Nemegtomaia: Różnice pomiędzy wersjami
m |
m |
||
| (Nie pokazano 1 wersji utworzonej przez jednego użytkownika) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
| − | |||
| − | |||
{{DISPLAYTITLE:''Nemegtomaia''}} | {{DISPLAYTITLE:''Nemegtomaia''}} | ||
{{Opis | {{Opis | ||
| Linia 30: | Linia 28: | ||
[[Oviraptoridae]] | [[Oviraptoridae]] | ||
| − | + | [[Heyuanninae]] | |
|grafika = Nemegtomaia Restoration.png | |grafika = Nemegtomaia Restoration.png | ||
| Linia 41: | Linia 39: | ||
==Wstęp== | ==Wstęp== | ||
''Nemegtomaia'' jest [[rodzaj]]em owiraptoryda, który występował w późnokredowej Mongolii. Typowy [[gatunek]], ''N. barsboldi'' został opisany w [[2004]] roku przez Lü, Tomidę, Azumę, Dona i Lee. Pierwotnie nazwą rodzajową miała być ''Nemegtia'', jednak tym imieniem został nazwany pewien mongolski małżoraczek. Z tego powodu dinozaura przemianowano na ''Nemegtomaia'' w [[2005]] roku. | ''Nemegtomaia'' jest [[rodzaj]]em owiraptoryda, który występował w późnokredowej Mongolii. Typowy [[gatunek]], ''N. barsboldi'' został opisany w [[2004]] roku przez Lü, Tomidę, Azumę, Dona i Lee. Pierwotnie nazwą rodzajową miała być ''Nemegtia'', jednak tym imieniem został nazwany pewien mongolski małżoraczek. Z tego powodu dinozaura przemianowano na ''Nemegtomaia'' w [[2005]] roku. | ||
| − | |||
| − | |||
==Etymologia== | ==Etymologia== | ||
| Linia 50: | Linia 46: | ||
==Materiał kopalny== | ==Materiał kopalny== | ||
[[Plik:Nemegtomaia.png|300px|thumb|right|Rekonstrukcja szkieletowe znanych okazów nemegtomaji; znane elementy szkieletów zostały zaznaczone na szaro. Po prawej stronie kompozytowa rekonstrukcja szkieletowa stworzona na podstawie trzech szkieletów po stronie lewej. Autor: Marco Auditore. Źródło: Fanti i in., 2012. [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Nemegtomaia.png]]] | [[Plik:Nemegtomaia.png|300px|thumb|right|Rekonstrukcja szkieletowe znanych okazów nemegtomaji; znane elementy szkieletów zostały zaznaczone na szaro. Po prawej stronie kompozytowa rekonstrukcja szkieletowa stworzona na podstawie trzech szkieletów po stronie lewej. Autor: Marco Auditore. Źródło: Fanti i in., 2012. [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Nemegtomaia.png]]] | ||
| − | [[Holotyp]] (GIN 100/2112, później MPC-D 100/2112): czaszka, żuchwa, kręgi szyjne: częściowy obrotowy, trzeci (33 mm), czwarty (29 mm), piąty (32 mm), szósty (31 mm), siódmy (31 mm), ósmy (33 mm), dziewiąty (35 mm), dziesiąty (37 mm), jedenasty (37 mm), dwunasty (36 mm), trzynasty (33 mm), większość żeber szyjnych, kręgi grzbietowe: pierwszy (31 mm), częściowy drugi, łuk neuralny szóstego i siódmego, kolejne kręgi grzbietowe 8-10, kręgi krzyżowe (32 mm, 33 mm, 29 mm, 29 mm, 29 mm, 32 mm, 40 mm, ? mm), kręgi ogonowe: łuk neuralny pierwszego i drugiego, proksymalna część łopatki, dystalna część kości ramieniowej, kości: promieniowa, biodrowa, proksymalna część kości łonowej, proksymalna część kulszowej, proksymalna część kości udowej. | + | [[Holotyp]] (GIN 100/2112 lub PC1001 2112), później MPC-D 100/2112): czaszka, żuchwa, kręgi szyjne: częściowy obrotowy, trzeci (33 mm), czwarty (29 mm), piąty (32 mm), szósty (31 mm), siódmy (31 mm), ósmy (33 mm), dziewiąty (35 mm), dziesiąty (37 mm), jedenasty (37 mm), dwunasty (36 mm), trzynasty (33 mm), większość żeber szyjnych, kręgi grzbietowe: pierwszy (31 mm), częściowy drugi, łuk neuralny szóstego i siódmego, kolejne kręgi grzbietowe 8-10, kręgi krzyżowe (32 mm, 33 mm, 29 mm, 29 mm, 29 mm, 32 mm, 40 mm, ? mm), kręgi ogonowe: łuk neuralny pierwszego i drugiego, proksymalna część łopatki, dystalna część kości ramieniowej, kości: promieniowa, biodrowa, proksymalna część kości łonowej, proksymalna część kulszowej, proksymalna część kości udowej. Szkielet ten został znaleziony w osadach stanowiska Nemegt należącego do [[formacja|formacji]] [[Nemegt]]. |
