Paranthodon: Różnice pomiędzy wersjami
m |
m |
||
| (Nie pokazano 2 wersji utworzonych przez 2 użytkowników) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
{{DISPLAYTITLE:''Paranthodon''}} | {{DISPLAYTITLE:''Paranthodon''}} | ||
| − | + | {{Opis | |
| − | { | + | |Autor = [[Maciej Ziegler]] |
| − | | Autor | + | |Korekta = [[Marcin Szermański]], [[Dawid Mika]], [[Tomasz Sokołowski]], [[Paweł Konarzewski]] |
| − | + | |nazwa = ''Paranthodon'' (parantodont) | |
| − | + | |długość = 5 m ? <ref name=Holtz>Holtz, T.R. Jr. (2012) "Dinosaurs: The Most Complete, Up-to-Date Encyclopedia for Dinosaur Lovers of All Ages Supplementary Information" [http://www.geol.umd.edu/~tholtz/dinoappendix/HoltzappendixWinter2011.pdf]</ref> | |
| − | + | |wysokość = | |
| − | + | |masa = ok. 0,5-1 t ? <ref name=Holtz>Holtz, T.R. Jr. (2012) "Dinosaurs: The Most Complete, Up-to-Date Encyclopedia for Dinosaur Lovers of All Ages Supplementary Information" [http://www.geol.umd.edu/~tholtz/dinoappendix/HoltzappendixWinter2011.pdf]</ref> | |
| − | | [[Marcin Szermański]] | + | |dieta = roślinożerny |
| − | + | |miejsce = [[RPA]] - Prowincja Przylądkowa Wschodnia | |
| − | [[Dawid Mika]] | ||
| − | |||
| − | [[Tomasz Sokołowski]] | ||
| − | | | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |- | ||
| − | |||
| − | | | ||
| − | |||
| − | |- | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | | [[RPA]] - Prowincja Przylądkowa Wschodnia | ||
| − | |||
<small>(górne warstwy formacji [[Kirkwood]])</small> | <small>(górne warstwy formacji [[Kirkwood]])</small> | ||
| − | |- | + | |czas = {{Występowanie|145|133}} |
| − | + | ok. 145-133 [[Ma]] <br> | |
| − | + | <small>[[wczesna kreda]] - ([[berrias]] - [[walanżyn]])</small> | |
| − | + | |systematyka = | |
| − | + | [[Dinosauria]] | |
| − | | | ||
| − | |||
| − | |||
[[Ornithischia]] | [[Ornithischia]] | ||
| Linia 50: | Linia 25: | ||
?? [[Stegosaurinae]] | ?? [[Stegosaurinae]] | ||
| − | | | + | |grafika = Paranthodon.jpg |
| − | + | |podpis = Hipotetyczna rekonstrukcja ''Paranthodon''. Autor: FunkMonk (Michael B. H.) [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Paranthodon.jpg] | |
| − | | | + | [[Plik:Paranthodon Size Comparison by PaleoGeek.svg|350px]] |
| − | | | + | Porównanie wielkości ''Paranthodon'' i człowieka. Autor: PaleoGeekSquared [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Paranthodon_Size_Comparison_by_PaleoGeek.svg] |
| + | |PorównanieGrupa = | ||
| + | |PorównanieDługość = | ||
| + | |mapa = | ||
<display_points type="terrain" zoom=4> | <display_points type="terrain" zoom=4> | ||
| − | 33.6° S, 26.2° E | + | 33.6° S, 26.2° E~Bushmans River, Woodbury Farm (Iguanodonhoek) |
</display_points> | </display_points> | ||
| − | + | }} | |
| − | |||
==Wstęp== | ==Wstęp== | ||
| − | ''Paranthodon'' był [[rodzaj]]em stegozaura żyjącym we wczesnej | + | ''Paranthodon'' był [[rodzaj]]em stegozaura żyjącym we [[wczesna kreda|wczesnej kredzie]] na terenach obecnej [[RPA|Republiki Południowej Afryki]]. Jako że materiał kopalny tego dinozaura jest bardzo skromny, niewiele wiadomo o tym zwierzęciu, które początkowo brano za [[ankylozaur]]a. |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
==Etymologia i historia taksonu== | ==Etymologia i historia taksonu== | ||
