Lambeosaurus: Różnice pomiędzy wersjami
(Utworzył nową stronę „<small> {| class="wikitable" style="background-color:CornSilk" | Autor: | Korekta: |- | "dinek" Maciej Ziegler | Tomasz Sokołowski Adrian Tkocz |} </sm...”) |
(poprawki) |
||
| Linia 52: | Linia 52: | ||
|- | |- | ||
| colspan=2 |[[Plik:Lambeosaurus.jpg|400px|]] | | colspan=2 |[[Plik:Lambeosaurus.jpg|400px|]] | ||
| − | <small> [http:// | + | <small> ''L. magnicristatus''. Autor: Angie Rodrigues [http://art-by-angie.blogspot.com/2011/07/lambeosaurus-model.html]</small> |
|} | |} | ||
| Linia 65: | Linia 65: | ||
==Środowisko== | ==Środowisko== | ||
| − | Lambeozaur żył podczas kredy, około 75,5-74,5 milionów lat temu, obok innych roślinożernych dinozaurów takich jak: ceratopsy (''[[Chasmosaurus]]'', ''[[Centrosaurus]]'', ''[[Styracosaurus]]''), | + | Lambeozaur żył podczas kredy, około 75,5-74,5 milionów lat temu, obok innych roślinożernych dinozaurów takich jak: [[ceratopsidae|ceratopsy]] (''[[Chasmosaurus]]'', ''[[Centrosaurus]]'', ''[[Styracosaurus]]''), [[ankylozauryd]]y (''[[Euoplocephalus]]''), [[nodozauryd]]y (''[[Edmontonia]]''), [[pachycefalozaur]]y (''[[Prenocephale]] brevis''). Na lambeozaura polowały [[teropod]]y z [[rodzaj]]ów ''[[Daspletosaurus]]'' i ''[[Gorgosaurus]]''. ''Lambeosaurus'' żył w wielkich stadach razem z innymi dinozaurami kaczodziobymi takimi jak ''[[Corythosaurus]]'', ''[[Gryposaurus]]'', ''[[Prosaurolophus]]''. Ulubionym środowiskiem tego dinozaura były tereny przyrzeczne i podmokłe. Klimat był cieplejszy niż w dzisiejszej Albercie, występowały pory suche. |
==Gniazda== | ==Gniazda== | ||
| Linia 71: | Linia 71: | ||
==Gatunki== | ==Gatunki== | ||
| − | + | [[Plik:Lambeosaurus2.jpg|300px|thumb|right|Gatunki ''Lambeosaurus''. Źródło: [http://www.dinomillennium.com/2009/12/blog-post.html].]] | |
| − | |||
| + | Niegdyś wyróżniano bardzo wiele [[gatunek|gatunków]] lambeozaura, z których później dużą część uznano za będące w różnych stadiach rozwoju osobniki należące do tego samego gatunku. Jednym z przykładów to skamieniała górna szczęka (GSC 1092) młodego lambeozaura, którego na początku zaliczano do gatunku ''[[Didanodon]] altidens''. Pojawiały się sugestie, że wszystkie lambeozaury to jeden dymorficzny gatunek. Występują jednak różnice w trajektorii rozwoju osobniczego i stratygrafii. Obecnie za ważne uważa się dwa lub trzy gatunki: | ||
| − | ==='' | + | ===''L. lambei''=== |
| − | Żył 75 | + | Jest to gatunek typowy. Żył nieco wcześniej niż ''L. magnicristatus'' (75,5-75 Ma). Jego grzebień składał się z dwóch części - przedniej pustej w środku oraz mocnego szpikulca z tyłu. Znaleziono ponad 20 osobników, w tym ponad 15 czaszek osobników w różnych stadiach rozwoju. |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| + | ===''L. magnicristatus''=== | ||
| + | Żył 75-74,5 Ma. Miał duży grzebień w charakterystycznym kształcie - podobny do tego, który miał [[corythosaurus|korytozaur]] lub [[Hypacrosaurus|hypakrozaur]], lecz ukierunkowany wyraźnie do przodu. Pewny materiał kopalny to jedynie dwa szkielety. | ||
| − | === | + | ===''L. clavinitialis''=== |
| − | + | Najwcześniejszy z gatunków lambeozaura - żył ok. 76 Ma. Nie ma pewności co do jego ważności - być może to samice ''L. lambei'' albo ewentualnie też ''L. magnicristatus''. | |
| − | + | ===''"L". laticaudus''=== | |
| + | Tak nazwano szkielety olbrzymiego lambeozauryna (ok. 15-16,5 m długości; 16-22 t masy). Jednak prawdopodobnie nie należały one do zwierząt z [[rodzaj]]u ''Lambeosaurus''. W [[2007]] roku autorzy pracy opisującej ''[[Velafrons]]'' nazwali go "lambeozaurynem z Baja" i uznali za ''[[nomen dubium]]'' (gatunek wątpliwy). Przypuszczają, że może być to wyrośnięty ''[[Hypacrosaurus]]'', ponieważ on także posiada wydłużone wyrostki na kręgach, tworzące coś w rodzaju żagla. | ||
