Abrictosaurus

Autor:	Kamil Kamiński
Korekta:	Maciej Ziegler

---

Abrictosaurus (abriktozaur)
Długość	ok. 1,2 m
Masa	ok. 1,2 kg
Dieta	roślinożerny / wszystkożerny
Miejsce	Lesotho (formacja Elliot - górne warstwy)
Czas	Trias 252 Jura 201 Kreda 145 66 ok. 202-197 Ma wczesna jura (hettang - synemur)
Systematyka	Dinosauria Ornithischia Heterodontosauridae
Rekonstrukcja. Autor: LadyofHats [1].

Wstęp

Abrictosaurus to rodzaj małego dinozaura ptasiomiednicznego z rodziny Heterodontosauridae. Żył on we wczesnej jurze na terenie dzisiejszej południowej Afryki.

Etymologia

Nazwa Abrictosaurus pochodzi od greckich słów abrictos („przebudzony”, „czujny”) i sauros („gad”, „jaszczur”). Nawiązuje ona do faktu, iż niegdyś zakładano, że abriktozaur w porze suchej zapadał w sen letni lub hibernację. Hopson, który w 1975 r. utworzył nazwę Abrictosaurus, uważał, że było to zwierzę aktywne przez cały rok.

Materiał kopalny

Holotyp (NHMUK RU B54) to dolna część czaszki i niekompletny szkielet pozaczaszkowy; brakuje większości kręgów ogonowych, części obręczy barkowej, fragmentów lewej kończyny przedniej i prawej kończyny tylnej. Dawniej razem z holotypem katalogowano drugi okaz. Obecnie brak dowodów na to, że szczątki te należą do Abrictosaurus (Sereno, 2012).

Wg Normana i in. (2011) trudno jest ustalić wiek holotypu abriktozaura, jednak proporcje czaszki bardziej przypominają dorosłe niż młode okazy Heterodontosaurus.

Skamieniałe szczątki holotypu. Źródło: Sereno, 2012 doi:10.3897/zookeys.226.2840.

Historia taksonu

Szczątki abriktozaura zebrano w latach 1963-64 na terenie Lesotho. Thulborn (1974) opisał go jako nowy gatunek Lycorhinus - L. consor. Rok później Hopson przeniósł go do nowego rodzaju - Abrictosaurus. Autor ten przypisał do niego również fragmentaryczną czaszkę NHMUK RU A100, lecz wg nowszych ustaleń należy ona do wspomnianego już rodzaju Lycorhinus (Sereno, 2012). Uważano niekiedy, że Abrictosaurus może być samicą lub młodym osobnikiem innego heterodontozauryda, lecz obecnie hipoteza ta jest odrzucana (Norman i in., 2011).

Budowa i paleobiologia

Abrictosaurus był małym, lekko zbudowanym, dwunożnym zwierzęciem. Ogólnymi proporcjami ciała przypominał większego i bardziej znanego Heterodontosaurus. Wyróżniał się specyficznym uzębieniem. W przeciwieństwie do innych heterodontozaurydów, nie występowały u niego podobne do kłów, powiększone ostre zęby w górnej i dolnej szczęce. Z tego powodu Thulborn (1974) uznał holotyp abriktozaura za samicę. Sereno (2012) uznał taki osąd za nieprzekonujący, gdyż jest to rzadko spotykana wśród heterodontozaurydów budowa. U Abrictosaurus występowały w kościach przedszczękowych i zębowych zęby o niemal cylindrycznych koronach; mogły to być zredukowane „kły”. Od heterodontozaura różnił się także kształtem i ornamentacją pozostałych zębów oraz proporcjonalnie dłuższymi dłońmi (Sereno, 2012).

Heterodontozaurydy często uważa się za zwierzęta wszystkożerne, jednak wg Sereno (2012) były one co najmniej przeważnie roślinożerne. Długie i przystosowane do biegu kończyny tylne abriktozaura mogły mu pomagać w ucieczce przed drapieżnikami. Zob. też Heterodontosaurus#Dieta i Heterodontosaurus#Środowisko.

Spis gatunków

Abrictosaurus	(Thulborn, 1974) Hopson, 1975
A. consor	(Thulborn, 1974) Hopson, 1975
= Lycorhinus consor	Thulborn, 1974

Bibliografia

Benson, R. B. J., Campione, N. E., Carrano, M. T., Mannion, P. D., Sullivan, C., Upchurch, P. & Evans, D. C. (2014) "Rates of Dinosaur Body Mass Evolution Indicate 170 Million Years of Sustained Ecological Innovation on the Avian Stem Lineage" PLoS Biology, 12(5), e1001853. doi:10.1371/journal.pbio.1001853.

Holtz, T. (2012) "Dinosaurs" (suplement) [2].

Norman, D.B., Crompton, A.W., Butler, R.J., Porro, L.B. & Charig, A.J. (2011) "The Lower Jurassic ornithischian dinosaur Heterodontosaurus tucki Crompton & Charig, 1962: cranial anatomy, functional morphology, taxonomy, and relationships" Zoological Journal of the Linnean Society, DOI: 10.1111/j.1096-3642.2011.00697.x.

Sereno, P.C. (2012) "Taxonomy, morphology, masticatory function and phylogeny of heterodontosaurid dinosaurs" ZooKeys, 226, 1-225. doi:10.3897/zookeys.226.2840.

Thulborn, R.A. (1974). “A new heterodontosaurid dinosaur (Reptilia: Ornithischia) from the Upper Triassic Red Beds of Lesotho.” Zoological Journal of the Linnean Society of London. 55: 151-175 [abstrakt]