Ornithomimus: Różnice pomiędzy wersjami

Z Encyklopedia Dinozaury.com
Skocz do: nawigacja, szukaj
m (→‎O. edmontonicus)
m
 
(Nie pokazano 8 wersji utworzonych przez 3 użytkowników)
Linia 1: Linia 1:
 +
Do sprawdzenia i aktualizacji.
 +
 +
{{DISPLAYTITLE:''Ornithomimus''}}
 
<small>
 
<small>
 
{| class="wikitable" style="background-color:CornSilk"
 
{| class="wikitable" style="background-color:CornSilk"
Linia 5: Linia 8:
 
|-
 
|-
 
| [[Maciej Ziegler]]
 
| [[Maciej Ziegler]]
−
| [[Marcin Szermański]], [[Adrian Tkocz]], [[Krzysztof Lichota]]
+
| [[Marcin Szermański]], [[Adrian Tkocz]], [[Krzysztof Lichota]],
 +
 
 +
[[Kamil Kamiński]]
 
|}
 
|}
 
</small>
 
</small>
Linia 13: Linia 18:
 
|-
 
|-
 
!  '''Długość''':
 
!  '''Długość''':
−
| 3-?5 m
+
| do 5 m
 
|-
 
|-
 
!  '''Masa''':
 
!  '''Masa''':
−
| 50-?350 kg
+
| do 423 kg
 
|-
 
|-
 
! '''[[Lokacje|Miejsce występowania]]''':
 
! '''[[Lokacje|Miejsce występowania]]''':
−
| USA i Kanada
+
| [[USA]] i [[Kanada]]
 
|-  
 
|-  
 
! '''[[Czas|Czas występowania]]'''
 
! '''[[Czas|Czas występowania]]'''
−
| 78-65 Ma
+
| 68-66 Ma
  
−
<small>późna [[kreda]] ([[kampan]]-[[mastrycht]])</small>
+
<small>późna [[kreda]] (późny [[mastrycht]])</small>
 
|-  
 
|-  
 
! '''Systematyka'''
 
! '''Systematyka'''
Linia 41: Linia 46:
 
[[Ornithomimidae]]
 
[[Ornithomimidae]]
 
|-
 
|-
−
| colspan=2 |[[Plik:Ornithomimus.jpg|400px]]
+
| colspan=2 |[[Plik:Struthiomimus.JPG|400px]]
−
<small>Autor: Willem Pretirius (?) [http://willempretorius.com] </small>
+
<small>Szkielet ?''O. sedens'' (?BHI 1266) z Oxford University Museum of Natural History.
 +
 
 +
[http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Struthiomimus.JPG Fot.: Ballista]</small>
 
|}
 
|}
  
 
==Wstęp==
 
==Wstęp==
−
''Ornithomimus'' jest jednym z najlepiej poznanych dinozaurów strusiopodobnych i jednym z ostatnich i najbardziej [[zaawansowany]]ch przedstawicieli swojego rodu. Żył w zachodniej części Ameryki Północnej w późnej kredzie. Jego nazwa znaczy tyle co "naśladujący ptaka".
+
''Ornithomimus'' jest jednym z szerzej znanych dinozaurów strusiopodobnych i jednym z ostatnich i najbardziej [[zaawansowany]]ch przedstawicieli swojego rodu. Żył w zachodniej części Ameryki Północnej w późnej kredzie. Ogólną budową przypomina innych [[zaawansowany]]ch przedstawicieli [[Ornithomimosauria]].  Jego nazwa znaczy "naśladujący ptaka".
−
 
+
Po raz pierwszy opisany przed [[Othniel Marsh|Marsh]]a w 1890 roku, ornitomim dał nazwę rodzinie [[Ornithomimidae]] i grupie [[Ornithomimosauria]].
−
Po raz pierwszy opisany przed [[Marsh]]a w 1890 roku, ornitomim dał nazwę rodzinie i ?infrarzędowi, do którego należy.
 
−
 
 
−
Ornitomim jest dość dobrze znanym szerokiej publiczności dinozaurem. Pojawia się często w książkach popularnonaukowych. Wystąpił także w serialu "Park prehistoryczny".
 
−
 
 
−
Wg Longricha (2008) ornitomim jest jednym z trzech rodzajów ornitomimozaurów znanych z Ameryki Północnej - obok ''[[Struthiomimus]]'' i trzeciej, nienazwanej dużej formy (''[[Dromiceiomimus]]'' może być jednak ważny). ''Ornithomimus'' miał stosunkowo długi okres występowania.
 
−
 
 
−
==Budowa==
 
−
''Ornithomimus'' charakteryzuje się delikatną kończyną przednią, wydłużoną pierwszą kością śródręcza i dziobem z relatywnie prostą wewnętrzną krawędzią kości szczękowej, czym różni się od ''[[Struthiomimus]]''. Poza tym ogólną budową przypomina innych [[zaawansowany]]ch przedstawicieli [[Ornithomimosauria]].  
 