==Spis gatunków== | ==Spis gatunków== | ||
| Linia 92: | Linia 91: | ||
! ''Lambeosaurus'' | ! ''Lambeosaurus'' | ||
| [[Parks]], [[1923]] | | [[Parks]], [[1923]] | ||
| − | | = | + | |- |
| + | | = Didanodon | ||
| [[Osborn]], [[1902]] | | [[Osborn]], [[1902]] | ||
| + | | ''[[nomen nudum]]'' | ||
| + | |- | ||
| + | | =''Tetragonosaurus'' | ||
| + | | Parks, 1931 | ||
|- | |- | ||
! ''L. lambei'' | ! ''L. lambei'' | ||
| [[Parks]], [[1923]] | | [[Parks]], [[1923]] | ||
|- | |- | ||
| − | + | ! ?=''L. clavinitialis'' | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| Sternberg, 1935 | | Sternberg, 1935 | ||
| ''[[nomen dubium]]'' ? | | ''[[nomen dubium]]'' ? | ||
| + | |- | ||
| + | | =''Tetragonosaurus praeceps'' | ||
| + | | Parks, 1931 | ||
| + | |- | ||
| + | ! ''L. magnicristatus'' | ||
| + | | [[Sternberg]], [[1935]] emend. Wilfarth, 1938 | ||
| + | |- | ||
| + | | =''L. magnicristatum'' | ||
| + | | Sternberg 1935 | ||
|- | |- | ||
| "''L''." ''laticaudus'' | | "''L''." ''laticaudus'' | ||
| Linia 115: | Linia 125: | ||
|} | |} | ||
| − | == | + | ==Wybrana bibliografia== |
| − | <small> | + | <small>Evans, D. C. (2007) "Ontogeny and evolution of lambeosaurine dinosaurs (Dinosauria: Ornithischia)" Heritage Branch, Ottawa, Canada (ISBN 978-0-494-27950-2) |
| − | Evans, D. C. (2007) "Ontogeny and evolution of lambeosaurine dinosaurs (Dinosauria: Ornithischia)" Heritage Branch, Ottawa, Canada (ISBN 978-0-494-27950-2) | + | |
| + | Evans, D. C. & Reisz, R. R. (2007) "Anatomy and relationships of Lambeosaurus magnicristatus, a crested hadrosaurid (Dinosauria: Ornithischia) from the Dinosaur Park Formation, Alberta" Journal of Vertebrate Paleontology, 27(2): 373-393. | ||
Gates, Terry A.; Sampson, Scott D.; Delgado de Jesíşs, Carlos R.; Zanno, Lindsay E.; Eberth, David; Hernandez-Rivera, René; Aguillón Martínez, Martha C.; and Kirkland, James I. (2007). "Velafrons coahuilensis, a new lambeosaurine hadrosaurid (Dinosauria: Ornithopoda) from the Late Campanian Cerro del Pueblo Formation, Coahuila, Mexico". Journal of Vertebrate Paleontology 27 (4): 917–930. | Gates, Terry A.; Sampson, Scott D.; Delgado de Jesíşs, Carlos R.; Zanno, Lindsay E.; Eberth, David; Hernandez-Rivera, René; Aguillón Martínez, Martha C.; and Kirkland, James I. (2007). "Velafrons coahuilensis, a new lambeosaurine hadrosaurid (Dinosauria: Ornithopoda) from the Late Campanian Cerro del Pueblo Formation, Coahuila, Mexico". Journal of Vertebrate Paleontology 27 (4): 917–930. | ||
| Linia 127: | Linia 138: | ||
http://en.wikipedia.org/wiki/Lambeosaurus | http://en.wikipedia.org/wiki/Lambeosaurus | ||
| − | Douglas Palmer - "Atlas Prehistorii" | + | Douglas Palmer - "Atlas Prehistorii"</small> |
| − | </small> | ||
[[Kategoria:Dinosauria]] | [[Kategoria:Dinosauria]] | ||
Wersja z 19:54, 19 lis 2011
| Autor: | Korekta: |
| "dinek" | Tomasz Sokołowski |
| Lambeosaurus (lambeozaur) | |
|---|---|
| Długość: | 9-9,5 m |
| Masa: | 4 t |
| Miejsce występowania: | Kanada - Alberta |
| Czas występowania | 76-74,5 Ma |
| Systematyka | Dinosauria |
L. magnicristatus. Autor: Angie Rodrigues [2] | |
Wstęp
Lambeozaur to przedstawiciel rodziny Hadrosauridae, czyli dinozaurów kaczodziobych. Nazwa Lambeosaurus oznacza "jaszczur Lambego"; od nazwiska pierwszego odkrywcy, paleontologa Lawrence Lambe'a, który na początku nadał mu nazwę Trachodon marginatus (okaz oznaczony SGR 419). Pierwszą osobą, która dokładnie opisała lambeozaura był Dr. William Parks w 1923 roku. Odkryto wiele skamieniałości tego hadrozaura. Są wśród nich także skamieniałe odciski stóp i skóry.
