynajmniej pozwolić mu być gadem albo czymś [innym]".
+
Norman D.B. 1990. Problematic Theropoda: "coelurosaurs”. W: Weishampel D.B., Dodson P., Osmólska H. (red.). The Dinosauria. Berkeley: University of California Press, s. 280–305.
  
Z kolei autorzy The Dinosauria 2nd edition ([[2004]]) uznali go za teropoda (''[[nomen dubium]]'') prawdopodobnie należącego do [[Ceratosauria]].
+
Rauhut O.W.M., Hungerbühler A. 2000 [1998]. A review of European Triassic theropods. Gaia 15: 75-88.
  
==Etymologia==
+
Romer A.S. 1966. Vertebrate paleontology. III wydanie. Chicago: Chicago University Press.
Jego nazwa rodzajowa pochodzi od greckiego słowa ''velox'' - szybki i łacińskiego ''pes'' - stopa. Odnosi się ona do lekko zbudowanej kości, mogącej świadczyć o przystosowaniach do szybkiego biegu u jej właściciela.
 
  
==Spis gatunków==
+
Romer A.S. 1976. Osteology of reptiles. Chicago: Chicago University Press.
{| class="wikitable"
 
| ''Velocipes''
 
| [[von Huene]], [[1932]]
 
| ''[[nomen dubium]]''
 
|-
 
| ''V. guerichi''
 
| [[von Huene]], [[1932]]
 
| ''[[nomen dubium]]''
 
|}
 
  
==Bibliografia==
+
Skawiński T., Ziegler M., Czepiński Ł., Szermański M., Tałanda M., Surmik D., Niedźwiedzki G. 2017. A re-evaluation of the historical 'dinosaur' remains from the Middle-Upper Triassic of Poland. Historical Biology 29(4): 442-472. [[doi:10.1080/08912963.2016.1188385]].
<small>
 
Tykoski R.S., Rowe T. (2004) "Ceratosauria" [w:] Weishampel, D.B., Dodson, P. & Osmólska, H. "The Dinosauria" Berkeley and Los Angeles: University of California Press,
 
  
Donald Glut (1997) "Dinosaurs, the encyklopedia"
+
Tykoski R.S., Rowe T.B. 2004. Ceratosauria. W: Weishampel D.B., Dodson P., Osmólska H. (red.). The Dinosauria. II wydanie. Berkeley: California University Press, s. 47-70.
  
http://www.dinosauria.com/dml/names/dinov.htm
+
Weishampel D.B., Barrett P.M., Coria R.A., Le Loeuff J., Xu X., Zhao X., Sahni A., Gomani E.M.P., Noto C.R. 2004. Dinosaur distribution. W: Weishampel D.B., Dodson P., Osmólska H. (red.). The Dinosauria. II wydanie. Berkeley: University of California Press, s. 517–606.
  
http://en.wikipedia.org/wiki/Velocipes
+
Welles S.P. 1984. ''Dilophosaurus wetherilli'' (Dinosauria: Theropoda) osteology and comparisons. Palaeontographica Abteilung A 185: 85–180.
 
</small>
 
</small>
  
[[Kategoria:Dinosauria]]
+
 
[[Kategoria:Saurischia]]
 
[[Kategoria:Theropoda]]
 
[[Kategoria:Europa]]
 
[[Kategoria:Polska]]
 
[[Kategoria:Mezozoik]]
 
[[Kategoria:Trias]]
 
[[Kategoria:Karnik]]
 
[[Kategoria:Noryk]]
 
 
[[Kategoria:Nomen dubium]]
 
[[Kategoria:Nomen dubium]]

Aktualna wersja na dzień 18:39, 10 paź 2023

Autor: Tomasz Skawiński
Korekta: Maciej Ziegler, Łukasz Czepiński


Velocipes (welocyp)
Długość ok. 4 m?
Masa ok. 150 kg?
Dieta mięsożerny
Miejsce Polska
Kocury (Brekcja Lisowska)
Czas
252 201 145
66

