Tekst źródłowy strony Kość bocznoklinowa

<small>
{| class="wikitable" style="background-color:CornSilk"
| Autor:
| Korekta:
|-
| [[Tomasz Skawiński]]
| 
|}
</small>
'''Kość bocznoklinowa''', '''kość klinowa boczna''' (''os laterosphenoideum'') – kość mózgoczaszki występująca u [[Archosauromorpha|archozauromorfów]]. Jest to trzyczęściowa kość powstała ze skostnienia czaszki chrzęstnej. Znajduje się na przedniej ścianie puszki mózgowej. Od przodu otacza otwór [[wikipedia:pl:nerw trójdzielny|nerwu trójdzielnego]], częściowo graniczy również z otworami dla nerwów: [[wikipedia:pl:nerw wzrokowy|wzrokowego]], [[wikipedia:pl:nerw okoruchowy|okoruchowego]] i [[wikipedia:pl:nerw bloczkowy|bloczkowego]]. Składa się ze skostniałych ''pila antotica'', ''pila metoptica'' oraz ''taenia medialis'' i ''planum supraseptale'' (Bhullar i Bever 2009). U współczesnych archozaurów (tym samym prawdopodobnie również u dinozaurów) kość bocznoklinowa jest miejscem przyczepu jednego z mięśni oczodołowo-skroniowych: ''m. tensor periorbitae''. Z kolei nie występuje u nich ''m. levator pterygoideus'' – również mający miejsce przyczepu na ''laterosphenoideum'' – który prawdopodobnie był obecny u wielu nieptasich dinozaurów (Holliday 2009).

Kość bocznoklinowa występuje jedynie u archozauromorfów (w tym ptaków) i [[bazalny takson|bazalnych]] żółwi (które również mogą być archozauromorfami) (Bhullar i Bever 2009).

Długo kontrowersyjna pozostawała kwestia nazewnictwa tej kości i zakresu stosowania nazwy ''laterosphenoideum''. Używana przez wielu autorów nazwa ''alisphenoideum'' powinna być stosowana jedynie u ssaków (ponieważ kość ta nie jest [[homologia|homologiczna]] z kością archozauromorfów). Nazwę ''pleurosphenoideum'' również używano na opisanie kości występującej u archozauromorfów, ale także m.in. ryb (np. Orska 1976) – często zamiennie z ''laterosphenoideum''. Rieppel (1976) zaproponował, by nazwę ''laterosphenoideum'' zastrzec dla węży i niektórych scynków, a dla kości archozauromorfów pozostawić nazwę ''pleurosphenoideum'', ponieważ nie są to struktury homologiczne. W 1993 roku z bałaganem w nomenklaturze zmierzyli się Clark i in., którzy stwierdzili, że kość archozauromorfów powinna jednak nosić nazwę ''laterosphenoideum''. Ich propozycja spotkała się z akceptacją innych autorów i obecnie w pracach poświęconych m.in. dinozaurom spotkać się można właśnie z nazwą ''laterosphenoid'', a nie ''pleurosphenoid''. Również w nowych pracach poświęconych wężom używa się jednak terminu ''laterosphenoid'' (np. Rieppel i Maisano 2007).

== Bibliografia ==
<small>Bhullar B.-A.S., Bever G.S. 2009. An archosaur-like laterosphenoid in early turtles (Reptilia: Pantestudines). Breviora 518: 1-11. [[doi:10.3099/0006-9698-518.1.1]].

Clark J.M., Welman J., Gauthier J.A., Parrish J.M. 1993. The laterosphenoid bone of early archosauriforms. Journal of Vertebrate Paleontology 13: 48-57. [[doi:10.1080/02724634.1993.10011487]].

Holliday C.M. 2009. New insights into dinosaur jaw muscle anatomy. The Anatomical Record 292: 1246-1265. [[doi:10.1002/ar.20982]].

Orska J. 1976. Szkielet. W: Szarski H. (red.). Anatomia porównawcza kręgowców. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, s. 91-280.

Rieppel O. 1976. The homology of the laterosphenoid bone in snakes. Herpetologica 32: 426-429. [http://www.jstor.org/stable/3891930 JSTOR].

Rieppel O., Maisano J.A. 2007. The skull of the rare Malaysian snake ''Anomochilus leonardi'' Smith, based on high-resolution X-ray computed tomography. Zoological Journal of the Linnean Society 149: 671-685. [[doi:10.1111/j.1096-3642.2007.00276.x]].</small>

[[Kategoria:Anatomia]]
[[Kategoria:Słownik]]