| + | |||
| + | W [[2012]] roku opisano gniazdo z jajami i szczątki wysiadującego je osobnika (częściowa czaszka i częściowy szkielet pozaczaszkowy obejmujący fragmenty kręgosłupa, żeber oraz szkieletu obwodowego; okaz ten znany jest pod numerem katalogowym MPC-D 107/15 lub pod pseudonimem "Mary") znalezionego w formacji [[Barun Goyot]] oraz fragmentaryczny szkielet pozaczaszkowy składający się z części żeber i kończyn, należący do osobnik mniejszego od okazu typowego oraz "Mary" (MPC-D 107/16) znaleziony prawdopodobnie albo w formacji Barun Goyot albo w formacji Nemegt (Fanti i in., 2012). | ||
| + | |||
| + | Okaz MPC-D 107/15 został prawdopodobnie pochowany w wyniku przykrycia wysiadującego jaja [[Maniraptora|maniraptora]] przez burzę piaskową, w wyniku której zmarł. Uszkodzenia tego szkieletu (drążenia, nory i przekształcenia osadu) wynikają z działalności padlinożernych kolonijnych chrząszczy z rodziny skórnikowatych (Dermestidae), które zazwyczaj odżywiają się tkankami miękkimi (np: mięśniami), stąd wysunięto hipotezę iż ciało "Mary" było tylko częściowo przykryte przez piasek, a jego odsłonięte części były najpierw pożywieniem dla skórnikowatych, natomiast potem kości stały się pożywieniem dla padlinożernych ssaków (Fanti i in., 2012). | ||
| + | |||
| + | ==Budowa, paleobiologia i systematyka== | ||
| + | [[Plik:Nemegtomaia nesting.png|300px|thumb|right|Rekonstrukcja i zaznaczone fragmenty szkieletu okazu "Mary". Autor: Marco Auditore. Źródło: Fanti i in., 2012. [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Nemegtomaia_nesting.png]]] | ||
| + | Nemegtomaja była średniej wielkości owiraptorozaurem nieco podobnym do [[Rinchenia|rynchenii]] i [[Citipati|citipati]]. Miała dość duży, wysunięty w przód grzebień na czaszce, o kącie prawie 90 stopni, wydłużony pierwszy palec oraz osiem kręgów krzyżowych ([[Paul]], 2024). | ||
| + | |||
| + | Nemegtomaja prawdopodobnie była wszystkożernym opierzonym teropodem, który wysiadywał niewielkie jaja (o długości sześciu-ośmiu centymetrów) w niewielkich gniazdach tworzonych w okolicach rzek z wilgotniejszych skał. Owiraptorozaur ten zajmował około 30% powierzchni gniazda wysiadując jaja. | ||
| + | [[Plik:Nesting Nemegtomaia.jpg|300px|thumb|right|Rekonstrukcja przyżyciowa gniazdującej nemegtomaji. Autor: Michael B.H. (FunkMonk). [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Nesting_Nemegtomaia.jpg]]] | ||
| + | |||
| + | Nemegtomaja wstępnie została zaklasyfikowana jako przedtawicielka grupy [[Oviraptorinae]] w obrębie [[Oviraptoridae]] ([[Lü]] i in., 2004) jako bliski krewniak citipati. Późniejsze analizy filogenetyczne umieściły ją w grupie [[Heyuanninae]] (wtedy znanej jako "Ingeniinae"), co czyniło ją jedyną "grzebieniastą" członkinią tego [[klad|kladu]] ([[Longrich]], [[Currie]] i [[Dong]], 2010; Fanti i in., 2012). Potwierdzają to również nowsze analizy filogenetyczne (np.: Lamanna i in., 2014; Funston i in., 2020). Paul w swej książce uznaje nemegtomaję za jeden z gatunków należących do rodzaju ''[[Conchoraptor]]'' (Paul, 2024). | ||
| − | |||
==Spis gatunków== | ==Spis gatunków== | ||
| Linia 79: | Linia 87: | ||
<small> | <small> | ||