  
 
==Gatunki==
 
==Gatunki==
 
===Ważne i potencjalnie ważne gatunki===
 
===Ważne i potencjalnie ważne gatunki===
 
====''O. velox''====
 
====''O. velox''====
−
'''Opisany''': [[Marsh]], 1890
+
[[Plik:Ornithomimus_velox.jpg|300px|thumb|right|[[Syntyp]]y ''O. velox'' (źródło: [[Othniel Marsh|Marsh]], 1890).]]
 +
 
 +
'''Opisany''': [[Othniel Marsh|Marsh]], 1890
  
 
'''Status''': ważny
 
'''Status''': ważny
Linia 66: Linia 67:
 
'''Lokalizacja''': USA - Kolorado ([[formacja Denver]]), ?Wyoming ([[formacja Ferris]]?)
 
'''Lokalizacja''': USA - Kolorado ([[formacja Denver]]), ?Wyoming ([[formacja Ferris]]?)
  
−
'''Wiek''': 68-65 Ma (późny mastrycht)
+
'''Wiek''': 68-66 Ma (późny mastrycht)
  
−
'''Materiał kopalny''': [[syntyp]]y to niekompletna dolna część kończyny tylnej - poczynając od dołu piszczeli (YPM 542) oraz kości śródręcza (YPM 548). Przypisany materiał to 2 pazury, paliczek, kręg ogonowy z formacji Denver oraz m.in. paliczek i pazur z formacji Ferris.
+
'''Materiał kopalny''': [[syntyp]]y to niekompletna dolna część kończyny tylnej - poczynając od dołu piszczeli (YPM 542) oraz kości śródręcza i dłoni (YPM 548). Przypisany materiał to 2 pazury, paliczek, kręg ogonowy z formacji Denver oraz być może też m.in. paliczek i pazur z formacji Ferris. Z formacji Scollard w Albercie pochodzi okaz TMP 1993.104.1 (kości przednich kończyn i gastralia). M.in. z powodu uszkodzeń materiału kopalnego trudno go porównać z holotypem ''O. velox'' (Nottrodt, 2022). Wg Mortimera (online) bardziej przypomina on jednak ''[[Dromiceiomimus]]''.  
  
−
'''Komentarz'': typowy [[gatunek]] [[rodzaj]]u ''Ornithomimus''. Śródstopie jest dość masywne, co jest nietypowe u młodych teropodów. II kość śródstopia jest dłuższa niż IV, co u ornitomimidów obecne jest tylko u nienazwanego osobnika z Utah ([[formacja Kaiparowits]] - materiał stamtąd zapewne nie należy do tego gatunku - Claessens i in., 2011/niepublikowane). Okaz typowy jest mniejszy od [[holotyp]]u ''O. edmontonicus'' o ok. 1/3. Epitet gatunkowy oznacza "szybki".
+
'''Komentarz''': typowy [[gatunek]] [[rodzaj]]u ''Ornithomimus''. Śródstopie jest dość masywne. Okaz typowy jest mniejszy od [[holotyp]]u ''O. edmontonicus'' o ok. 1/3. Epitet gatunkowy oznacza "szybki".
  
 +
====''O. sedens''====
 +
[[Plik:Struthiomimus_sedens_BHI_1266.png|300px|thumb|right|Rekonstrukcja BHI 1266 wykonana na potrzeby oszacowania masy. [http://dx.doi.org/10.1371/journal.pone.0004532.g008 Źródło: Bates i in., 2011].]]
  
−
====''O. edmontonicus''====
 
−
'''Opisany''': Sternberg, 1933
 
−
 
−
'''Status''': ?nieważny (?[[młodszy synonim]])
 
−
 
−
'''Lokalizacja''': Kanada - Alberta ([[formacja Horseshoe Canyon]], [[formacja Dinosaur Park]]?)
 
−
 
−
'''Wiek''': (?78-)71-69 Ma ([[kampan]]-wczesny [[mastrycht]]
 
−
 
−
'''Materiał kopalny''': znany jest z kilku szkieletów, także czaszek (kwestia ilu, wiąże się z synonimizowaniem innych gatunków). [[Holotyp]] (CMN 8632) to 3 fragmenty [[kręg]]ów, żebra, [[gastralia]] oraz dość kompletny szkielet kończyn i obręczy.
 
−
 
−
'''Komentarz'': problematyczna jest synonimika. Często uznaje się go nieprawidłowo za [[starszy synonim]] wcześniej nazwanych ''[[Struthiomimus]] brevitertius'' Parks, 1926 i ''Struthiomimus samueli'' Parks, 1928 (swego czasu przeniesione do ''[[Dromiceiomimus]]'', który może być ważny i obejmować te gatunki). Wg Longricha (2008) okazy z formacji Dinosaur Park jest to trzeci kolejny gatunek, najstarszy ze wszystkich.
 
