Lambeosaurus: Różnice pomiędzy wersjami
m |
m |
||
| (Nie pokazano 6 wersji utworzonych przez 3 użytkowników) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
| + | Do aktualizacji. | ||
| + | |||
| + | |||
| + | {{DISPLAYTITLE:''Lambeosaurus''}} | ||
<small> | <small> | ||
{| class="wikitable" style="background-color:CornSilk" | {| class="wikitable" style="background-color:CornSilk" | ||
| Linia 27: | Linia 31: | ||
|- | |- | ||
! '''[[Lokacje|Miejsce występowania]]''': | ! '''[[Lokacje|Miejsce występowania]]''': | ||
| − | | [[Kanada]] - | + | | [[Kanada]] - Alberta |
| − | <small>([[ | + | <small>(formacja [[Dinosaur Park]])</small> |
|- | |- | ||
! '''[[Czas|Czas występowania]]''' | ! '''[[Czas|Czas występowania]]''' | ||
| 76-74,5 Ma | | 76-74,5 Ma | ||
| − | <small>późna [[kreda]] ( | + | <small>późna [[kreda]] ([[kampan]])</small> |
|- | |- | ||
! '''Systematyka''' | ! '''Systematyka''' | ||
| Linia 51: | Linia 55: | ||
[[Lambeosaurinae]] | [[Lambeosaurinae]] | ||
| − | [[ | + | [[Lambeosaurini]] |
|- | |- | ||
| − | | colspan=2 |[[Plik: | + | | colspan=2 |[[Plik:Lambeosaurus_magnicristatus_Nobu_Tamura.jpg|400px|]] |
| − | <small> ''L. magnicristatus''. Autor: | + | <small> ''L. magnicristatus''. Autor: Nobu Tamura [http://spinops.blogspot.com/2012/07/lambeosaurus-magnicristatus.html]</small> |
|} | |} | ||
==Wstęp== | ==Wstęp== | ||
| − | Lambeozaur to przedstawiciel rodziny [[Hadrosauridae]], czyli dinozaurów kaczodziobych. Nazwa ''Lambeosaurus'' oznacza "jaszczur Lambego"; od nazwiska pierwszego odkrywcy, paleontologa | + | Lambeozaur to przedstawiciel rodziny [[Hadrosauridae]], czyli dinozaurów kaczodziobych. Nazwa ''Lambeosaurus'' oznacza "jaszczur Lambego"; od nazwiska pierwszego odkrywcy, paleontologa [[Lawrence Lambe|Lambe'a]], który na początku nadał mu nazwę ''[[Trachodon]] marginatus'' (okaz oznaczony SGR 419). Pierwszą osobą, która dokładnie opisała lambeozaura był Dr. [[William Parks]] w [[1923]] roku. Odkryto wiele skamieniałości tego hadrozaura. Są wśród nich także skamieniałe odciski stóp i skóry. |
| + | |||
| + | ==Wygląd i zachowanie== | ||
| + | Lambeozaur był jednym z większych dinozaurów ptasiomiedniczych. Dorosły osobnik osiągał rozmiary od 9 m. Był zwierzęciem czworonożnym, mógł przyjmować również postawę dwunożną. Na głowie posiadał grzebień przypominający siekierę (u ''L. lambei'') lub grzebień podobny nieco do tego, jaki miał ''[[Corythosaurus]]'', lecz większy i zwrócony bardziej do przodu (''L. magnicristatus''). Prawdopodobnie służył on do nawoływania innych osobników w stadzie. Mógł być jaskrawo ubarwiony, szczególnie u samców do popisów godowych lub ostrzegania przed wrogiem. Badania wykazały, że część mózgu lambeozaurów odpowiedzialna za węch była dość mała i słabo rozwinięta. Oznacza to, że czub nie wyewoluował po to, żeby wzmocnić zmysł węchu. Potwierdziły to badania porównawcze innych, spokrewnionych gatunków dinozaurów. Inne prace, prowadzone przez zespół naukowców, sugerują, że czuby lambeozaurów mogły służyć jako rezonatory, do wydawania niskich, wibrujących dźwięków. Analiza budowy kości ucha dowodzi, że odbierały one dźwięki o niskich częstotliwościach. Kończyny przednie były o wiele krótsze od tylnych. Każda kończyna przednia miała po 4 palce - trzy z nich tworzyły coś na podobieństwo kopyta, a mały palec był wolny. Kończyny tylne były zakończone trzema palcami. Raczej niepopierana jest dziś hipoteza mówiąca o głównie wodnym trybie życia dinozaurów kaczodziobych. Argumenty za nią przemawiające to dość opływowy kształt ciała i wspomniane już skostniałe ścięgna, wyglądające na zbyt ciężkie i podatne na uszkodzenia na lądzie. Z drugiej jednak strony taka budowa, usztywniająca znacznie tułów, nie wyklucza lądowego trybu życia zwierzęcia, które spędza większość czasu na czterech kończynach. | ||