Fanti, F., Currie, P.J., Badamgarav, D., Lalueza-Fox, C. (2012). "New specimens of ''Nemegtomaia'' from the Baruungoyot and Nemegt Formations (Late Cretaceous) of Mongolia". PLOS ONE. 7 (2): e31330. [https://doi.org/10.1371%2Fjournal.pone.0031330] | Fanti, F., Currie, P.J., Badamgarav, D., Lalueza-Fox, C. (2012). "New specimens of ''Nemegtomaia'' from the Baruungoyot and Nemegt Formations (Late Cretaceous) of Mongolia". PLOS ONE. 7 (2): e31330. [https://doi.org/10.1371%2Fjournal.pone.0031330] | ||
| + | |||
| + | Funston, G.F., Tsogtbaatar, C., Tsogtbaatar, K., Kobayashi, Y., Sullivan, C., Currie, P.J. (2020). "A new two-fingered dinosaur sheds light on the radiation of Oviraptorosauria". Royal Society Open Science. 7 (10): 201184. [https://doi.org/10.1098%2Frsos.201184] | ||
| + | |||
| + | Lamanna, M.C., Sues, H.D., Schachner, E.R., Lyson, T.R. (2014). "A New Large-Bodied Oviraptorosaurian Theropod Dinosaur from the Latest Cretaceous of Western North America". PLOS ONE. 9 (3): e92022. [https://doi.org/10.1371%2Fjournal.pone.0092022] | ||
| + | |||
| + | Longrich, N.R., Currie, P.J., Zhi-Ming, D. (2010). "A new oviraptorid (Dinosauria: Theropoda) from the Upper Cretaceous of Bayan Mandahu, Inner Mongolia". Palaeontology. 53 (5): 945–960. [https://doi.org/10.1111%2Fj.1475-4983.2010.00968.x] | ||
Lü, J., Tomida, Y., Azuma, Y., Dong, Z., Lee, Y.-N. (2004). "New oviraptorid dinosaur (Dinosauria: Oviraptorosauria) from the Nemegt Formation of southwestern Mongolia" (PDF). Bulletin of the National Science Museum, Tokyo, Series C. 30: 95–130. | Lü, J., Tomida, Y., Azuma, Y., Dong, Z., Lee, Y.-N. (2004). "New oviraptorid dinosaur (Dinosauria: Oviraptorosauria) from the Nemegt Formation of southwestern Mongolia" (PDF). Bulletin of the National Science Museum, Tokyo, Series C. 30: 95–130. | ||
Lü, J., Tomida, Y., Azuma, Y., Dong, Z., Lee, Y.-N., ''et al''. (2005). "Nemegtomaia gen. nov., a replacement name for the oviraptorosaurian dinosaur Nemegtia Lü et al. 2004, a preoccupied name". Bulletin of the National Science Museum, Tokyo, Series C. 31: 51. | Lü, J., Tomida, Y., Azuma, Y., Dong, Z., Lee, Y.-N., ''et al''. (2005). "Nemegtomaia gen. nov., a replacement name for the oviraptorosaurian dinosaur Nemegtia Lü et al. 2004, a preoccupied name". Bulletin of the National Science Museum, Tokyo, Series C. 31: 51. | ||
| + | |||
| + | Paul, G.S. (2024). "The Princeton Field Guide to Dinosaurs" (3 edycja). Wyd. Princeton University - Princeton i Oxford. | ||
<references/></small> | <references/></small> | ||
| Linia 102: | Linia 118: | ||
[[Kategoria:Kampan]] | [[Kategoria:Kampan]] | ||
[[Kategoria:Mastrycht]] | [[Kategoria:Mastrycht]] | ||
| − | |||
Aktualna wersja na dzień 14:40, 4 lip 2024
| Autor: | Tomasz Sokołowski, Marcin Szermański |
| Korekta: | Maciej Ziegler, Tomasz Singer, Michał Siedlecki |
| Nemegtomaia (nemegtomaja) | |
|---|---|
| Długość | 1,45 m [1] |
| Wysokość | 55 cm (w biodrach) [1] |
| Masa | 15 kg [1] |
| Dieta | wszystkożerny |
| Miejsce | Mongolia - Ajmak Południowogobijski
(formacje Barun Goyot i Nemegt [dolne ogniwo] - Nemegt) |
| Czas |
ok.83,6-?70 Ma[2] późna kreda (kampan - wczesny mastrycht) |
| Systematyka | Dinosauria |
 Rekonstrukcja przyżyciowa. Autor: PaleoNeolitic. [6]
| |
Wstęp
Nemegtomaia jest rodzajem owiraptoryda, który występował w późnokredowej Mongolii. Typowy gatunek, N. barsboldi został opisany w 2004 roku przez Lü, Tomidę, Azumę, Dona i Lee. Pierwotnie nazwą rodzajową miała być Nemegtia, jednak tym imieniem został nazwany pewien mongolski małżoraczek. Z tego powodu dinozaura przemianowano na Nemegtomaia w 2005 roku.