−
 
−
====?''O. sedens''====
 
 
'''Opisany''': Marsh, 1892
 
'''Opisany''': Marsh, 1892
  
 
'''Status''': ?nieważny (?''[[nomen dubium]]'')
 
'''Status''': ?nieważny (?''[[nomen dubium]]'')
  
−
'''Lokalizacja''': USA - Wyoming ([[formacja Lance]]), Montana ([[formacja Hell Creek]]), Kanada - Saskatchewan ([[formacja Frenchman]])
+
'''Lokalizacja''': USA - Wyoming ([[formacja Lance]]), ?Montana ([[formacja Hell Creek]]), ?Kanada - Saskatchewan ([[formacja Frenchman]]), Alberta (formacja [[Scollard]])
  
−
'''Wiek''': 68-65 Ma (późny [[mastrycht]]
+
'''Wiek''': 68-66 Ma (późny [[mastrycht]])
  
−
'''Materiał kopalny''': [[holotyp]] (USNM 4736) to kręgi krzyżowe (3-6), ogonowe (1-12), 6 szerwonów, częściowe kości biodrowe, proksymalna część k. łonowej i kości kulszowe. Do tego gatunku może też należeć bardziej kompletny szkielet (BHI 1266) zawierający czaszkę, większość kręgów szyjnych ([[atlas|dźwigacz]], [[axis|obrotnik]], 3-10), niekompletne kręgi grzbietowe (1-3), 10 żeber, gastralia oraz prawie kompletne kości kończyn i obręczy. Longrich (2008) przypisał też 3 pazury i niekompletny szkielet UCMP 154569.
+
'''Materiał kopalny''': [[holotyp]] (USNM 4736) to kręgi krzyżowe (3-6), ogonowe (1-12), 6 szerwonów, częściowe kości biodrowe, proksymalna część k. łonowej i kości kulszowe. Do tego gatunku może też należeć bardziej kompletny szkielet (BHI 1266) zawierający czaszkę, kręgi szyjne ([[atlas|dźwigacz]], [[axis|obrotnik]], 3-10), niekompletne kręgi grzbietowe (1-3), 10 żeber, gastralia oraz prawie kompletne kości kończyn i obręczy. Do tego taksonu mogą też należeć inne szczątki, np. Longrich (2008) przypisał też 3 pazury i niekompletny szkielet UCMP 154569. W 2022 r. Nattrodt opisała jako ''Ornithomimus'' sp. fragmentaryczny szkielet (TMP 1998.026.1) zawierający kości tylnych kończyn i pojedynczy szewron z osadów formacji Scollard w Albercie. Jest on podobnej wielkości, co BHI 1266.  
  
−
'''Komentarz'': nie ma pewności do do diagnostyczności szczątków. Jeśli jest ważny, to był to stosunkowo duży gatunek, osiągający ok. 5 m długości. Pazury były dość proste a kończyny przednie smukłe (cecha diagnostyczna ''Ornithomimus'', lecz Longrich posługiwał się nazwą ''[[Struthiomimus]] sedens'').
+
'''Komentarz''': nie ma pewności do do diagnostyczności szczątków. Jeśli jest ważny, to był to stosunkowo duży gatunek, osiągający ok. 5 m długości. Pazury były dość proste a kończyny przednie smukłe.
  
 
===Nieważne gatunki===
 
===Nieważne gatunki===
−
===="''O''." ''grandis'' - tyranozauryd====
+
====''O. edmontonicus''====
 +
 
 +
Problematyczny jest status tego najbardziej znanego gatunku ''Ornithomimus'', z reguły uważanego w literaturze za drugi ważny gatunek omawianego rodzaju. Często uznaje się go nieprawidłowo za [[starszy synonim]] wcześniej nazwanych ''[[Struthiomimus]] brevitertius'' [[William Parks|Parks]], 1926 i ''Struthiomimus samueli'' Parks, 1928. Zob. ''[[Dromiceiomimus#D._samueli|Dromiceiomimus samueli]]''.
 +
 
 +
====''O. grandis''====
 
'''Opisany''': Marsh, 1890
 
'''Opisany''': Marsh, 1890
  
Linia 111: Linia 104:
 
'''Materiał kopalny''': [[holotyp]] to III kość śródstopia.
 
'''Materiał kopalny''': [[holotyp]] to III kość śródstopia.
  
−
'''Komentarz'': Holtz (2004) wylicza go jako nienazwanego [[tyranozauryd]]a.
+
'''Komentarz''': Holtz (2004) wylicza go jako nienazwanego [[tyranozauryd]]a.
−
 
 
  
−
===="''O''." ''minutus'' - nowy alwarezzauryd====
+
====''O. minutus''====
 
'''Opisany''': Marsh, 1892
 
'''Opisany''': Marsh, 1892
  
 
'''Lokalizacja''': USA - Kolorado ([[formacja Laramie]])
 
'''Lokalizacja''': USA - Kolorado ([[formacja Laramie]])
  
−
'''Wiek''': 68-65 Ma (późny [[mastrycht]]
+
'''Wiek''': 68-66 Ma (późny [[mastrycht]]
  
 
'''Materiał kopalny''': [[holotyp]] to obecnie zagubione części kości śródstopia (II-IV ). Przypisany materiał (oznaczony USNM 2909) to dystalna połowa drugiej kości śródstopia i dwa dystalne paliczki.  
 
'''Materiał kopalny''': [[holotyp]] to obecnie zagubione części kości śródstopia (II-IV ). Przypisany materiał (oznaczony USNM 2909) to dystalna połowa drugiej kości śródstopia i dwa dystalne paliczki.  
  
