Fona

Autor:

Michał Siedlecki

---

Fona (fona)
Długość	ok. 1,5 m
Wysokość	ok. 50 cm (w biodrach)
Dieta	roślinożerny
Miejsce	USA - Utah (formacja Cedar Mountain - ogniwo Mussentuchit)
Czas	Trias 252 Jura 201 Kreda 145 66 ok. 99,4-99,2Ma późna kreda (wczesny cenoman)
Systematyka	Dinosauria Ornithischia Genasauria Neornithischia Pyrodontia Thescelosauridae Thescelosaurinae
Rekonstrukcja przyżyciowa. Autor: Ddinodan. [4]

Wstęp

Fona to rodzaj niewielkiego dinozaura ptasiomiednicznego z grupy teskelozaurydów żyjącego na terenie zachodnich Stanów Zjednoczonych na początku epoki późnej kredy.

Etymologia

Nazwa rodzajowa pochodzi z języka Finoʼ CHamoru i oznacza "pochodzenie". Jest to też imię bogini tego ludu (pierwszej wodzowej tego plemienia), z której ciała po utracie swego ukochanego brata (z którego części ciała stworzyła wszechświat) - pierwszego wodza plemenia, które uległo skamienieniu, powstali pierwsi ludzie. Podobna sytuacja mogła wystąpić u znalezionych skamieniałości tego dinozaura (zobacz dalszą część opisu). Epitet gatunkowy upamiętnia Lisę Herzog (odkrywczynię stanowiska Mini Troll, będącego najbardziej spektakularnym z miejsc, w których znaleziono szczątki fony) za jej oddanie dla rozwoju programu paleontologicznego w Muzeum Nauki Karoliny Południowej.

Materiał kopalny

Rysunek prezentujący skupisko kości fony znalezione w lokalizacji Mini Troll. Źródło: Avrahami i in., 2024. [1].

Holotyp (NCSM 33548) to prawie kompletny częściowo artykułowany pojedynczy okaz znaleziony na stanowisku Karmic Orodromine, którego osady należą do dolnej części ogniwa Mussentuchit formacji Cedar Mountain

Materiał przypisany obejmuje okaz FMNH PR 4581 (większość szkieletu bez części czaszki, całej obręczy miedniczej oraz kości śródstopia) znaleziony na stanowisku Manolo, którego skały należą do górnej części ogniwa Mussentuchit. Z nieco wyższych pokładów tej formacji ze stanowiska Mini Troll odnaleziono największą liczbę kości tego ptasiomiednicznego, składające się na dwa dorastające osobniki o różnych rozmiarach oraz rzadkie szczątki osobników bardzo młodych, w tym trzeciego osobnika nieco mniejszego od dwóch pozostałych, prawą k. śródstopia i k. udową osobnika młodocianego (NCSM 33545, 36125–36136, 36138–36186, 36188, 36189, 36193–36271, 36274–36280, 36282–3628).

Budowa, paleobiologia i systematyka

Rekonstrukcja czaszki. Źródło: Avrahami i in., 2024. [2].

Rekonstrukcja szkieletu pozaczaszkowego . Źródło: Avrahami i in., 2024. [3].

Fona budową przypominała inne teskelozaurydy, zwłaszcza oryktodroma i teskelozaura. Była niewielkim, lekko zbudowanym dinozaurem ptasiomiednicznym o małej głowie, długich kończynach tylnych i stosunkowo długim ogonie. Od pozostałych teskelozaurydów odróżniała się detalami budowy czaszki, kręgosłupa i kości kończyn. Zaobserwowano również dość dużą zmiennością międzyosobniczą, przejawiającą się w obecności pewnych kości u jednych osobników, a ich nieobecnością u innych, różną liczbą dołków i rowków na kościach, czy różnym stopniem zrośnięcia się kości. Wydaje się, że najprawdopodobniej różnice te wynikają z różnego stopnia rozwoju danych osobników lub z występowania u tego rodzaju dymorfizmu płciowego.

Fona jest jednym z najczęściej występujących dinozaurów jakie odnaleziono w ogniwie Mussentuchit formacji Cedar Mountain (podobnie liczne są hadrozauroidy z rodzaju Eolambia). Dinozaur ten był roślinożercą przystosowanym do kopania nor (podobnie jak np: oryktodrom) i prawdopodobnie spędzał w nich czas żyjąc w niewielkich grupach opiekujących się młodymi osobnikami.

Analiza filogenetyczna umieściła fonę jako przedstawicielkę kladu teskelozaurynów (razem z oryktodromem i teskelozaurem). Wynika z tego, że przedstawiciele tej grupy nie pojawili się na terenie dzisiejszej zachodniej Ameryki Północnej pod koniec późnej kredy, lecz na początku tej epoki.

Spis gatunków

Fona	Avrahami, Makovicky, Tucker i Zanno, 2024
F. herzogae	Avrahami, Makovicky, Tucker i Zanno, 2024

Bibliografia

Avrahami, H.M., Makovicky, P.J., Tucker, R.T., Zanno, L.E. (2024). "A new semi‐fossorial thescelosaurine dinosaur from the Cenomanian‐age Mussentuchit Member of the Cedar Mountain Formation, Utah". The Anatomical Record. [5]