Etymologia
Nazwa oznacza po prostu "matkę z Nemegt" i pochodzi od miejsca znalezienia szczątków - kotliny Nemegt. Epitet gatunkowy został nadany na cześć mongolskiego paleontologa, Rinchena Barsbolda, jednego z liderów Mongolian Highland International Dinosaur Project, przez członków tego projektu.
Materiał kopalny
Holotyp (GIN 100/2112 lub PC1001 2112), później MPC-D 100/2112): czaszka, żuchwa, kręgi szyjne: częściowy obrotowy, trzeci (33 mm), czwarty (29 mm), piąty (32 mm), szósty (31 mm), siódmy (31 mm), ósmy (33 mm), dziewiąty (35 mm), dziesiąty (37 mm), jedenasty (37 mm), dwunasty (36 mm), trzynasty (33 mm), większość żeber szyjnych, kręgi grzbietowe: pierwszy (31 mm), częściowy drugi, łuk neuralny szóstego i siódmego, kolejne kręgi grzbietowe 8-10, kręgi krzyżowe (32 mm, 33 mm, 29 mm, 29 mm, 29 mm, 32 mm, 40 mm, ? mm), kręgi ogonowe: łuk neuralny pierwszego i drugiego, proksymalna część łopatki, dystalna część kości ramieniowej, kości: promieniowa, biodrowa, proksymalna część kości łonowej, proksymalna część kulszowej, proksymalna część kości udowej. Szkielet ten został znaleziony w osadach stanowiska Nemegt należącego do formacji Nemegt.
W 2012 roku opisano gniazdo z jajami i szczątki wysiadującego je osobnika (częściowa czaszka i częściowy szkielet pozaczaszkowy obejmujący fragmenty kręgosłupa, żeber oraz szkieletu obwodowego; okaz ten znany jest pod numerem katalogowym MPC-D 107/15 lub pod pseudonimem "Mary") znalezionego w formacji Barun Goyot oraz fragmentaryczny szkielet pozaczaszkowy składający się z części żeber i kończyn, należący do osobnik mniejszego od okazu typowego oraz "Mary" (MPC-D 107/16) znaleziony prawdopodobnie albo w formacji Barun Goyot albo w formacji Nemegt (Fanti i in., 2012).
Okaz MPC-D 107/15 został prawdopodobnie pochowany w wyniku przykrycia wysiadującego jaja maniraptora przez burzę piaskową, w wyniku której zmarł. Uszkodzenia tego szkieletu (drążenia, nory i przekształcenia osadu) wynikają z działalności padlinożernych kolonijnych chrząszczy z rodziny skórnikowatych (Dermestidae), które zazwyczaj odżywiają się tkankami miękkimi (np: mięśniami), stąd wysunięto hipotezę iż ciało "Mary" było tylko częściowo przykryte przez piasek, a jego odsłonięte części były najpierw pożywieniem dla skórnikowatych, natomiast potem kości stały się pożywieniem dla padlinożernych ssaków (Fanti i in., 2012).
Budowa, paleobiologia i systematyka
Nemegtomaja była średniej wielkości owiraptorozaurem nieco podobnym do rynchenii i citipati. Miała dość duży, wysunięty w przód grzebień na czaszce, o kącie prawie 90 stopni, wydłużony pierwszy palec oraz osiem kręgów krzyżowych (Paul, 2024).
Nemegtomaja prawdopodobnie była wszystkożernym opierzonym teropodem, który wysiadywał niewielkie jaja (o długości sześciu-ośmiu centymetrów) w niewielkich gniazdach tworzonych w okolicach rzek z wilgotniejszych skał. Owiraptorozaur ten zajmował około 30% powierzchni gniazda wysiadując jaja.
Nemegtomaja wstępnie została zaklasyfikowana jako przedtawicielka grupy Oviraptorinae w obrębie Oviraptoridae (Lü i in., 2004) jako bliski krewniak citipati. Późniejsze analizy filogenetyczne umieściły ją w grupie Heyuanninae (wtedy znanej jako "Ingeniinae"), co czyniło ją jedyną "grzebieniastą" członkinią tego kladu (Longrich, Currie i Dong, 2010; Fanti i in., 2012). Potwierdzają to również nowsze analizy filogenetyczne (np.: Lamanna i in., 2014; Funston i in., 2020). Paul w swej książce uznaje nemegtomaję za jeden z gatunków należących do rodzaju Conchoraptor (Paul, 2024).