−
'''Komentarz'':  kiedyś uważany za maleńki [[gatunek]] [[rodzaj]]u ''Ornithomimus'' (mierzył ok. 30 cm i ważył mniej niż 1 kg a szacowana długość kości udowej to 6-9 cm). Później za [[dromeozauryd]]a lub pterozaura. Obecnie przeważa pogląd, że to [[alwarezzauryd]], prawdopodobnie blisko spokrewniony z należącym do [[Parvicursorinae]] ''[[Albertonykus]]''.
+
'''Komentarz''':  kiedyś uważany za maleńki [[gatunek]] [[rodzaj]]u ''Ornithomimus'' (mierzył ok. 30 cm i ważył mniej niż 1 kg a szacowana długość kości udowej to 6-9 cm). Później za [[dromeozauryd]]a lub pterozaura. Obecnie przeważa pogląd, że to [[alwarezzauryd]], prawdopodobnie blisko spokrewniony z należącym do [[Parvicursorinae]] ''[[Albertonykus]]''.
−
 
 
  
−
===="''O''." ''tenuis'' - młody tyranozauryd?====
+
====''O. tenuis''====
 
'''Opisany''': Marsh, 1890
 
'''Opisany''': Marsh, 1890
  
 
'''Lokalizacja''': USA - Montana ([[formacja Judith River]])
 
'''Lokalizacja''': USA - Montana ([[formacja Judith River]])
  
−
'''Wiek''': 78-74 Ma (wczesny-środkowy [[kampan]])
+
'''Wiek''': 78-74 Ma ([[kampan]])
  
 
'''Materiał kopalny''': [[holotyp]] (USNM 5814) to dystalna część III kości śródstopia.
 
'''Materiał kopalny''': [[holotyp]] (USNM 5814) to dystalna część III kości śródstopia.
  
−
'''Komentarz'': Gilmore (1920) stwierdził, że fragment kości przypomina bardziej [[tyranozauryd]]y a nie [[ornitomimidy]]. Russell (1972) uznał go za [[troodontyd]]a, lecz nie napisał na jakiej podstawie. Zdaniem Mortimera (online) przypomina raczej tyranozaurydy. Być może to młody ''[[Gorgosaurus]]'' lub ''[[Daspletosaurus]]'', które znane są z tej samej formacji.
+
'''Komentarz''': Gilmore (1920) stwierdził, że fragment kości przypomina bardziej [[tyranozauryd]]y a nie [[ornitomimidy]]. Russell (1972) uznał go za [[troodontyd]]a, lecz nie napisał na jakiej podstawie. Zdaniem Mortimera (online) przypomina raczej tyranozaurydy. Być może to młody ''[[Gorgosaurus]]'' lub ''[[Daspletosaurus]]'', które znane są z tej samej formacji.
  
 
== Spis gatunków ==
 
== Spis gatunków ==
Linia 141: Linia 132:
 
{| class="wikitable"
 
{| class="wikitable"
 
! ''Ornithomimus''
 
! ''Ornithomimus''
−
| [[Marsh]], 1890
+
| {{Kpt|[[Othniel Marsh|Marsh]]}}, 1890
−
|-
 
−
| ?=''[[Dromiceiomimus]]''
 
−
| Russell, 1972
 
 
|-
 
|-
 
! ''O. velox''
 
! ''O. velox''
−
| Marsh, 1890
+
| {{Kpt|Marsh}}, 1890
−
|-
 
−
! ''O. edmontonicus''
 
−
| Sternberg, 1933
 
−
| ?=''[[Dromiceiomimus]] brevitertius'' ?= ''Dromiceiomimus samueli''
 
−
|-
 
−
| [=''O. edmontonensis'']
 
−
| Sternberg, 1933
 
−
| (inna pisowna)
 
−
|-
 
−
| ?=''[[Struthiomimus]] currelli''
 
−
| [[Parks]], 1933
 
−
|-
 
−
| [=''O. currellii'']
 
−
| (Parks, 1933) Russell i Chamney, 1967
 
 
|-
 
|-
−
| ?=''[[Struthiomimus]] ingens''
+
! ?''O''. ''sedens''
−
| Parks, 1933
+
| {{Kpt|Marsh}}, 1892  
−
|-
 
−
| [=''O. ingens'']
 
−
| (Parks, 1933) Russell i Chamney, 1967
 
−
|-
 
−
! ''O''?. ''sedens''
 
−
| Marsh, 1892  
 
 
| ''[[nomen dubium]]''?
 
| ''[[nomen dubium]]''?
 
|-
 
|-
 
| =''[[Struthiomimus]] sedens''
 
| =''[[Struthiomimus]] sedens''
−
| (Marsh, 1892) Farlow, 2001
+
| ({{Kpt|Marsh}}, 1892) {{Kpt|Farlow}}, 2001
 
|-
 
|-
 
|}
 
|}
Linia 181: Linia 149:
 
{| class="wikitable"
 