Pożywienie
Lambeosaurus żywił się głównie szyszkami, owocami, paprociami, miłorzębami, skrzypami oraz magnoliami. Zrywał je dziobem, a następnie przesuwał do licznych zębów policzkowych, które miażdżyły pokarm na łatwą do strawienia papkę. Lambeozaur miał ponad 100 zębów w każdej z kilku baterii. Zęby były stale zmieniane przez nowe. W postawie dwunożnej mógł sięgać po roślinność na wysokość 4 m.
Wygląd i zachowanie
Lambeozaur był jednym z większych dinozaurów ptasiomiedniczych. Dorosły osobnik osiągał rozmiary od 9 m. Był zwierzęciem czworonożnym, mógł przyjmować również postawę dwunożną. Na głowie posiadał grzebień przypominający siekierę (u L. lambei) lub grzebień podobny nieco do tego, jaki miał Corythosaurus, lecz większy i zwrócony bardziej do przodu (L. magnicristatus). Prawdopodobnie służył on do nawoływania innych osobników w stadzie. Mógł być jaskrawo ubarwiony, szczególnie u samców do popisów godowych lub ostrzegania przed wrogiem. Badania wykazały, że część mózgu lambeozaurów odpowiedzialna za węch była dość mała i słabo rozwinięta. Oznacza to, że czub nie wyewoluował po to, żeby wzmocnić zmysł węchu. Potwierdziły to badania porównawcze innych, spokrewnionych gatunków dinozaurów. Inne prace, prowadzone przez zespół naukowców, sugerują, że czuby lambeozaurów mogły służyć jako rezonatory, do wydawania niskich, wibrujących dźwięków. Analiza budowy kości ucha dowodzi, że odbierały one dźwięki o niskich częstotliwościach. Kończyny przednie były o wiele krótsze od tylnych. Każda kończyna przednia miała po 4 palce - trzy z nich tworzyły coś na podobieństwo kopyta, a mały palec był wolny. Kończyny tylne były zakończone trzema palcami. Raczej niepopierana jest dziś hipoteza mówiąca o głównie wodnym trybie życia dinozaurów kaczodziobych. Argumenty za nią przemawiające to dość opływowy kształt ciała i wspomniane już skostniałe ścięgna, wyglądające na zbyt ciężkie i podatne na uszkodzenia na lądzie. Z drugiej jednak strony taka budowa, usztywniająca znacznie tułów, nie wyklucza lądowego trybu życia zwierzęcia, które spędza większość czasu na czterech kończynach.
Środowisko
Lambeozaur żył podczas kredy, około 75,5-74,5 milionów lat temu, obok innych roślinożernych dinozaurów takich jak: ceratopsy (Chasmosaurus, Centrosaurus, Styracosaurus), ankylozaurydy (Euoplocephalus), nodozaurydy (Edmontonia), pachycefalozaury (Prenocephale brevis). Na lambeozaura polowały teropody z rodzajów Daspletosaurus i Gorgosaurus. Lambeosaurus żył w wielkich stadach razem z innymi dinozaurami kaczodziobymi takimi jak Corythosaurus, Gryposaurus, Prosaurolophus. Ulubionym środowiskiem tego dinozaura były tereny przyrzeczne i podmokłe. Klimat był cieplejszy niż w dzisiejszej Albercie, występowały pory suche.
Gniazda
Lambeosaurus, podobnie jak inne hadrozaury pokrywał jaja roślinnością tworząc naturalny inkubator, który zatrzymywał ciepło w gnieździe. W jednym z takich gniazd znajdowało się ponad 20 jaj.