Spis gatunków
| Nemegtomaia | Lü, Tomida, Azuma, Dong i Lee, 2005 | |
| = "Nemegtia" | Lü, Tomida, Azuma, Dong i Lee, 2004 | zajęta Szczechura, 1978 |
| N. barsboldi | (Lü, Tomida, Azuma, Dong i Lee, 2004) Lü, Tomida, Azuma, Dong i Lee, 2005 | |
| = "Nemegtia" barsboldi | Lü, Tomida, Azuma, Dong i Lee, 2004 | |
| = Citipati barsboldi | (Lü, Tomida, Azuma, Dong i Lee, 2004) Paul, 2010 | |
| = Conchoraptor barsboldi | (Lü, Tomida, Azuma, Dong i Lee, 2004) Paul, 2016 |
Bibliografia
Fanti, F., Currie, P.J., Badamgarav, D., Lalueza-Fox, C. (2012). "New specimens of Nemegtomaia from the Baruungoyot and Nemegt Formations (Late Cretaceous) of Mongolia". PLOS ONE. 7 (2): e31330. [8]
Funston, G.F., Tsogtbaatar, C., Tsogtbaatar, K., Kobayashi, Y., Sullivan, C., Currie, P.J. (2020). "A new two-fingered dinosaur sheds light on the radiation of Oviraptorosauria". Royal Society Open Science. 7 (10): 201184. [9]
Lamanna, M.C., Sues, H.D., Schachner, E.R., Lyson, T.R. (2014). "A New Large-Bodied Oviraptorosaurian Theropod Dinosaur from the Latest Cretaceous of Western North America". PLOS ONE. 9 (3): e92022. [10]
Longrich, N.R., Currie, P.J., Zhi-Ming, D. (2010). "A new oviraptorid (Dinosauria: Theropoda) from the Upper Cretaceous of Bayan Mandahu, Inner Mongolia". Palaeontology. 53 (5): 945–960. [11]
Lü, J., Tomida, Y., Azuma, Y., Dong, Z., Lee, Y.-N. (2004). "New oviraptorid dinosaur (Dinosauria: Oviraptorosauria) from the Nemegt Formation of southwestern Mongolia" (PDF). Bulletin of the National Science Museum, Tokyo, Series C. 30: 95–130.
Lü, J., Tomida, Y., Azuma, Y., Dong, Z., Lee, Y.-N., et al. (2005). "Nemegtomaia gen. nov., a replacement name for the oviraptorosaurian dinosaur Nemegtia Lü et al. 2004, a preoccupied name". Bulletin of the National Science Museum, Tokyo, Series C. 31: 51.
Paul, G.S. (2024). "The Princeton Field Guide to Dinosaurs" (3 edycja). Wyd. Princeton University - Princeton i Oxford.
- ↑ 1,0 1,1 1,2 Molina-Pérez, R. & Larramendi, A. (2019). "Dinosaur Facts and Figures: The Theropods and Other Dinosauriformes". wyd. Princeton University Press.
- ↑ datowanie U-Pb i spektrometryczne zębów tarbozaurów ze środkowej części formacji Nemegt wykazały, że ich wiek sięga ok. 66, 7, ale nie wiadomo dokładnie na jaką rozpiętość czasową mastrychtu rozciągają się pozostałe skały tej formacji. Podana wartość jest stosunkowo bezpieczna. Tanabe M., Aoki K., Chiba K., Saneyoshi M., Kodaira S., Nishido H., Mainbayar B., Tsogtbaatar K., Ishigaki S. 2023. Apatite U–Pb dating of dinosaur teeth from the Upper Cretaceous Nemegt Formation in the Gobi Desert, Mongolia: Contribution to depositional age constraints. Island Arc 32: e12488.
Galeria
Rekonstrukcja Nemegtomaia. Autor: Matt Martyniuk [1].
![[6]](https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Nemegtomaia_Restoration.png){kind=link}
![[7]](https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Nemegtomaia_size.png){kind=link}
![[2]](https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Nemegtomaia_mount.jpg){kind=link}
![[3]](https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Nemegtomaia.png){kind=link}
![[4]](https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Nemegtomaia_nesting.png){kind=link}
![[5]](https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Nesting_Nemegtomaia.jpg){kind=link}
![[1]](http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Nemegtomaia_barsboldi_profile1.jpg&filetimestamp=20101017090231){kind=link}