{| class="wikitable"
 
| ''O''. ''affinis''
 
| ''O''. ''affinis''
−
| [[Gilmore]], 1920
+
| {{Kpt|[[Charles Gilmore|Gilmore]]}}, 1920
 
| =''[[Dryosaurus]] affinis''
 
| =''[[Dryosaurus]] affinis''
 
|-
 
|-
 
| ''O. altus''
 
| ''O. altus''
−
| [[Lambe]], 1902
+
| {{Kpt|[[Lawrence Lambe|Lambe]]}}, 1902
 
| =''[[Struthiomimus]] altus''
 
| =''[[Struthiomimus]] altus''
 
|-
 
|-
 
| ''O. antiquus''
 
| ''O. antiquus''
−
| ([[Leidy]], 1865) Baird i [[Horner]], 1979
+
| ({{Kpt|[[Joseph Leidy|Leidy]]}}, 1865) {{Kpt|Baird}} i {{Kpt|[[John Horner|Horner]]}}, 1979
 
| =''[[Coelosaurus]] antiquus''
 
| =''[[Coelosaurus]] antiquus''
 
|-
 
|-
 
| ''O. asiaticus''
 
| ''O. asiaticus''
−
| Gilmore, 1933
+
| {{Kpt|Gilmore}}, 1933
 
| =''[[Archaeornithomimus]] asiaticus''
 
| =''[[Archaeornithomimus]] asiaticus''
 
|-
 
|-
 
| ''O. brevitertius''
 
| ''O. brevitertius''
−
| (Parks, 1926) [[Russell]], 1930
+
| ({{Kpt|Parks}}, 1926) {{Kpt|Russell}}, 1930
 
| =''[[Dromiceiomimus]] brevitertius''
 
| =''[[Dromiceiomimus]] brevitertius''
 
|-
 
|-
 
| ''O. bullatus''
 
| ''O. bullatus''
−
| ([[Osmólska]], [[Roniewicz]] i [[Barsbold]], 1972) [[Paul]], 1988
+
| ({{Kpt|[[Halszka Osmólska|Osmólska]], [[Ewa Roniewicz|Roniewicz]]}} i {{Kpt|[[Rinchen Barsbold|Barsbold]]}}, 1972) {{Kpt|[[Gregory Paul|Paul]]}}, 1988
 
| =''[[Gallimimus]] bullatus''
 
| =''[[Gallimimus]] bullatus''
 +
|-
 +
| ''O. currellii''
 +
| ({{Kpt|Parks}}, 1933) {{Kpt|Russell}} i {{Kpt|Chamney}}, 1967
 +
| =''[[Dromiceiomimus]] brevitertius''
 +
|-
 +
| ''O. edmontonicus''
 +
| {{Kpt|[[Charles M. Sternberg|Sternberg]]}}, 1933
 +
| =''[[Dromiceiomimus]] brevitertius''
 +
|-
 +
| ''O. edmontonensis''
 +
| {{Kpt|Sternberg}}, 1933
 +
| =''[[Dromiceiomimus]] brevitertius''
 
|-
 
|-
 
| ''O. elegans''
 
| ''O. elegans''
−
| Parks, 1933
+
| {{Kpt|Parks}}, 1933
−
| ''[[Elmisaurus]] elegans''
+
| =''[[Elmisaurus]] elegans''
 +
|-
 +
| ''O. ingens''
 +
| ({{Kpt|Parks}}, 1933) {{Kpt|Russell}} i {{Kpt|Chamney}}, 1967
 +
| =''[[Dromiceiomimus]] brevitertius''
 
|-
 
|-
 
| ''O. lonzeensis''
 
| ''O. lonzeensis''
−
| ([[Dollo]], 1903) Kuhn, 1965
+
| ({{Kpt|Dollo}}, 1903) {{Kpt|Kuhn}}, 1965
 
| =''[[Megalosaurus]] lonzeensis''
 
| =''[[Megalosaurus]] lonzeensis''
 
|-
 
|-
 
| ''O. mirandus''
 
| ''O. mirandus''
−
| (Leidy, 1868) [[Hay]], 1930
+
| ({{Kpt|Leidy}}, 1868) {{Kpt|Hay}}, 1930
 
| =''[[Aublysodon]] mirandus''
 
| =''[[Aublysodon]] mirandus''
 
|-
 
|-
 
| ''O. samueli''
 
| ''O. samueli''
−
| (Parks, 1928) Russell, 1930
+
| ({{Kpt|Parks}}, 1928) {{Kpt|Russell}}, 1930
 
| =''[[Dromiceiomimus]] samueli''
 
| =''[[Dromiceiomimus]] samueli''
 
|-
 
|-
Linia 225: Linia 209:
 
{| class="wikitable"
 
{| class="wikitable"
 
| "''O''." ''grandis''
 
| "''O''." ''grandis''
−
| [[Marsh]], 1890  
+
| {{Kpt|Marsh}}, 1890  
 
|-
 
|-
 
| =''[[Deinodon]] grandis''
 
| =''[[Deinodon]] grandis''
−
| (Marsh, 1890) [[Osborn]], 1916
+
| ({{Kpt|Marsh}}, 1890) {{Kpt|[[Henry Osborn|Osborn]]}}, 1916
 
|-
 
|-
 
| =''[[Aublysodon]] grandis''
 
| =''[[Aublysodon]] grandis''
−
| (Marsh, 1890) [[Huene]], 1932
+
| ({{Kpt|Marsh}}, 1890) {{Kpt|[[Friedrich von Huene|von Huene]]}}, 1932
 
|-
 
|-
 
! "''O''." ''minutus''
 
