Falcarius

Autorzy:	Korekta:
Kamil Kamiński

---

Falcarius (falkarius)
Długość:	ok. 4-5 m
Masa:	84-128 kg
Miejsce występowania:	USA - Utah (dolne warstwy formacji Cedar Mountain)
Czas występowania	wczesna kreda (barrem) ok. 129-125 Ma
Systematyka	Dinosauria Theropoda Coelurosauria Therizinosauria
Rekonstrukcja falkariusa na tle sylwetki człowieka. Autor: Dibrangosaurus. [5]

Wstęp

Falcarius to rodzaj średniej wielkości, dość lekko zbudowanego celurozaura, będącego prymitywnym przedstawicielem dziwacznej grupy terizinozaurów. W przeciwieństwie do większości teropodów nie był on aktywnym drapieżnikiem, lecz najprawdopodobniej roślinożercą. Występował we wczesnej kredzie na terenie dzisiejszych Stanów Zjednoczonych.

Etymologia

Nazwa Falcarius pochodzi z łaciny i nawiązuje do sierpowatego kształtu jego pazurów. Epitet gatunkowy utahenssis odnosi się do stanu Utah w USA.

Materiał kopalny

Holotyp to okaz UMNH VP 15000 (niekompletna puszka mózgowa).

Paratypy oznaczono numerami UMNH VP 12279-12443, 14524-14999 i 15001-15149. Należą one do co najmniej dziesięciu osobników i pozwalają na odtworzenie ok. 90% całości szkieletu falkariusa (Kirkland, 2005). Niestety czaszka została poznana jedynie fragmentarycznie. Kilka kolejnych kości, w tym również czaszki, opisała Zanno (2008).

Historia odkryć i badań

Szczątki falkariusa po raz pierwszy zostały opisane w literaturze fachowej w 2004 r. Rok później dinozaur ten został oficjalnie nazwany przez zespół paleontologów, którym przewodził James Kirkland. W następnych latach ukazał się szereg artykułów naukowych, opisujących osteologię, ontogenezę oraz różne aspekty biologii tego niezwykłego zwierzęcia.

Zrekonstruowana czaszka. Autor zdjęcia: Kabacchi [1].

Budowa

Falcarius różnił się budową od większości teropodów. Miał stosunkowo małą głowę osadzoną na długiej szyi oraz długi ogon. Długie kończyny przednie kończyły się zakrzywionymi, dużymi pazurami.

Czaszka i uzębienie

Jak już wspomniano, czaszka falkariusa została poznana jedynie fragmentarycznie. Była ona niewielkich rozmiarów, wydłużona i niska. Wąski pysk miał kształt litery „U” w widoku grzbietowym. Inaczej niż u późniejszych terizinozaurów, koniec żuchwy był prosty, a nie zakrzywiony do dołu (Kirkland i in., 2005). Zęby była lancetowate i zwężone przy podstawach. Falkariusa cechował wyraźny heterodontyzm – zęby różniły się w zależności od położenia w szczękach. Stawały się one coraz większe w miarę zbliżania się do przodu pyska (położone w skrajnej tylnej części kości szczękowej mierzyły ok. 2,5 mm, podczas gdy te znajdujące się na samym przedzie – 5,1 cm). Ponadto zęby kości szczękowych i zębowych miały piłkowane krawędzie, podczas gdy izolowane zęby prawdopodobnie pochodzące z kości przedszczękowych lub z samego przodu żuchwy były ich pozbawione. Piłkowanie było drobniejsze niż u bardziej zaawansowanych terizinozaurów (Kirkland i in., 2005). Dokładna liczba zębów w kościach przedszczękowych i szczękowych pozostaje nieznana, natomiast w k. zębowych było ich 28. W przeciwieństwie do bardziej zaawansowanych terizinozaurów, uzębienie żuchwy nie było ograniczone tylko do rejonu jej spojenia (Zanno, 2010). Siła zgryzu była u Falcarius większa niż u późniejszych krewniaków (Lautenschlager, 2013).

Zrekonstruowany szkielet. Autor zdjęcia: Paul Fisk [2].