środkowy-późny trias (?noryk)

Systematyka Dinosauria

Saurischia

Theropoda

? Neotheropoda

Velocipes guerichi.jpg
Artystyczna wizja Velocipes guerichi.
Autorzy: Jakub Kowalski, Edyta Felcyn

Homo sapiens.png Neotheropoda.png

4 m

Porównanie wielkości Velocipes i człowieka.
Sylwetki: Phylopic.org

Mapa znalezisk
Wczytywanie mapy…

Wstęp

Velocipes to wątpliwy rodzaj wczesnego teropoda. Mógł należeć do neoteropodów lub być z nimi blisko spokrewniony. Dinozaur, który pozostawił po sobie tak nazwaną kość, żył w późnym triasie na terenach dzisiejszej Polski.

Historia badań

Holotyp Velocipes guerichi (GPIM UH 252). Fot. Łukasz Czepiński

Velocipes został nazwany w 1932 roku przez wybitnego niemieckiego paleontologia Friedricha von Huenego. Holotyp - będący, jak sądził Huene, fragmentem kości strzałkowej – został zdeponowany w Instytucie Geologiczno-Paleontologicznym i Muzeum Uniwersytetu Hamburskiego. Huene opisał skamieniałość jako należącą do „celurozaura” (do grupy tej zaliczano wówczas prawie wszystkie niewielkie teropody). W 1956 roku Huene zaklasyfikował Velocipes do rodziny Halticosauridae, z czym zwykle zgadzali się późniejsi autorzy, klasyfikując ten rodzaj w odpowiadających Halticosauridae rodzinach Podokesauridae lub Procompsognathidae (Romer 1966, 1976, Carroll 1988). W 1984 roku Samuel Paul Welles zasugerował, że Velocipes to prawdopodobnie to samo zwierzę, co lepiej poznany teropod Liliensternus z Niemiec – sama nazwa Velocipes guerichi miałaby być nomen vanum. W 1990 roku David Norman jako pierwszy podał w wątpliwość identyfikację holotypu jako kości strzałkowej, stwierdzając, że jest to jedna z kości podudzia, ale trudno powiedzieć, która. Jeszcze dalej poszli Rauhut i Hungerbühler (2000), którzy uznali ją za niemożliwą do identyfikacji kość kręgowca, sam takson tym samym uznając za nomen dubium. W 2004 roku Ronald Tykoski i Timothy Rowe wymienili Velocipes guerichi wśród ceratozaurów (w szerszym rozumieniu, obejmujących również celofyzoidy), przypuszczali również, że holotyp może być kością piszczelową. Również za potencjalnego ceratozaura uznali go Weishampel i in. (2004).

Ponieważ kość Velocipes uznawano za zniszczoną podczas II wojny światowej, prawdopodobnie wszyscy autorzy poza von Huenem nie widzieli holotypu na własne oczy. W 2012 roku okazało się jednak, że kość ta przetrwała wojnę w muzeum w Hamburgu. Ponowne badania (przeprowadzone przez redaktorów Dinozaury.com) potwierdziły wcześniejsze koncepcje von Huenego – holotyp Velocipes to niekompletna kość strzałkowa prawdopodobnie należąca do bazalnego teropoda należącego do neoteropodów lub blisko z nimi spokrewnionego (Skawiński i in. 2017).

W 2021 roku opublikowano wyniki dalszych prac wykopaliskowych w stanowisku w Kocurach, w którym odkryto szczątki Velocipes. Znaleziono szczątki należące do nowego rodzaju aetozaura nazwanego Kocurypelta silvestris, ryby dwudysznej podobnej do Metaceratodus, żółwi pokrewnych Proterochersis porebensis oraz szczątków nieokreślonych archozauromorfów (Czepiński i in. 2021).