! "''O''." ''minutus''
−
| Marsh, 1892
+
| {{Kpt|Marsh}}, 1892
 
|-
 
|-
 
| =''[[Dromaeosaurus]] minutus''
 
| =''[[Dromaeosaurus]] minutus''
−
| ? (Marsh, 1892)
+
| ? ({{Kpt|Marsh}}, 1892)
 
|-
 
|-
 
| =''[[Troodon]] minutus''
 
| =''[[Troodon]] minutus''
−
| (Marsh, 1892) Olshevsky, 2000
+
| ({{Kpt|Marsh}}, 1892) {{Kpt|[[George Olshevsky|Olshevsky]]}}, 2000
 
|-
 
|-
 
| "''O''." ''tenuis''
 
| "''O''." ''tenuis''
−
| Marsh, 1890
+
| {{Kpt|Marsh}}, 1890
 
| ''[[nomen dubium]]''
 
| ''[[nomen dubium]]''
 
|-
 
|-
 
| =''[[Struthiomimus]] tenuis''
 
| =''[[Struthiomimus]] tenuis''
−
| (Marsh, 1890) Osborn, 1916
+
| ({{Kpt|Marsh}}, 1890) {{Kpt|Osborn}}, 1916
 
|-
 
|-
 
|}
 
|}
  
 
==Bibliografia==
 
==Bibliografia==
−
<small>Holtz, T.R. (2004) "Tyrannosauroidea" [w:] Weishampel, D.B., Dodson, P. & Osmólska, H. "The Dinosauria" Berkeley and Los Angeles: University of California Press, 111-136.
+
<small>Bates, K.T., Manning, P.L., Hodgetts, D. & Sellers, W.I. (2009) "Estimating mass properties of dinosaurs using laser imaging and 3D computer modelling" PLoS ONE, 4 (2), e4532. [[doi:10.1371/journal.pone.0004532]]
 +
 
 +
Claessens, L., Loewen, M. & Lavender, Z. (2011) "A Reevaluation of the Genus Ornithomimus Based on New Preparation of the Holotype of O.velox and New Fossil Discoveries" SVP Program and Abstracts Book, 2011, 90
 +
 
 +
Holtz, T.R. (2004) "Tyrannosauroidea" [w:] Weishampel, D.B., Dodson, P. & Osmólska, H. "The Dinosauria" Berkeley and Los Angeles: University of California Press, 111-136.
  
 
Longrich, N. (2008) "A new, large ornithomimid from the Cretaceous Dinosaur Park Formation of Alberta, Canada: Implications for the study of dissociated dinosaur remains" Palaeontology, 51(4), 983-997.
 
Longrich, N. (2008) "A new, large ornithomimid from the Cretaceous Dinosaur Park Formation of Alberta, Canada: Implications for the study of dissociated dinosaur remains" Palaeontology, 51(4), 983-997.
Linia 260: Linia 248:
 
Makovicky, P.J., Kobayashi, Y. & Currie, P.J. (2004) "Ornithomimosauria" [w:] Weishampel, D.B., Dodson, P. & Osmólska, H. "The Dinosauria" Berkeley and Los Angeles: University of California Press, 137-150.
 
Makovicky, P.J., Kobayashi, Y. & Currie, P.J. (2004) "Ornithomimosauria" [w:] Weishampel, D.B., Dodson, P. & Osmólska, H. "The Dinosauria" Berkeley and Los Angeles: University of California Press, 137-150.
  
−
http://home.comcast.net/~eoraptor
+
Mortimer, M (2019 online) [https://theropoddatabase.com/Ornithomimosauria.htm#Dromiceiomimusbrevitertius].
−
 
 
−
http://en.wikipedia.org/wiki/Ornithomimus
 
  
−
Claessens, L., Loewen, M. & Lavender, Z. (2011) "A Reevaluation of the Genus Ornithomimus Based on New Preparation of the Holotype of O.velox and New Fossil Discoveries" SVP Program and Abstracts Book, 2011, 90.
+
Nottrodt, R.E. (2022). “First articulated ornithomimid specimens from the upper Maastrichtian Scollard Formation of Alberta, Canada.” Journal of Vertebrate Paleontology. [[DOI: 10.1080/02724634.2021.2019754]].
  
 
Paul, G.S. (2010) "The Princeton Field Guide to Dinosaurs" wyd. Princeton University - Princeton i Oxford</small>
 
Paul, G.S. (2010) "The Princeton Field Guide to Dinosaurs" wyd. Princeton University - Princeton i Oxford</small>
Linia 279: Linia 265:
 
[[Kategoria:Mezozoik]]
 
[[Kategoria:Mezozoik]]
 
[[Kategoria:Kreda]]
 
[[Kategoria:Kreda]]
−
[[Kategoria:Kampan]]
 
 
[[Kategoria:Mastrycht]]
 
[[Kategoria:Mastrycht]]
−
[[Kategoria:rodzaj wielogatunkowy]]
+
[[Kategoria:Rodzaj wielogatunkowy]]
 +
[[Kategoria:Do sprawdzenia]]

Aktualna wersja na dzień 22:52, 24 mar 2024

Do sprawdzenia i aktualizacji.