| − | Jego nazwa [[rodzaj]]owa oznacza "podobny do ''Anthodon''". ''Anthodon'' (czyli liściozęby) to rodzaj parejazauryda znanego między innymi z okolic, gdzie znaleziono szczątki ''Paranthodon''. Antodont początkowo został uznany za dinozaura z powodu pomieszania materiału tego permskiego roślinożercy z mezozoicznymi szczątkami. Oddzielił je w [[1910]] roku i te dinozaurowe opisał [[Robert Broom]] pod nazwą ''[[Palaeoscincus]] africanus''. Nazwa gatunkowa odnosi się do miejsca znalezienia - Afryki. [[Franz Nopcsa]] w [[1929]] roku utworzył dla dinozaura nowy [[rodzaj]] - ''Paranthodon''. Inne szczątki zaliczane do rodzaju ''[[Palaeoscincus]]'' pochodziły z Ameryki Północnej. Coombs ([[1978]]) stwierdził, że parantodont jest ankylozaurem o niepewnej pozycji systematycznej (''[[incertae sedis]]''). | + | Jego nazwa [[rodzaj]]owa oznacza "podobny do ''Anthodon''". ''Anthodon'' (czyli liściozęby) to rodzaj parejazauryda znanego między innymi z okolic, gdzie znaleziono szczątki ''Paranthodon''. ''Antodont'' początkowo został uznany za dinozaura z powodu pomieszania materiału tego permskiego roślinożercy z mezozoicznymi szczątkami. Oddzielił je w [[1910]] roku i te dinozaurowe opisał [[Robert Broom]] pod nazwą ''[[Palaeoscincus]] africanus''. Nazwa gatunkowa odnosi się do miejsca znalezienia - Afryki. [[Franz Nopcsa]] w [[1929]] roku utworzył dla dinozaura nowy [[rodzaj]] - ''Paranthodon''. Inne szczątki zaliczane do rodzaju ''[[Palaeoscincus]]'' pochodziły z Ameryki Północnej. Coombs ([[1978]]) stwierdził, że parantodont jest ankylozaurem o niepewnej pozycji systematycznej (''[[incertae sedis]]''). |
==Materiał kopalny== | ==Materiał kopalny== | ||
| − | [[Holotyp]] ( | + | [[Plik:Paranthodon.png|thumb|Rekonstrukcja czaszki ''Paranthodon''. Na biało zaznaczono odnalezione elementy. Autor: IJReid [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Paranthodon.png]]] |
| + | [[Holotyp]] (NHMUK R47338) to część lewej kości szczękowej, kość przedszczękowa, nosowa oraz kręg grzbietowy. | ||
| + | |||
| + | Przypisany materiał to dwa zęby (NHMUK R4992) z nieznanej lokalizacji, przypisane do parantodonta. Jak piszą [[Susannah Maidment|Maidment]] i in. ([[2008]]) budową przypominają zęby ''Paranthodon'', lecz odkąd jedyną możliwą do identyfikacji [[autapomorfia|autapomorfią]] tego rodzaju jest budowa kości szczękowej, zębów nie można przypisać do tego rodzaju z całą pewnością. Raven i Maidment (2018) stwierdzili, że te zęby nie wykazują żadnych [[synapomorfia|synapomorfii]] [[Stegosauria|stegozaurów]] i należą do nieznanego [[Thyreophora|tyreofora]]. | ||
| + | |||
| + | ==Budowa i paleośrodowisko== | ||
| + | Mimo skąpego materiału kopalnego i jego prawdopodobnej przynależności do [[Stegosauria|stegozaurów]] można odtworzyć budowę tego dinozaura. Miał on dość długą i smukłą czaszkę. Cechą wyróżniającą go od jego kuzynów jest posiadanie przyśrodkowo wydłużonego podniebienia szczękowego. Zapewne od szyi do końca grzbietu ciągnął się podwójny rząd kostnych płytek, jednak ich wygląd pozostaje tajemnicą. Na ogonie znajdowały się ostre kolce służące do ustraszania potencjalnych drapieżników (Raven i Maidment, 2018). Thomas Holtz (2012) ocenia, że ''Parantodon'' mógł mieć 5 m długości oraz masę zbliżoną do końskiej. | ||