Gatunki
Niegdyś wyróżniano bardzo wiele gatunków lambeozaura, z których później dużą część uznano za będące w różnych stadiach rozwoju osobniki należące do tego samego gatunku. Jednym z przykładów to skamieniała górna szczęka (GSC 1092) młodego lambeozaura, którego na początku zaliczano do gatunku Didanodon altidens. Pojawiały się sugestie, że wszystkie lambeozaury to jeden dymorficzny gatunek. Występują jednak różnice w trajektorii rozwoju osobniczego i stratygrafii. Obecnie za ważne uważa się dwa lub trzy gatunki:
L. lambei
Jest to gatunek typowy. Żył nieco wcześniej niż L. magnicristatus (75,5-75 Ma). Jego grzebień składał się z dwóch części - przedniej pustej w środku oraz mocnego szpikulca z tyłu. Znaleziono ponad 20 osobników, w tym ponad 15 czaszek osobników w różnych stadiach rozwoju.
L. magnicristatus
Żył 75-74,5 Ma. Miał duży grzebień w charakterystycznym kształcie - podobny do tego, który miał korytozaur lub hypakrozaur, lecz ukierunkowany wyraźnie do przodu. Pewny materiał kopalny to jedynie dwa szkielety.
L. clavinitialis
Najwcześniejszy z gatunków lambeozaura - żył ok. 76 Ma. Nie ma pewności co do jego ważności - być może to samice L. lambei albo ewentualnie też L. magnicristatus.
"L". laticaudus
Tak nazwano szkielety olbrzymiego lambeozauryna (ok. 15-16,5 m długości; 16-22 t masy). Jednak prawdopodobnie nie należały one do zwierząt z rodzaju Lambeosaurus. W 2007 roku autorzy pracy opisującej Velafrons nazwali go "lambeozaurynem z Baja" i uznali za nomen dubium (gatunek wątpliwy). Przypuszczają, że może być to wyrośnięty Hypacrosaurus, ponieważ on także posiada wydłużone wyrostki na kręgach, tworzące coś w rodzaju żagla.
Spis gatunków
| Lambeosaurus | Parks, 1923 | ||
|---|---|---|---|
| = Didanodon | Osborn, 1902 | nomen nudum | |
| =Tetragonosaurus | Parks, 1931 | ||
| L. lambei | Parks, 1923 | ||
| ?=L. clavinitialis | Sternberg, 1935 | nomen dubium ? | |
| =Tetragonosaurus praeceps | Parks, 1931 | ||
| L. magnicristatus | Sternberg, 1935 emend. Wilfarth, 1938 | ||
| =L. magnicristatum | Sternberg 1935 | ||
| "L." laticaudus | Morris, 1981 | nomen dubium | |
| L. paucidens | (Marsh, 1889) | nomen dubium | = Hadrosaurus paucidens |
Wybrana bibliografia
Evans, D. C. (2007) "Ontogeny and evolution of lambeosaurine dinosaurs (Dinosauria: Ornithischia)" Heritage Branch, Ottawa, Canada (ISBN 978-0-494-27950-2)
Evans, D. C. & Reisz, R. R. (2007) "Anatomy and relationships of Lambeosaurus magnicristatus, a crested hadrosaurid (Dinosauria: Ornithischia) from the Dinosaur Park Formation, Alberta" Journal of Vertebrate Paleontology, 27(2): 373-393.
Gates, Terry A.; Sampson, Scott D.; Delgado de Jesíşs, Carlos R.; Zanno, Lindsay E.; Eberth, David; Hernandez-Rivera, René; Aguillón Martínez, Martha C.; and Kirkland, James I. (2007). "Velafrons coahuilensis, a new lambeosaurine hadrosaurid (Dinosauria: Ornithopoda) from the Late Campanian Cerro del Pueblo Formation, Coahuila, Mexico". Journal of Vertebrate Paleontology 27 (4): 917–930.
Arbour, V. M.; Burns, M. E.; and Sissons, R. L. (2009). "A redescription of the ankylosaurid dinosaur Dyoplosaurus acutosquameus Parks, 1924 (Ornithischia: Ankylosauria) and a revision of the genus". Journal of Vertebrate Paleontology 29 (4): 1117-1135. doi:10.1671/039.029.0405
http://www.users.qwest.net/~jstweet1/lambeosaurinae.htm
http://en.wikipedia.org/wiki/Lambeosaurus
Douglas Palmer - "Atlas Prehistorii"