Autor: Korekta:
Maciej Ziegler Marcin Szermański, Adrian Tkocz, Krzysztof Lichota,

Kamil Kamiński

Ornithomimus (ornitomim)
Długość: do 5 m
Masa: do 423 kg
Miejsce występowania: USA i Kanada
Czas występowania 68-66 Ma

późna kreda (późny mastrycht)

Systematyka Dinosauria

Saurischia

Theropoda

Tetanurae

Coelurosauria

Ornithomimosauria

Ornithomimidae

Struthiomimus.JPG

Szkielet ?O. sedens (?BHI 1266) z Oxford University Museum of Natural History.

Fot.: Ballista

Wstęp

Ornithomimus jest jednym z szerzej znanych dinozaurów strusiopodobnych i jednym z ostatnich i najbardziej zaawansowanych przedstawicieli swojego rodu. Żył w zachodniej części Ameryki Północnej w późnej kredzie. Ogólną budową przypomina innych zaawansowanych przedstawicieli Ornithomimosauria. Jego nazwa znaczy "naśladujący ptaka". Po raz pierwszy opisany przed Marsha w 1890 roku, ornitomim dał nazwę rodzinie Ornithomimidae i grupie Ornithomimosauria.

Gatunki

Ważne i potencjalnie ważne gatunki

O. velox

Syntypy O. velox (źródło: Marsh, 1890).

Opisany: Marsh, 1890

Status: ważny

Lokalizacja: USA - Kolorado (formacja Denver), ?Wyoming (formacja Ferris?)

Wiek: 68-66 Ma (późny mastrycht)

Materiał kopalny: syntypy to niekompletna dolna część kończyny tylnej - poczynając od dołu piszczeli (YPM 542) oraz kości śródręcza i dłoni (YPM 548). Przypisany materiał to 2 pazury, paliczek, kręg ogonowy z formacji Denver oraz być może też m.in. paliczek i pazur z formacji Ferris. Z formacji Scollard w Albercie pochodzi okaz TMP 1993.104.1 (kości przednich kończyn i gastralia). M.in. z powodu uszkodzeń materiału kopalnego trudno go porównać z holotypem O. velox (Nottrodt, 2022). Wg Mortimera (online) bardziej przypomina on jednak Dromiceiomimus.

Komentarz: typowy gatunek rodzaju Ornithomimus. Śródstopie jest dość masywne. Okaz typowy jest mniejszy od holotypu O. edmontonicus o ok. 1/3. Epitet gatunkowy oznacza "szybki".

O. sedens

Rekonstrukcja BHI 1266 wykonana na potrzeby oszacowania masy. Źródło: Bates i in., 2011.

Opisany: Marsh, 1892

Status: ?nieważny (?nomen dubium)

Lokalizacja: USA - Wyoming (formacja Lance), ?Montana (formacja Hell Creek), ?Kanada - Saskatchewan (formacja Frenchman), Alberta (formacja Scollard)

Wiek: 68-66 Ma (późny mastrycht)

Materiał kopalny: holotyp (USNM 4736) to kręgi krzyżowe (3-6), ogonowe (1-12), 6 szerwonów, częściowe kości biodrowe, proksymalna część k. łonowej i kości kulszowe. Do tego gatunku może też należeć bardziej kompletny szkielet (BHI 1266) zawierający czaszkę, kręgi szyjne (dźwigacz, obrotnik, 3-10), niekompletne kręgi grzbietowe (1-3), 10 żeber, gastralia oraz prawie kompletne kości kończyn i obręczy. Do tego taksonu mogą też należeć inne szczątki, np. Longrich (2008) przypisał też 3 pazury i niekompletny szkielet UCMP 154569. W 2022 r. Nattrodt opisała jako Ornithomimus sp. fragmentaryczny szkielet (TMP 1998.026.1) zawierający kości tylnych kończyn i pojedynczy szewron z osadów formacji Scollard w Albercie. Jest on podobnej wielkości, co BHI 1266.

Komentarz: nie ma pewności do do diagnostyczności szczątków. Jeśli jest ważny, to był to stosunkowo duży gatunek, osiągający ok. 5 m długości. Pazury były dość proste a kończyny przednie smukłe.

Nieważne gatunki

O. edmontonicus

Problematyczny jest status tego najbardziej znanego gatunku Ornithomimus, z reguły uważanego w literaturze za drugi ważny gatunek omawianego rodzaju. Często uznaje się go nieprawidłowo za starszy synonim wcześniej nazwanych Struthiomimus brevitertius Parks, 1926 i Struthiomimus samueli Parks, 1928. Zob. Dromiceiomimus samueli.

O. grandis

Opisany: Marsh, 1890

Status: ?nieważny (?nomen dubium)

Lokalizacja: USA - Montana (Eagle Sandstone)

Wiek: 83-76 Ma (wczesny kampan)

Materiał kopalny: holotyp to III kość śródstopia.

Komentarz: Holtz (2004) wylicza go jako nienazwanego tyranozauryda.

O. minutus

Opisany: Marsh, 1892

Lokalizacja: USA - Kolorado (formacja Laramie)

Wiek: 68-66 Ma (późny mastrycht

Materiał kopalny: holotyp to obecnie zagubione części kości śródstopia (II-IV ). Przypisany materiał (oznaczony USNM 2909) to dystalna połowa drugiej kości śródstopia i dwa dystalne paliczki.