==Pożywienie== | ==Pożywienie== | ||
| + | [[Plik:Lambeosaurus_lambei_Julius_Csotonyi.PNG|300px|thumb|right|''L. lambei''. Autor: Julius Csotonyi [http://dx.doi.org/10.1371/journal.pone.0067182.g006].]] | ||
| + | |||
''Lambeosaurus'' żywił się głównie szyszkami, owocami, paprociami, miłorzębami, skrzypami oraz magnoliami. Zrywał je dziobem, a następnie przesuwał do licznych zębów policzkowych, które miażdżyły pokarm na łatwą do strawienia papkę. Lambeozaur miał ponad 100 zębów w każdej z kilku baterii. Zęby były stale zmieniane przez nowe. W postawie dwunożnej mógł sięgać po roślinność na wysokość 4 m. | ''Lambeosaurus'' żywił się głównie szyszkami, owocami, paprociami, miłorzębami, skrzypami oraz magnoliami. Zrywał je dziobem, a następnie przesuwał do licznych zębów policzkowych, które miażdżyły pokarm na łatwą do strawienia papkę. Lambeozaur miał ponad 100 zębów w każdej z kilku baterii. Zęby były stale zmieniane przez nowe. W postawie dwunożnej mógł sięgać po roślinność na wysokość 4 m. | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
==Środowisko== | ==Środowisko== | ||
| − | Lambeozaur żył podczas kredy, około 75,5-74,5 milionów lat temu, obok innych roślinożernych dinozaurów takich jak: [[ | + | Lambeozaur żył podczas kredy, około 75,5-74,5 milionów lat temu, obok innych roślinożernych dinozaurów takich jak: [[Ceratopsia|ceratopsy]] (''[[Chasmosaurus]]'', ''[[Centrosaurus]]'', ''[[Styracosaurus]]''), [[Ankylosauridae|ankylozauryd]]y (''[[Euoplocephalus]]''), [[Nodosauridae|nodozauryd]]y (''[[Edmontonia]]''), [[Pachycephalosauria|pachycefalozaur]]y (''[[Prenocephale]] brevis''). Na lambeozaura polowały [[teropod]]y z [[rodzaj]]ów ''[[Daspletosaurus]]'' i ''[[Gorgosaurus]]''. ''Lambeosaurus'' żył w wielkich stadach razem z innymi dinozaurami kaczodziobymi takimi jak ''[[Corythosaurus]]'', ''[[Gryposaurus]]'', ''[[Prosaurolophus]]''. Ulubionym środowiskiem tego dinozaura były tereny przyrzeczne i podmokłe. Klimat był cieplejszy niż w dzisiejszej Albercie, występowały pory suche. |
==Gniazda== | ==Gniazda== | ||
| Linia 73: | Linia 79: | ||
==Gatunki== | ==Gatunki== | ||
| − | [[Plik: | + | [[Plik:Lambeosaurus_lambei_BW.jpg|300px|thumb|right|Gatunki ''Lambeosaurus'', identyfikacja czaszek jako należących do poszczególnych gatunków i płci może być niepoprawna. Autor: Nobu Tamura [http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Lambeosaurus_lambei_BW.jpg].]] |
| − | Niegdyś wyróżniano bardzo wiele [[gatunek|gatunków]] lambeozaura, z których później dużą część uznano za będące w różnych stadiach rozwoju osobniki należące do tego samego gatunku. Jednym z przykładów to skamieniała górna szczęka (GSC 1092) młodego lambeozaura, którego na początku zaliczano do gatunku '' | + | Niegdyś wyróżniano bardzo wiele [[gatunek|gatunków]] lambeozaura, z których później dużą część uznano za będące w różnych stadiach rozwoju osobniki należące do tego samego gatunku. Jednym z przykładów to skamieniała górna szczęka (GSC 1092) młodego lambeozaura, którego na początku zaliczano do gatunku ''Didanodon altidens''. Pojawiały się sugestie, że wszystkie lambeozaury to jeden dymorficzny gatunek. Występują jednak różnice w trajektorii rozwoju osobniczego i stratygrafii. Obecnie za ważne uważa się dwa lub trzy gatunki: |