Budowa

Zachowany fragment holotypowej kości strzałkowej ma 16,4 cm długości – porównania z innymi, prawdopodobnie blisko spokrewnionymi teropodami sugerują, że cała kość mierzyła 30-35 cm długości. Powierzchnia przyśrodkowa jest lekko wklęsła, co jest cechą typową dla neoteropodów. Na przedniej stronie bocznej powierzchni kości znajduje się wyraźny grzebień o długości ok. 52 mm i wysokości ok. 5 mm. Taka wypukłość (w formie guzka lub grzebienia) występuje u większości archozauromorfów, gdzie stanowi jedno z miejsc przyczepu mięśnia biodrowo-strzałkowego, odpowiadającego za zginanie kończyny tylnej w stanie kolanowym. Np. u Pseudosuchia jest ona zbudowana zupełnie inaczej niż u dinozaurów. Dobrze wykształcony guzek biodrowo-strzałkowy występuje przede wszystkim u neoteropodów, jest to jednak cecha wykazująca dużą zmienność.

Etymologia

W swojej publikacji Huene nie podał pochodzenia nazwy, można jednak domniemywać, że pochodzi ona od łacińskich słów velox ("szybki" lub "zwinny") i pes ("stopa"), co zapewne odnosi się do domniemywanej przez Huenego szybkości zwierzęcia. Epitet gatunkowy guerichi zapewne honoruje Georga Güricha, geologa z Muzeum Geologicznego we Wrocławiu (wówczas Breslau), który odnalazł wiele skamieniałości triasowych gadów na Górnym Śląsku, w tym holotyp Velocipes.

Spis gatunków

Velocipes Huene, 1932 nomen dubium
V. guerichi Huene, 1932 nomen dubium

Bibliografia

Carroll R.L. 1988. Vertebrate paleontology and evolution. New York: W. H. Freeman.

Czepiński, Ł., Dróżdż, D., Szczygielski, T., Tałanda, M., Pawlak, W., Lewczuk, A., Rytel A., Sulej, T. 2021. An Upper Triassic terrestrial vertebrate assemblage from the forgotten Kocury locality (Poland) with a new aetosaur taxon. Journal of Vertebrate Paleontology, 41(1), e1898977. [[1]]

von Huene F. 1932. Die fossile Reptil Ordnung Saurischia, ihre Entwicklung und Geschichte. Monographien zur Geologie und Palaontologie 1(4): 1–361.

von Huene F. 1956. Paläontologie und Phylogenie der niederen Tetrapoden. Jena: Gustav Fischer Verlag.

Norman D.B. 1990. Problematic Theropoda: "coelurosaurs”. W: Weishampel D.B., Dodson P., Osmólska H. (red.). The Dinosauria. Berkeley: University of California Press, s. 280–305.

Rauhut O.W.M., Hungerbühler A. 2000 [1998]. A review of European Triassic theropods. Gaia 15: 75-88.

Romer A.S. 1966. Vertebrate paleontology. III wydanie. Chicago: Chicago University Press.

Romer A.S. 1976. Osteology of reptiles. Chicago: Chicago University Press.

Skawiński T., Ziegler M., Czepiński Ł., Szermański M., Tałanda M., Surmik D., Niedźwiedzki G. 2017. A re-evaluation of the historical 'dinosaur' remains from the Middle-Upper Triassic of Poland. Historical Biology 29(4): 442-472. doi:10.1080/08912963.2016.1188385.

Tykoski R.S., Rowe T.B. 2004. Ceratosauria. W: Weishampel D.B., Dodson P., Osmólska H. (red.). The Dinosauria. II wydanie. Berkeley: California University Press, s. 47-70.

Weishampel D.B., Barrett P.M., Coria R.A., Le Loeuff J., Xu X., Zhao X., Sahni A., Gomani E.M.P., Noto C.R. 2004. Dinosaur distribution. W: Weishampel D.B., Dodson P., Osmólska H. (red.). The Dinosauria. II wydanie. Berkeley: University of California Press, s. 517–606.

Welles S.P. 1984. Dilophosaurus wetherilli (Dinosauria: Theropoda) osteology and comparisons. Palaeontographica Abteilung A 185: 85–180.