Muttaburrasaurus

Do sprawdzenia (materiał kopalny).

Autor:	Maciej Ziegler, "tmina"
Korekta:	Adrian Tkocz, Łukasz Czepiński, Marcin Szermański

---

Muttaburasaurus (muttaburrazaur)
Długość	7-8 m
Masa	2,9 t
Dieta	roślinożerny
Miejsce	Australia - Queensland i ?Nowa Południowa Walia (formacje Mackunda, Allaru i ?Griman Creek)
Czas	Trias 252 Jura 201 Kreda 145 66 ok.112-99,7 (?96) Ma wczesna późna kreda (alb - wczesny (?środkowy) cenoman)
Systematyka	Dinosauria Ornithischia Genasauria Neornithischia Ornithopoda Iguanodontia ?Rhabdodontomorpha/?Elasmaria
Rekonstrukcja przyżyciowa. Autor: Nobu Tamura. [2]
Mapa znalezisk
Wczytywanie mapy… {"minzoom":false,"maxzoom":false,"mappingservice":"leaflet","width":"auto","height":"350px","centre":false,"title":"","label":"","icon":"","visitedicon":"","lines":[],"polygons":[],"circles":[],"rectangles":[],"wmsoverlay":false,"copycoords":false,"static":false,"zoom":3,"defzoom":14,"layers":["OpenStreetMap"],"overlaylayers":[],"resizable":false,"enablefullscreen":false,"scrollwheelzoom":true,"markercluster":false,"clustermaxzoom":20,"clusterzoomonclick":true,"clustermaxradius":80,"clusterspiderfy":true,"geojson":"","locations":[{"text":"\u003Cb\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003EMuttaburra, Queensland, \u003Ca href=\"/wiki/Australia\" title=\"Australia\"\u003EAustralia\u003C/a\u003E\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E\u003C/b\u003E\u003Chr /\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003E\u003Csmall\u003E\u003Ci\u003EM. langdoni\u003C/i\u003E.\u003Cbr\u003E\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E","title":"Muttaburra, Queensland, Australia\n","link":"","lat":-22.59451920000000058053046814166009426116943359375,"lon":144.54789030000000593645381741225719451904296875,"icon":""},{"text":"\u003Cb\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003EQueensland, \u003Ca href=\"/wiki/Australia\" title=\"Australia\"\u003EAustralia\u003C/a\u003E\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E\u003C/b\u003E\u003Chr /\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003E\u003Csmall\u003E\u003Ci\u003EM. langdoni\u003C/i\u003E.\u003Cbr\u003E\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E","title":"Queensland, Australia\n","link":"","lat":-20.89999999999999857891452847979962825775146484375,"lon":143.80000000000001136868377216160297393798828125,"icon":""},{"text":"\u003Cb\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003ELightning Ridge, Nowa Po\u0142udniowa Walia, \u003Ca href=\"/wiki/Australia\" title=\"Australia\"\u003EAustralia\u003C/a\u003E\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E\u003C/b\u003E\u003Chr /\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003E\u003Csmall\u003E??\u003Ci\u003EM. langdoni\u003C/i\u003E.\u003Cbr\u003E\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E","title":"Lightning Ridge, Nowa Po\u0142udniowa Walia, Australia\n","link":"","lat":-29.4285224999999996953192749060690402984619140625,"lon":147.97792029999999385836417786777019500732421875,"icon":""}],"imageoverlays":null}

Wstęp

Muttaburrasaurus (jaszczur z Muttaburra) to dość enigmatyczny, australijski iguanodont żyjący w "środkowej" kredzie w polarnych lasach.

Odkrycia

Pierwsze skamieniałości zostały znalezione przez Davida Longdona niedaleko miasta Muttaburra (od którego pochodzi nazwa dinozaura) u zachodniego podnóża Wielkich Gór Wododziałowych, w korycie okresowej rzeki Thomson w 1963 roku. Druga czaszka dinozaura została znaleziona na innym stanowisku badawczym w środkowo-zachodniej części stanu Queensland. Nieoficjalne doniesienia mówią o odkryciu kolejnych szczątków na terenie wydobycia opali w Lightning Ridge w północnej części stanu Nowa Południowa Walia. Znaleziono także tropy, należące do muttaburrazaura albo pokrewnych form, początkowo wzięte za pochodzące od teropoda (ichnorodzaj Tyrannosauropus).