| − | + | Prawdopodobnie współżył z [[Brachiosauridae|brachiozaurydami]], niewielkim [[Coelurosauria|celurozaurem]] ''[[Nqwebasaurus]]'' oraz bliżej nieokreślonymi, wielkimi teropodami ([[Catherine Forster|Forster]] i in., [[2009]]; [[Peter Galton|Galton]] i Molnar, [[2011]]; [[Jean Le Loeuff|Le Loeuff]] i in., [[2012]]). | |
==Pozycja filogenetyczna== | ==Pozycja filogenetyczna== | ||
| Linia 78: | Linia 58: | ||
W [[analiza filogenetyczna|analizie kladystycznej]] przeprowadzonej przez Maidment i in. ([[2008]]) ''Paranthodon'' tworzy [[klad]] z ''[[Loricatosaurus]]'' i ''[[Tuojiangosaurus]]'' i zajmuje pozycję bliższą temu drugiemu. Z powodu niekompletności materiału jest to jednak pozycja bardzo niepewna. [[Klad]] tworzony przez te trzy stegozaurydy jest [[takson siostrzany|taksonem siostrzanym]] do grupy tworzonej przez ''[[Stegosaurus]] armatus'', ''[[Hesperosaurus]] mjosi'' i ''[[Wuerhosaurus]] homheni''. | W [[analiza filogenetyczna|analizie kladystycznej]] przeprowadzonej przez Maidment i in. ([[2008]]) ''Paranthodon'' tworzy [[klad]] z ''[[Loricatosaurus]]'' i ''[[Tuojiangosaurus]]'' i zajmuje pozycję bliższą temu drugiemu. Z powodu niekompletności materiału jest to jednak pozycja bardzo niepewna. [[Klad]] tworzony przez te trzy stegozaurydy jest [[takson siostrzany|taksonem siostrzanym]] do grupy tworzonej przez ''[[Stegosaurus]] armatus'', ''[[Hesperosaurus]] mjosi'' i ''[[Wuerhosaurus]] homheni''. | ||
| − | + | Nowsze badania pokazują, że nieustalona pozycja parantodonta wewnątrz [[Stegosauria]] wynika z niekompletności materiału. ''[[Tuojiangosaurus]]'' nadal wydaje się być blisko spokrewniony, a nieco dalszym krewnym może być "[[Gigantspinosaurus]]". Wszystkie trzy [[takson]]y mogą tworzyć [[klad]] najbardziej [[bazalny]]ch stegozaurów (Maidment, 2010). | |
| + | |||
| + | Analizy przeprowadzane przez Ravena i Maidment (2018) wykazały, że pozycja filogenetyczna ''Paranthodon'' przy wyborze różnych [[takson|taksonów]] [[Ornithischia|dinozaurów ptasiomienicznych]] jest bardzo niestabilna, a do pełnej oceny pokrewieństwa opisywanego dinozaura potrzebny jest nowy materiał kopalny. Jednak na podstawie obecnie dostępnych danych najbardziej prawdopodobne jest, że ''Paranthodon'' to [[Stegosauria|stegozaur]]. | ||
==Spis gatunków== | ==Spis gatunków== | ||
| Linia 85: | Linia 67: | ||
| {{Kpt|[[Franz Nopcsa|Nopcsa]]}}, [[1929]] | | {{Kpt|[[Franz Nopcsa|Nopcsa]]}}, [[1929]] | ||
|- | |- | ||
| − | | {{V|'' | + | | {{V|''P. africanus''}} |
| ({{Kpt|[[Robert Broom|Broom]]}}, [[1910]]) {{Kpt|Nopcsa}}, 1929 | | ({{Kpt|[[Robert Broom|Broom]]}}, [[1910]]) {{Kpt|Nopcsa}}, 1929 | ||
|- | |- | ||
| Linia 101: | Linia 83: | ||
<small>Choiniere, J.N., Forster, C.A. & de Klerk, W.J. (2012) "New information on ''Nqwebasaurus thwazi'', a coelurosaurian theropod from the Early Cretaceous (Hauteriverian?) Kirkwood Formation in South Africa" Journal of African Earth Sciences, 71-72, 1-17. [[doi: 10.1016/j.jafrearsci.2012.05.005]] | <small>Choiniere, J.N., Forster, C.A. & de Klerk, W.J. (2012) "New information on ''Nqwebasaurus thwazi'', a coelurosaurian theropod from the Early Cretaceous (Hauteriverian?) Kirkwood Formation in South Africa" Journal of African Earth Sciences, 71-72, 1-17. [[doi: 10.1016/j.jafrearsci.2012.05.005]] | ||
