Rhabdodon

Autor:	Korekta:
Maciej Ziegler	Marcin Szermański Tomasz Sokołowski

---

Rhabdodon (rabdodont)
Długość:	4 m
Masa:	250 kg
Miejsce występowania:	Rumunia - miasto Hunedoara (formacja Sanpetru) Francja - Aude, Herault, Couches de Rognac, Bouches-du-Rhone, Var, Ariege i Herault (formacja Marnes Rouges Inferieures, formacja Gres de Saint-Chinian, nienazwana jednostka, formacja Gres a Reptiles i formacja Gres de Labarre) Hiszpania - Lleida i Lerida (formacja Aren, formacja dolny Tremp i dolne warstwy "Garumnian") Austria (formacja Gosau) ?Węgry - Veszprem (formacja Csehbany)
Czas występowania	84-65,5 Ma późna kreda (?późny santon - mastrycht)
Systematyka	Dinosauria Ornithischia Genasauria Neornithischia Cerapoda Ornithopoda Iguanodontia Rhabdodontidae
Rekonstrukcja przyżyciowa Rhabdodon. Autor: "Hyrotrioskjan". [1]

Wstęp

Rhabdodon był rodzajem prymitywnego iguanodonta żyjącego na końcu ery dinozaurów na terenie Europy. Był niewielki i dość krępy. Jego nieartykułowane szczątki są dość często spotykane w wielu krajach Starego Kontynentu. Nazwa Rhabdodon oznacza "żłobkowany ząb".

Pozycja systematyczna

Długo nie było pewne, czy Rhabdodon należy do iguanodontów, czy do (prawdopodobnie polifiletycznych) hypsilofodontydów. Obecnie uważany jest za bardzo prymitywnego przedstawiciela Iguanodontia. Należy do znanej wyłącznie z późnej kredy Europy rodziny Rhabdodontidae, w skład której wchodzą także Mochlodon i Zalmoxes.

Gatunki

Znamy 2 gatunki rabdodonta: R. priscus i R. septimanicus. Ten drugi być może jest tym samym zwierzęciem co R. priscus. Istniał jeszcze jeden gatunek - R. robustus - lecz został przeniesiony do nowego rodzaju Zalmoxes, w którym został rozbity na dwa gatunki.

R. priscus

Długość: 4 m

Masa: 250 kg

Czas: późna kreda (?późny santon - mastrycht)

Miejsce: patrz w metryczce (prócz Herault we Francji)

Materiał kopalny: fragmentaryczna czaszka, zęby, materiał pozaczaszkowy należący do osobników zarówno młodych, jak i dorosłych.

Jest to gatunek typowy rodzaju Rhabdodon. Składają się na niego takie gatunki, jak Ornithomerus gracilis i Oligosaurus adelus, które są jego młodszymi synonimami. Mochlodon suessi to kolejny możliwy jego młodszy synonim (Norman, 2004), co zasugerował już Nopcsa (1902). Wg niego różnice anatomiczne miały tłumaczyć dymorfizm płciowy. Z kolei wg Sachs i Hornung (2006) mochlodont to nomen dubium, a więc nie może być jego synonimem ze względu na brak cech diagnostycznych.

Tak jak pozostali przedstawiciele Rhabdodontidae, nie był dużych rozmiarów. Gregory S. Paul (2010) ocenia go raptem na 4 metry długości i 250 kg.

R. robustus

Gatunek ten początkowo nazywał się Mochlodon robustum, lecz po 13 latach od jego opisu Nopcsa - który de facto był autorem pierwotnego opisu - przemianował go do Rhabdodon. Po prawie 100 latach okazało się, że to nowy rodzaj ornitopoda. Co więcej, materiał kopalny reprezentował nie jeden, a dwa gatunki. Obecnie znany jako Zalmoxes (Z. robustus i Z. shqiperorum).

R. septimanicus

Długość: ? m

Masa: ? kg

Czas: późna kreda (kampan - mastrycht)

Miejsce: Francja - Herault; formacja Gres de Saint-Chinian

Materiał kopalny: kość zębowa.

Kolejny gatunek należący do tego rodzaju. Jest słabo poznany, gdyż składa się jedynie z kości zębowej (dentary). R. septimanicus może okazać się synonimem pierwszego gatunku, gdyż różnice w budowie mogą być spowodowane uszkodzeniami.

Spis gatunków

Rhabdodon	Matheron, 1869
R. priscus	Matheron, 1869
= Oligosaurus adelus	Seeley, 1881
= Ornithomerus gracilis	Seeley, 1881
?= Mochlodon suessi	(Bunzel, 1871) Seeley, 1881	?nomen dubium
?= Iguanodon suessi	Bunzel, 1871	?nomen dubium
?= "Mochlodon robustum"	Nopcsa, 1899	nomen nudum
R. robustus	(Nopcsa, 1902) Nopcsa, 1915	= Zalmoxes robustus i Zalmoxes shqiperorum	(Nopcsa, 1902) Weishampel, Jianu, Csiki i Norman, 2003
= Mochlodon robustum	Nopcsa, 1902
R. septimanicus	Buffetaut i Le Loeuff, 1991	?= Rhabdodon priscus	Matheron, 1869

Bibliografia

Godefroit, P., Codrea, V. & Weishampel, D.B. (2009) Osteology of Zalmoxes shqiperorum (Dinosauria, Ornithopoda), based on new specimens from the Upper Cretaceous of Nalat-Vad (Romania). Geodiversitas 31 (3) : 525-553

Norman, D.B. (2004) Basal Iguanodontia. [w]: David B. Weishampel, Peter Dodson, Halszka Osmólska (red.): "The Dinosauria". Wyd. drugie. Berkeley: University of California Press

Sachs, S. & Hornung, J. (2006) "Juvenile ornithopod (Dinosauria: Rhabdodontidae) remains from the Upper Cretaceous (Lower Campanian, Gosau Group) of Muthmannsdorf (Lower Austria)". Geobios 39 (3): 415–425. doi:10.1016/j.geobios.2005.01.003

Weishampel, D.B., Jianu C.-M. , Csiki Z. , & Norman D.B. (2003) "Osteology and phylogeny of Zalmoxes (n.g.), an unusual Euornithopod dinosaur from the latest Cretaceous of Romania". Journal of Systematic Palaeontology 1(2): 65–123

http://dml.cmnh.org/2006Jun/msg00431.html

Paul, G.S. (2010) "The Princeton Field Guide to Dinosaurs" wyd. Princeton University - Princeton i Oxford