Badania puszki mózgowej ujawniły, że kanały półkoliste ucha wewnętrznego przypominały ptasie, a długi ślimak pozwalał na rozróżnianie szerokiego zakresu częstotliwości (Smith i in., 2011). Praca Lautenschlagera i współpracowników (2012) wskazuje, że dobrze rozwinięty był zmysł równowagi, węch oraz słuch.

Szkielet pozaczaszkowy

Płaski kłykieć potyliczny i płytkie powierzchnie stawowe kręgów szyjnych sugerują, że szyja falkariusa funkcjonowała podobnie jak u strusia (Smith, 2015). Przednie kręgi szyjne cechowały się wydłużonymi trzonami (Kirkland i in., 2005). Ogon był dość długi i składał się prawdopodobnie z 30-35 kręgów. Dokładna ich liczba z poszczególnych odcinków kręgosłupa pozostaje nieznana (Zanno, 2010). Kończyny przednie były dość długie i smukłe, z wydłużonymi trójpalczastymi dłońmi, uzbrojonymi w zakrzywione pazury. Tylne kończyny również były wydłużone i lekko zbudowane, z kością piszczelową dłuższą od udowej (Kirkland i in., 2005). U późniejszych terizinozaurów doszło do skrócenia dystalnych partii kończyn tylnych. Miednica falkariusa miała prymitywną budowę i charakteryzowała się stosunkowo długą kością biodrową.

Czaszka widziana z góry. Autor zdjęcia: Jens Lallensack [3].

Paleobiologia

Falcarius był wprawdzie teropodem, ale w przeciwieństwie do większości przedstawicieli tej grupy dinozaurów był roślinożercą (zob. też Therizinosauria#Dieta i zmysły). Ostre pazury mogły stanowić broń przeciwko drapieżnym krewniakom, jak Utahraptor. Zapewne przydawały się również podczas żerowania, służąc do przyciągania roślinności (Lautenschleger, 2015). Falkarius wydaje się lepiej przystosowany do biegu niż bardziej zaawansowane terizinozaury, możliwe więc, że w przypadku zagrożenia potrafił też ratować się ucieczką.

Rekonstrukcja. Autor: Yeong Rok Ahn [4].

Spis gatunków

Falcarius	Kirkland, Zanno, Sampson, Clark i DeBieux, 2005
F. utahensis	Kirkland, Zanno, Sampson, Clark i DeBieux, 2005

Bibliografia

Holtz, T. (2012) Dinosaurs (suplement) [6]

Kirkland, J.I., Zanno, L.E., Sampson, S.D., Clark, J.M. & DeBlieux, D.D. (2005). "A primitive therizinosauroid dinosaur from the Early Cretaceous of Utah." Nature, 435: 84-87.

Lautenschlager, S., Rayfield, E.J., Perle, A., Zanno, L.E.,Witmer, L.M. (2012). “The endocranial anatomy of Therizinosauria and its implications for sensory and cognitive function”. PLoS ONE. 7(12), e52289. [7].

Lautenschlager, S. (2013) "Cranial myology and bite force performance of Erlikosaurus andrewsi: a novel approach for digital muscle reconstructions" Journal of Anatomy., 222(2), 260-272. doi:10.1111/joa.12000.

Lautenschlager, S. (2015) "Morphological and functional diversity in therizinosaur claws and the implications for theropod claw evolution" Proceedings of the Royal Society B, 281, 20140497. doi:10.1098/rspb.2014.0497.

Paul, G.S. (2010). The Princeton Field Guide to Dinosaurs, Princeton University Press. 156.

Smith, D.K., Zanno, L.E., Sanders, R.K., DeBlieux, D.D., Kirkland, J.I. (2011). "New information on the braincase of the North American Therizinosaurian (Theropoda, Maniraptora) Falcarius utahensis", Journal of Vertebrate Paleontology, 31(2): 387-404.

Smith DK (2015) Craniocervical Myology and Functional Morphology of the Small-Headed Therizinosaurian Theropods Falcarius utahensis and Nothronychus mckinleyi. PLoS ONE 10(2): e0117281. [[8]].

Zanno, L.E. (2010). "Osteology of Falcarius utahensis: Characterizing the anatomy of basal therizinosaurs", Zoological Journal of the Linnean Society 158: 196-230.