| − | Galton, P.M. & Molnar, R.E. (2011) "An unusually large theropod dinosaur tooth from the Kirkwood Formation (Lower Cretaceous) of South Africa" Neues Jahrbuch für Geologie und Paläontologie, Abhandlungen. [[doi: 10.1127/0077-7749/2011/0204]] | + | Galton, P.M. & Molnar, R.E. (2011). "An unusually large theropod dinosaur tooth from the Kirkwood Formation (Lower Cretaceous) of South Africa" Neues Jahrbuch für Geologie und Paläontologie, Abhandlungen. [[doi: 10.1127/0077-7749/2011/0204]] |
| + | |||
| + | Le Loeuff, J., Läng, E, Cavin, L. & Buffetaut, E. (2012). "Between Tendaguru and Bahariya: on the age of the Early Cretaceous Dinosaur sites from the Continental Interclaire and other African Formations" Journal of Stratigraphy, 36(2), 486-502. | ||
| + | |||
| + | Maidment, S.C.R., Norman, D.B., Barrett, P.M., & Upchurch, P. (2008). "Systematics and phylogeny of Stegosauria (Dinosauria: Ornithischia)" Journal of Systematic Palaeontology, 6(4), 367-407. [[doi:10.1017/S1477201908002459]] | ||
| − | + | Mateus, O., Maidment, S.C., & Christiansen., N.A (2009). "A new long-necked 'sauropod-mimic' stegosaur and the evolution of the plated dinosaurs" Proceeding of the Royal Society B 276, 1663, 1815-1821 Opublikowane online 25.02.2009 [[doi: 10.1098/rspb.2008.1909]] | |
| − | Maidment, S.C.R | + | Maidment, S.C.R (2010). "Stegosauria: a historical review of the body fossil record and phylogenetic relationships" Swiss Journal of Geosciences, 103(2), 199-210. [[doi: 10.1007/s00015-010-0023-3]] |
| − | + | McPhee, B.W., Mannion, P.D., de Klerk, W.J., Choiniere, J.N. 2016. "High diversity in the sauropod dinosaur fauna of the Lower Cretaceous Kirkwood Formation of South Africa: Implications for the Jurassic–Cretaceous transition". Cretaceous Research, t. 59, str. 228-248. [[doi:10.1016/j.cretres.2015.11.006]] | |
| − | Maidment | + | Raven, T. J., & Maidment, S. C. (2018). "The systematic position of the enigmatic thyreophoran dinosaur ''Paranthodon africanus'', and the use of basal exemplifiers in phylogenetic analysis". PeerJ, 6, e4529. [[doi:10.7717/peerj.4529]] |
| − | + | <references/></small> | |
[[Kategoria:Dinosauria]] | [[Kategoria:Dinosauria]] | ||
| Linia 121: | Linia 107: | ||
[[Kategoria:Mezozoik]] | [[Kategoria:Mezozoik]] | ||
[[Kategoria:Kreda]] | [[Kategoria:Kreda]] | ||
| − | [[Kategoria: | + | [[Kategoria:Berrias]] |
| + | [[Kategoria:Walanżyn]] | ||
Aktualna wersja na dzień 10:59, 13 mar 2023
| Autor: | Maciej Ziegler |
| Korekta: | Marcin Szermański, Dawid Mika, Tomasz Sokołowski, Paweł Konarzewski |
| Paranthodon (parantodont) | |
|---|---|
| Długość | 5 m ? [1] |
| Masa | ok. 0,5-1 t ? [1] |
| Dieta | roślinożerny |
| Miejsce | RPA - Prowincja Przylądkowa Wschodnia
(górne warstwy formacji Kirkwood) |
| Czas |
ok. 145-133 Ma |
| Systematyka | Dinosauria |
 Hipotetyczna rekonstrukcja Paranthodon. Autor: FunkMonk (Michael B. H.) [3]
| |
| Mapa znalezisk | |
Wczytywanie mapy…
| |
Wstęp
Paranthodon był rodzajem stegozaura żyjącym we wczesnej kredzie na terenach obecnej Republiki Południowej Afryki. Jako że materiał kopalny tego dinozaura jest bardzo skromny, niewiele wiadomo o tym zwierzęciu, które początkowo brano za ankylozaura.