Budowa i paleoekologia

Najprawdopodobniej zwierzę to poruszało się na czterech kończynach, ale było też zdolne do stawania na tylnych łapach. Jego cechą charakterystyczną był wykształcony garb kostny na czaszce przed oczami, zwany "nasal bulla", sądzimy, że w tym garbie kostnym znajdował się organ akustyczny służący do przywoływania innych osobników. Muttaburrazaury miały na dużych powierzchniach kości przyczepy mięśni służące do poruszania szczękami, co znacznie zwiększało siłę ich szczęk w porównaniu do ich krewniaków. Osiągały od 7 do 8 m długości i przypuszczalnie mogły ważyć ok. 3 tony. W pozycji stojącej miały 5 m wysokości. Były to zwierzęta roślinożerne, więc dzięki temu mogły dosięgnąć wyżej położonych gałęzi drzew. Ich zęby służyły raczej do rozrywania niż żucia. Na podstawie ich budowy niektórzy uważają, że zwierzęta te, poza pokarmem roślinnym, od czasu do czasu żywiły się mięsem. Wczesne rekonstrukcje muttaburrazaura były wzorowane na rodzaju Iguanodon, stąd wziął się kolec na jego kciuku. Dziś uważa się, że oba te rodzaje nie były blisko z sobą spokrewnione.

Okaz typowy M. langdoni został odnaleziony w morskich osadach formacji Mackunda. Pochodzące z innych stanowisk muttaburrazaury żyły w otoczeniu innych iguanodontów ("Fulgurotherium"), teropodów ("Walgettosuchus") i ankylozaurów Minmi. W tym samym czasie żyły też zauropody Wintonotitan i Diamantinasaurus oraz karnozaury Australovenator.

Materiał kopalny

Czaszka okazu typowego muttaburazaura. Źródło: Poropat i in. (2023). [[1]].

Holotyp M. langdoni (MF6140) to niekompletna czaszka i elementy pozaczaszkowe (wiele kręgów i kości kończyn). Znamy około 60 procent kości jego szkieletu.

Materiał zaliczony do M. sp., należący prawdopodobnie do nowego, wcześniejszego gatunku, to niekompletna czaszka (QM F14921) i fragmentaryczny szkielet (QM F12541) z osadów Allaru. W Lightning Ridge odnaleziono zęby i łopatkę, która może należeć do trzeciego gatunku.

Pokrewieństwo

Pozycja filogenetyczna jest niepewna - wiele analiz kladystycznych wskazuje, że chodzi o bardzo bazalnego przedstawiciela Iguanodontia (np. Calvo i in., 2007; Norman, 2004), którego linia rozwojowa musiała się oddzielić od pozostałych iguanodontów jeszcze w środkowej jurze - z uwagi na obecność należącego do Dryosauridae Callovosaurus w keloweju (165-161 Ma). Podobny wynik mają obszerne analizy McDonalda (np. McDonald, 2011), które lokują muttaburrazaura wśród Rhabdodontidae - kladu bazalnych iguanodontów znanego dotąd jedynie z późnej kredy Europy. Agnolin i in. (2010) wskazują, że chodzi jednak o zaawansowanego iguanodonta - należącego do Styracosterna. Ostatnie analizy, m.in. Madzia i in. (2017), sugerują, że jest on bazalnym rabdodontomorfem. Wg Fonseci i współpracowników (2024) muttaburazaur jest prawdopodobnie ogromnym elasmarem blisko spokrewionym z fostorią.

Spis gatunków

Muttaburrasaurus	Bartholomai i Molnar, 1981
M. langdoni	Bartholomai i Molnar, 1981

Bibliografia

Agnolin, F.L., Ezcurra, M.D., Pais, D.F. & Salisbury, S.W. (2010) "A reappraisal of the Cretaceous non-avian dinosaur faunas from Australia and New Zealand: evidence for their Gondwanan affinities" Journal of Systematic Palaeontology 8, 257-300.

Calvo, J. O., Porfiri, J. D. & Novas, F. E. 2007. Discovery of a new ornithopod dinosaur from the Portezuelo Formation (Upper Cretaceous), Neuquen, Patagonia, Argentina. Arquivos do Museu Nacional Rio de Janeiro, 65, 471–483.

Fonseca, A.O., Reid, I.J., Venner, A., Duncan, R.J., Garcia, M.S., Müller, R.T. (2024). "A comprehensive phylogenetic analysis on early ornithischian evolution". Journal of Systematic Palaeontology. 22 (1). 2346577. [3]

Norman, D. B. 2004. Basal Iguanodontia. in D. B. Weishampel, P. Dodson, & H. Osmólska (eds) The Dinosauria. University of California Press, Berkeley and Los Angeles, 413–437

McDonald A. 2011. The taxonomy of species assigned to Camptosaurus (Dinosauria: Ornithopoda). Zootaxa 2783: 52-68.

Paul, G. S. (2024) "The Princeton Field Guide to Dinosaurs" (3. edycja) wyd. Princeton University - Princeton i Oxford

http://australianmuseum.net.au/Muttaburrasaurus-langdoni

http://dx.doi.org/10.1016/j.cretres.2010.11.003

http://home.alphalink.com.au/~dannj/muttab.htm

http://paleodb.org/bridge.pl?a=checkTaxonInfo&taxon_no=38750&is_real_user=1