===''L. lambei''=== | ===''L. lambei''=== | ||
| − | Jest to gatunek typowy. Żył nieco wcześniej niż ''L. magnicristatus'' (75,5-75 Ma). Jego grzebień składał się z dwóch części - przedniej pustej w środku oraz mocnego szpikulca z tyłu. Znaleziono ponad 20 osobników, w tym ponad 15 czaszek osobników w różnych stadiach rozwoju. | + | Jest to [[gatunek typowy]]. Żył nieco wcześniej niż ''L. magnicristatus'' (75,5-75 [[Ma]]). Jego grzebień składał się z dwóch części - przedniej pustej w środku oraz mocnego szpikulca z tyłu. Znaleziono ponad 20 osobników, w tym ponad 15 czaszek osobników w różnych stadiach rozwoju. |
===''L. magnicristatus''=== | ===''L. magnicristatus''=== | ||
| Linia 84: | Linia 90: | ||
===''L. clavinitialis''=== | ===''L. clavinitialis''=== | ||
| − | Najwcześniejszy z gatunków lambeozaura - żył ok. 76 Ma. | + | Najwcześniejszy z gatunków lambeozaura - żył ok. 76 Ma. Choć jest oddzielony stratygraficznie, nie ma pewności co do jego ważności - być może to samice ''L. lambei'' albo ewentualnie też ''L. magnicristatus''. |
==Spis gatunków== | ==Spis gatunków== | ||
{| class="wikitable" | {| class="wikitable" | ||
! ''Lambeosaurus'' | ! ''Lambeosaurus'' | ||
| − | | [[Parks]], [[1923]] | + | | [[William Parks|Parks]], [[1923]] |
|- | |- | ||
| − | | = Didanodon | + | | = "Didanodon" |
| − | | [[Osborn]], [[1902]] | + | | [[Henry Osborn|Osborn]], [[1902]] |
| ''[[nomen nudum]]'' | | ''[[nomen nudum]]'' | ||
|- | |- | ||
| − | | =''Tetragonosaurus'' | + | | = ''Tetragonosaurus'' |
| − | | Parks, 1931 | + | | Parks, [[1931]] |
|- | |- | ||
! ''L. lambei'' | ! ''L. lambei'' | ||
| − | | | + | | Parks, [[1923]] |
|- | |- | ||
! ?=''L. clavinitialis'' | ! ?=''L. clavinitialis'' | ||
| − | | Sternberg, [[1935]] | + | | [[Charles M. Sternberg|Sternberg]], [[1935]] |
| ''[[nomen dubium]]'' ? | | ''[[nomen dubium]]'' ? | ||
|- | |- | ||
| Linia 108: | Linia 114: | ||
| Parks, 1931 | | Parks, 1931 | ||
|- | |- | ||
| − | | =''[[Corythosaurus]]'' frontalis | + | | =''[[Corythosaurus]]'' ''frontalis'' |
| Parks, 1935 | | Parks, 1935 | ||
|- | |- | ||
! ''L. magnicristatus'' | ! ''L. magnicristatus'' | ||
| − | | | + | | Sternberg, 1935 ''emend''. Wilfarth, [[1938]] |
|- | |- | ||
| =''L. magnicristatum'' | | =''L. magnicristatum'' | ||
| Linia 118: | Linia 124: | ||
|- | |- | ||
| ''L''. ''laticaudus'' | | ''L''. ''laticaudus'' | ||
| − | | [[Morris]], [[1981]] | + | | [[William Morris|Morris]], [[1981]] |
| =''[[Magnapaulia]] laticaudus'' | | =''[[Magnapaulia]] laticaudus'' | ||
|- | |- | ||
| ''L. paucidens'' | | ''L. paucidens'' | ||
| − | | ([[Marsh]], [[1889]]) | + | | ([[Othniel Marsh|Marsh]], [[1889]]) |
| = ''[[Hadrosaurus]] paucidens'' | | = ''[[Hadrosaurus]] paucidens'' | ||
| − | | '' | + | | ''nomen dubium'' |
|} | |} | ||
| Linia 155: | Linia 161: | ||
[[Kategoria:Kampan]] | [[Kategoria:Kampan]] | ||
[[Kategoria:rodzaj wielogatunkowy]] | [[Kategoria:rodzaj wielogatunkowy]] | ||
| − | [[Kategoria: | + | [[Kategoria:Do sprawdzenia]] |
Aktualna wersja na dzień 22:51, 24 mar 2024
Do aktualizacji.