Etymologia i historia taksonu
Jego nazwa rodzajowa oznacza "podobny do Anthodon". Anthodon (czyli liściozęby) to rodzaj parejazauryda znanego między innymi z okolic, gdzie znaleziono szczątki Paranthodon. Antodont początkowo został uznany za dinozaura z powodu pomieszania materiału tego permskiego roślinożercy z mezozoicznymi szczątkami. Oddzielił je w 1910 roku i te dinozaurowe opisał Robert Broom pod nazwą Palaeoscincus africanus. Nazwa gatunkowa odnosi się do miejsca znalezienia - Afryki. Franz Nopcsa w 1929 roku utworzył dla dinozaura nowy rodzaj - Paranthodon. Inne szczątki zaliczane do rodzaju Palaeoscincus pochodziły z Ameryki Północnej. Coombs (1978) stwierdził, że parantodont jest ankylozaurem o niepewnej pozycji systematycznej (incertae sedis).
Materiał kopalny
Holotyp (NHMUK R47338) to część lewej kości szczękowej, kość przedszczękowa, nosowa oraz kręg grzbietowy.
Przypisany materiał to dwa zęby (NHMUK R4992) z nieznanej lokalizacji, przypisane do parantodonta. Jak piszą Maidment i in. (2008) budową przypominają zęby Paranthodon, lecz odkąd jedyną możliwą do identyfikacji autapomorfią tego rodzaju jest budowa kości szczękowej, zębów nie można przypisać do tego rodzaju z całą pewnością. Raven i Maidment (2018) stwierdzili, że te zęby nie wykazują żadnych synapomorfii stegozaurów i należą do nieznanego tyreofora.
Budowa i paleośrodowisko
Mimo skąpego materiału kopalnego i jego prawdopodobnej przynależności do stegozaurów można odtworzyć budowę tego dinozaura. Miał on dość długą i smukłą czaszkę. Cechą wyróżniającą go od jego kuzynów jest posiadanie przyśrodkowo wydłużonego podniebienia szczękowego. Zapewne od szyi do końca grzbietu ciągnął się podwójny rząd kostnych płytek, jednak ich wygląd pozostaje tajemnicą. Na ogonie znajdowały się ostre kolce służące do ustraszania potencjalnych drapieżników (Raven i Maidment, 2018). Thomas Holtz (2012) ocenia, że Parantodon mógł mieć 5 m długości oraz masę zbliżoną do końskiej.
Prawdopodobnie współżył z brachiozaurydami, niewielkim celurozaurem Nqwebasaurus oraz bliżej nieokreślonymi, wielkimi teropodami (Forster i in., 2009; Galton i Molnar, 2011; Le Loeuff i in., 2012).
Pozycja filogenetyczna
Paranthodon nie ma żadnej synapomorfii, która lokowałyby go jednoznacznie w Stegosauria. Jednak zęby wykazują większe podobieństwo do zębów stegozaurów niż do jakichkolwiek innych dinozaurów. Ogólną budową znaleziony materiał przypomina rodzaj Stegosaurus. Paranthodon jest bez wątpienia ważnym taksonem, z jedną autapomorfią w budowie kości szczękowej (Maidment i in. 2008).