Komentarz: kiedyś uważany za maleńki gatunek rodzaju Ornithomimus (mierzył ok. 30 cm i ważył mniej niż 1 kg a szacowana długość kości udowej to 6-9 cm). Później za dromeozauryda lub pterozaura. Obecnie przeważa pogląd, że to alwarezzauryd, prawdopodobnie blisko spokrewniony z należącym do Parvicursorinae Albertonykus.

O. tenuis

Opisany: Marsh, 1890

Lokalizacja: USA - Montana (formacja Judith River)

Wiek: 78-74 Ma (kampan)

Materiał kopalny: holotyp (USNM 5814) to dystalna część III kości śródstopia.

Komentarz: Gilmore (1920) stwierdził, że fragment kości przypomina bardziej tyranozaurydy a nie ornitomimidy. Russell (1972) uznał go za troodontyda, lecz nie napisał na jakiej podstawie. Zdaniem Mortimera (online) przypomina raczej tyranozaurydy. Być może to młody Gorgosaurus lub Daspletosaurus, które znane są z tej samej formacji.

Spis gatunków

Ważne i potencjalnie ważne

Ornithomimus Marsh, 1890
O. velox Marsh, 1890
?O. sedens Marsh, 1892 nomen dubium?
=Struthiomimus sedens (Marsh, 1892) Farlow, 2001

Gatunki przeniesione

O. affinis Gilmore, 1920 =Dryosaurus affinis
O. altus Lambe, 1902 =Struthiomimus altus
O. antiquus (Leidy, 1865) Baird i Horner, 1979 =Coelosaurus antiquus
O. asiaticus Gilmore, 1933 =Archaeornithomimus asiaticus
O. brevitertius (Parks, 1926) Russell, 1930 =Dromiceiomimus brevitertius
O. bullatus (Osmólska, Roniewicz i Barsbold, 1972) Paul, 1988 =Gallimimus bullatus
O. currellii (Parks, 1933) Russell i Chamney, 1967 =Dromiceiomimus brevitertius
O. edmontonicus Sternberg, 1933 =Dromiceiomimus brevitertius
O. edmontonensis Sternberg, 1933 =Dromiceiomimus brevitertius
O. elegans Parks, 1933 =Elmisaurus elegans
O. ingens (Parks, 1933) Russell i Chamney, 1967 =Dromiceiomimus brevitertius
O. lonzeensis (Dollo, 1903) Kuhn, 1965 =Megalosaurus lonzeensis
O. mirandus (Leidy, 1868) Hay, 1930 =Aublysodon mirandus
O. samueli (Parks, 1928) Russell, 1930 =Dromiceiomimus samueli

Gatunki nienależące zapewne do Ornithomimus

"O." grandis Marsh, 1890
=Deinodon grandis (Marsh, 1890) Osborn, 1916
=Aublysodon grandis (Marsh, 1890) von Huene, 1932
"O." minutus Marsh, 1892
=Dromaeosaurus minutus ? (Marsh, 1892)
=Troodon minutus (Marsh, 1892) Olshevsky, 2000
"O." tenuis Marsh, 1890 nomen dubium
=Struthiomimus tenuis (Marsh, 1890) Osborn, 1916

Bibliografia

Bates, K.T., Manning, P.L., Hodgetts, D. & Sellers, W.I. (2009) "Estimating mass properties of dinosaurs using laser imaging and 3D computer modelling" PLoS ONE, 4 (2), e4532. doi:10.1371/journal.pone.0004532

Claessens, L., Loewen, M. & Lavender, Z. (2011) "A Reevaluation of the Genus Ornithomimus Based on New Preparation of the Holotype of O.velox and New Fossil Discoveries" SVP Program and Abstracts Book, 2011, 90

Holtz, T.R. (2004) "Tyrannosauroidea" [w:] Weishampel, D.B., Dodson, P. & Osmólska, H. "The Dinosauria" Berkeley and Los Angeles: University of California Press, 111-136.

Longrich, N. (2008) "A new, large ornithomimid from the Cretaceous Dinosaur Park Formation of Alberta, Canada: Implications for the study of dissociated dinosaur remains" Palaeontology, 51(4), 983-997.

Longrich, N.R. & Currie, P.J. (2009) "Albertonykus borealis, a new alvarezsaur (Dinosauria: Theropoda) from the Early Maastrichtian of Alberta, Canada: Implications for the systematics and ecology of the Alvarezsauridae" Cretaceous Research, 30, 239-252.

Makovicky, P.J., Kobayashi, Y. & Currie, P.J. (2004) "Ornithomimosauria" [w:] Weishampel, D.B., Dodson, P. & Osmólska, H. "The Dinosauria" Berkeley and Los Angeles: University of California Press, 137-150.

Mortimer, M (2019 online) [1].

Nottrodt, R.E. (2022). “First articulated ornithomimid specimens from the upper Maastrichtian Scollard Formation of Alberta, Canada.” Journal of Vertebrate Paleontology. DOI: 10.1080/02724634.2021.2019754.

Paul, G.S. (2010) "The Princeton Field Guide to Dinosaurs" wyd. Princeton University - Princeton i Oxford

Źródło: „https://encyklopedia.dinozaury.com/index.php?title=Ornithomimus&oldid=32182”