| Autor: | Korekta: |
| "dinek" | Tomasz Sokołowski |
| Lambeosaurus (lambeozaur) | |
|---|---|
| Długość: | 9-9,5 m |
| Masa: | 4 t |
| Miejsce występowania: | Kanada - Alberta
(formacja Dinosaur Park) |
| Czas występowania | 76-74,5 Ma |
| Systematyka | Dinosauria |
L. magnicristatus. Autor: Nobu Tamura [3] | |
Wstęp
Lambeozaur to przedstawiciel rodziny Hadrosauridae, czyli dinozaurów kaczodziobych. Nazwa Lambeosaurus oznacza "jaszczur Lambego"; od nazwiska pierwszego odkrywcy, paleontologa Lambe'a, który na początku nadał mu nazwę Trachodon marginatus (okaz oznaczony SGR 419). Pierwszą osobą, która dokładnie opisała lambeozaura był Dr. William Parks w 1923 roku. Odkryto wiele skamieniałości tego hadrozaura. Są wśród nich także skamieniałe odciski stóp i skóry.
Wygląd i zachowanie
Lambeozaur był jednym z większych dinozaurów ptasiomiedniczych. Dorosły osobnik osiągał rozmiary od 9 m. Był zwierzęciem czworonożnym, mógł przyjmować również postawę dwunożną. Na głowie posiadał grzebień przypominający siekierę (u L. lambei) lub grzebień podobny nieco do tego, jaki miał Corythosaurus, lecz większy i zwrócony bardziej do przodu (L. magnicristatus). Prawdopodobnie służył on do nawoływania innych osobników w stadzie. Mógł być jaskrawo ubarwiony, szczególnie u samców do popisów godowych lub ostrzegania przed wrogiem. Badania wykazały, że część mózgu lambeozaurów odpowiedzialna za węch była dość mała i słabo rozwinięta. Oznacza to, że czub nie wyewoluował po to, żeby wzmocnić zmysł węchu. Potwierdziły to badania porównawcze innych, spokrewnionych gatunków dinozaurów. Inne prace, prowadzone przez zespół naukowców, sugerują, że czuby lambeozaurów mogły służyć jako rezonatory, do wydawania niskich, wibrujących dźwięków. Analiza budowy kości ucha dowodzi, że odbierały one dźwięki o niskich częstotliwościach. Kończyny przednie były o wiele krótsze od tylnych. Każda kończyna przednia miała po 4 palce - trzy z nich tworzyły coś na podobieństwo kopyta, a mały palec był wolny. Kończyny tylne były zakończone trzema palcami. Raczej niepopierana jest dziś hipoteza mówiąca o głównie wodnym trybie życia dinozaurów kaczodziobych. Argumenty za nią przemawiające to dość opływowy kształt ciała i wspomniane już skostniałe ścięgna, wyglądające na zbyt ciężkie i podatne na uszkodzenia na lądzie. Z drugiej jednak strony taka budowa, usztywniająca znacznie tułów, nie wyklucza lądowego trybu życia zwierzęcia, które spędza większość czasu na czterech kończynach.
Pożywienie
Lambeosaurus żywił się głównie szyszkami, owocami, paprociami, miłorzębami, skrzypami oraz magnoliami. Zrywał je dziobem, a następnie przesuwał do licznych zębów policzkowych, które miażdżyły pokarm na łatwą do strawienia papkę. Lambeozaur miał ponad 100 zębów w każdej z kilku baterii. Zęby były stale zmieniane przez nowe. W postawie dwunożnej mógł sięgać po roślinność na wysokość 4 m.
Środowisko
Lambeozaur żył podczas kredy, około 75,5-74,5 milionów lat temu, obok innych roślinożernych dinozaurów takich jak: ceratopsy (Chasmosaurus, Centrosaurus, Styracosaurus), ankylozaurydy (Euoplocephalus), nodozaurydy (Edmontonia), pachycefalozaury (Prenocephale brevis). Na lambeozaura polowały teropody z rodzajów Daspletosaurus i Gorgosaurus. Lambeosaurus żył w wielkich stadach razem z innymi dinozaurami kaczodziobymi takimi jak Corythosaurus, Gryposaurus, Prosaurolophus. Ulubionym środowiskiem tego dinozaura były tereny przyrzeczne i podmokłe. Klimat był cieplejszy niż w dzisiejszej Albercie, występowały pory suche.
