Albinykus

Autor:	Korekta:
Tomasz Skawiński	Maciej Ziegler

---

Albinykus (albinyk)
Długość:	? m
Masa:	0,7-1 kg
Miejsce występowania:	Mongolia (formacja Javkhlant)
Czas występowania	85-70 Ma późna kreda (?santon - kampan)
Systematyka	Dinosauria Saurischia Theropoda Tetanurae Coelurosauria Maniraptoriformes Maniraptora Alvarezsauroidea Alvarezsauridae Parvicursorinae Mononykinae ? Ceratonykini
Rekonstrukcja Shuvuuia. Autor: FunkMonk (Michael B. H.) [1]

Wstęp

Albinykus to rodzaj teropoda z grupy Alvarezsauridae żyjącego w późnej kredzie na terenach Azji. Ważąc prawdopodobnie poniżej 1 kg był jednym z najmniejszych nieptasich dinozaurów. Jest jednym z najstarszych znanych azjatyckich alwarezzaurydów.

Budowa i biologia

Albinykus osiągał niewielkie rozmiary – kość udowa holotypu mierzy około 6,5 cm długości, na podstawie której Nesbitt i współpracownicy oszacowali masę dinozaura na 700–1000 g, co czyniłoby z albinyka jednego z najmniejszych nieptasich dinozaurów. Z kolei Xu i in. ocenili masę przedstawicieli pokrewnego rodzaju Linhenykus – o kości udowej mierzącej około 7 cm – na jedynie 450 g. Mikrostruktura kości albinyka jest bardzo podobna do obecnej u innego alwarezzauryda - Shuvuuia – analizy histologiczne sugerują, że Shuvuuia kończyła wzrost w wieku około trzech lat. Na podstawie pierścieni przyrostowych w kości udowej oraz podobieństw do Shuvuuia Nesbitt i in. zasugerowali, że prawdopodobnie również Albinykus osiągał maksymalne rozmiary nie później niż po trzech latach. Holotyp odnaleziono z nogami podkurczonymi pod tułów, co jest pozycją spoczynkową typową dla ptaków. Odnaleziono skamieniałości troodontydów Mei i Sinornithoides oraz owiraptorozaura Khaan w takiej pozycji; holotyp Albinykus jest pierwszym dowodem na jej występowanie również u Alvarezsauridae. Cechą odróżniającą albinyka od innych nieptasich teropodów jest całkowite zrośnięcie proksymalnych kości stępu ze sobą oraz z piszczelami bez widocznych szwów. Obecne u niego było również bardzo silnie wykształcone arctometatarsus.

Systematyka

Według analizy filogenetycznej przeprowadzonej przez Nesbitta i współpracowników Albinykus jest taksonem siostrzanym dla Shuvuuia z formacji Dżadochta. Wg Agnolina i in. (2012) jest przedstawicielem Ceratonykini.

Materiał kopalny i lokalizacja typowa

Albinykus został opisany w 2011 roku przez Sterlinga Nesbitta i współpracowników w oparciu o połączone stawowo kości kończyn tylnych (IGM 100/3004) obejmujące fragmenty prawej kości biodrowej, niekompletne: kość kulszową, prawą udową, proksymalne części kości strzałkowych, niemal kompletne piszczele oraz kompletne stopy. Skamieniałości te wydobyto w 2004 roku z piaskowca w formacji Javkhlant na wschodzie pustyni Gobi w Mongolii. Oprócz szczątków Albinykus wydobyto z niego również skorupki jaj dinozaurów oraz pozostałości juwenilnego Yamaceratops. Formacja Javkhlant obejmuje najprawdopodobniej osady santońskie i kampańskie.

Etymologia

Nazwa Albinykus pochodzi od słowa albin, używanego przez mongolskich szamanów do określenia „wędrujących świateł” – zjawisk świetlnych występujących na pustyni Gobi – oraz greckiego słowa onyx („pazur”). Nazwa gatunkowa gatunku typowego, baatar, w języku mongolskim oznacza „bohater”.

Spis gatunków

Albinykus	Nesbitt, Clarke, Turner i Norell, 2011
A. baatar	Nesbitt, Clarke, Turner i Norell, 2011

Bibliografia

Agnolin FL, Powell JE, Novas FE, Kundrát M 2012. New alvarezsaurid (Dinosauria, Theropoda) from uppermost Cretaceous of north-western Patagonia with associated eggs. Cretaceous Research, doi: 10.1016/j.cretres.2011.11.014

Nesbitt SJ, Clarke JA, Hamilton AH, Norell MA. 2011. A small alvarezsaurid from the eastern Gobi Desert offers insight into evolutionary patterns in the Alvarezsauroidea. Journal of Vertebrate Paleontology 31 (1): 144–153. doi:10.1080/02724634.2011.540053.

Xu X, Pittman M, Choiniere JN, Hone D, Upchurch P, Tan Q, Xiao D, Tan L, Han F. 2011. A monodactyl nonavian dinosaur and the complex evolution of the alvarezsauroid hand. Proceedings of the National Academy of Sciences 108 (6): 2338–2342. doi:10.1073/pnas.1011052108.