W analizie kladystycznej przeprowadzonej przez Maidment i in. (2008) Paranthodon tworzy klad z Loricatosaurus i Tuojiangosaurus i zajmuje pozycję bliższą temu drugiemu. Z powodu niekompletności materiału jest to jednak pozycja bardzo niepewna. Klad tworzony przez te trzy stegozaurydy jest taksonem siostrzanym do grupy tworzonej przez Stegosaurus armatus, Hesperosaurus mjosi i Wuerhosaurus homheni.
Nowsze badania pokazują, że nieustalona pozycja parantodonta wewnątrz Stegosauria wynika z niekompletności materiału. Tuojiangosaurus nadal wydaje się być blisko spokrewniony, a nieco dalszym krewnym może być "Gigantspinosaurus". Wszystkie trzy taksony mogą tworzyć klad najbardziej bazalnych stegozaurów (Maidment, 2010).
Analizy przeprowadzane przez Ravena i Maidment (2018) wykazały, że pozycja filogenetyczna Paranthodon przy wyborze różnych taksonów dinozaurów ptasiomienicznych jest bardzo niestabilna, a do pełnej oceny pokrewieństwa opisywanego dinozaura potrzebny jest nowy materiał kopalny. Jednak na podstawie obecnie dostępnych danych najbardziej prawdopodobne jest, że Paranthodon to stegozaur.
Spis gatunków
| Paranthodon | Nopcsa, 1929 |
| P. africanus | (Broom, 1910) Nopcsa, 1929 |
| = Anthodon serrarius [partim] | Owen, 1876 |
| = Palaeoscincus africanus | Broom, 1910 |
| = Paranthodon oweni | Nopcsa, 1929 |
Bibliografia
Choiniere, J.N., Forster, C.A. & de Klerk, W.J. (2012) "New information on Nqwebasaurus thwazi, a coelurosaurian theropod from the Early Cretaceous (Hauteriverian?) Kirkwood Formation in South Africa" Journal of African Earth Sciences, 71-72, 1-17. doi: 10.1016/j.jafrearsci.2012.05.005
Galton, P.M. & Molnar, R.E. (2011). "An unusually large theropod dinosaur tooth from the Kirkwood Formation (Lower Cretaceous) of South Africa" Neues Jahrbuch für Geologie und Paläontologie, Abhandlungen. doi: 10.1127/0077-7749/2011/0204
Le Loeuff, J., Läng, E, Cavin, L. & Buffetaut, E. (2012). "Between Tendaguru and Bahariya: on the age of the Early Cretaceous Dinosaur sites from the Continental Interclaire and other African Formations" Journal of Stratigraphy, 36(2), 486-502.
Maidment, S.C.R., Norman, D.B., Barrett, P.M., & Upchurch, P. (2008). "Systematics and phylogeny of Stegosauria (Dinosauria: Ornithischia)" Journal of Systematic Palaeontology, 6(4), 367-407. doi:10.1017/S1477201908002459
Mateus, O., Maidment, S.C., & Christiansen., N.A (2009). "A new long-necked 'sauropod-mimic' stegosaur and the evolution of the plated dinosaurs" Proceeding of the Royal Society B 276, 1663, 1815-1821 Opublikowane online 25.02.2009 doi: 10.1098/rspb.2008.1909
Maidment, S.C.R (2010). "Stegosauria: a historical review of the body fossil record and phylogenetic relationships" Swiss Journal of Geosciences, 103(2), 199-210. doi: 10.1007/s00015-010-0023-3
McPhee, B.W., Mannion, P.D., de Klerk, W.J., Choiniere, J.N. 2016. "High diversity in the sauropod dinosaur fauna of the Lower Cretaceous Kirkwood Formation of South Africa: Implications for the Jurassic–Cretaceous transition". Cretaceous Research, t. 59, str. 228-248. doi:10.1016/j.cretres.2015.11.006
Raven, T. J., & Maidment, S. C. (2018). "The systematic position of the enigmatic thyreophoran dinosaur Paranthodon africanus, and the use of basal exemplifiers in phylogenetic analysis". PeerJ, 6, e4529. doi:10.7717/peerj.4529
![[3]](https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Paranthodon.jpg){kind=link}
![[4]](https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Paranthodon_Size_Comparison_by_PaleoGeek.svg){kind=link}
![[2]](https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Paranthodon.png){kind=link}