Gniazda
Lambeosaurus, podobnie jak inne hadrozaury pokrywał jaja roślinnością tworząc naturalny inkubator, który zatrzymywał ciepło w gnieździe. W jednym z takich gniazd znajdowało się ponad 20 jaj.
Gatunki
Niegdyś wyróżniano bardzo wiele gatunków lambeozaura, z których później dużą część uznano za będące w różnych stadiach rozwoju osobniki należące do tego samego gatunku. Jednym z przykładów to skamieniała górna szczęka (GSC 1092) młodego lambeozaura, którego na początku zaliczano do gatunku Didanodon altidens. Pojawiały się sugestie, że wszystkie lambeozaury to jeden dymorficzny gatunek. Występują jednak różnice w trajektorii rozwoju osobniczego i stratygrafii. Obecnie za ważne uważa się dwa lub trzy gatunki:
L. lambei
Jest to gatunek typowy. Żył nieco wcześniej niż L. magnicristatus (75,5-75 Ma). Jego grzebień składał się z dwóch części - przedniej pustej w środku oraz mocnego szpikulca z tyłu. Znaleziono ponad 20 osobników, w tym ponad 15 czaszek osobników w różnych stadiach rozwoju.
L. magnicristatus
Żył 75-74,5 Ma. Miał duży grzebień w charakterystycznym kształcie - podobny do tego, który miał korytozaur lub hypakrozaur, lecz ukierunkowany wyraźnie do przodu. Pewny materiał kopalny to jedynie dwa szkielety.
L. clavinitialis
Najwcześniejszy z gatunków lambeozaura - żył ok. 76 Ma. Choć jest oddzielony stratygraficznie, nie ma pewności co do jego ważności - być może to samice L. lambei albo ewentualnie też L. magnicristatus.
Spis gatunków
| Lambeosaurus | Parks, 1923 | ||
|---|---|---|---|
| = "Didanodon" | Osborn, 1902 | nomen nudum | |
| = Tetragonosaurus | Parks, 1931 | ||
| L. lambei | Parks, 1923 | ||
| ?=L. clavinitialis | Sternberg, 1935 | nomen dubium ? | |
| =Tetragonosaurus praeceps | Parks, 1931 | ||
| =Corythosaurus frontalis | Parks, 1935 | ||
| L. magnicristatus | Sternberg, 1935 emend. Wilfarth, 1938 | ||
| =L. magnicristatum | Sternberg 1935 | ||
| L. laticaudus | Morris, 1981 | =Magnapaulia laticaudus | |
| L. paucidens | (Marsh, 1889) | = Hadrosaurus paucidens | nomen dubium |
Wybrana bibliografia
Evans, D. C. (2007) "Ontogeny and evolution of lambeosaurine dinosaurs (Ornithischia: Hadrosauridae)" Dysertacja doktorska, University of Toronto, 1-529.
Evans, D. C. & Reisz, R. R. (2007) "Anatomy and relationships of Lambeosaurus magnicristatus, a crested hadrosaurid (Dinosauria: Ornithischia) from the Dinosaur Park Formation, Alberta" Journal of Vertebrate Paleontology, 27(2): 373-393.
Gates, Terry A.; Sampson, Scott D.; Delgado de Jesíşs, Carlos R.; Zanno, Lindsay E.; Eberth, David; Hernandez-Rivera, René; Aguillón Martínez, Martha C.; and Kirkland, James I. (2007). "Velafrons coahuilensis, a new lambeosaurine hadrosaurid (Dinosauria: Ornithopoda) from the Late Campanian Cerro del Pueblo Formation, Coahuila, Mexico". Journal of Vertebrate Paleontology 27 (4): 917–930.
Arbour, V. M.; Burns, M. E.; and Sissons, R. L. (2009). "A redescription of the ankylosaurid dinosaur Dyoplosaurus acutosquameus Parks, 1924 (Ornithischia: Ankylosauria) and a revision of the genus". Journal of Vertebrate Paleontology 29 (4): 1117-1135. doi:10.1671/039.029.0405
Albert Prieto-Márquez, Luis M. Chiappe & Shantanu H. Joshi (2012). The Lambeosaurine Dinosaur Magnapaulia laticaudus from the Late Cretaceous of Baja California, Northwestern Mexico. PLoS ONE 7(6): e38207. doi:10.1371/journal.pone.0038207
http://www.users.qwest.net/~jstweet1/lambeosaurinae.htm
http://en.wikipedia.org/wiki/Lambeosaurus
Douglas Palmer - "Atlas Prehistorii"
![[2]](http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Lambeosaurus_lambei_BW.jpg){kind=link}