Ulughbegsaurus

Autor:	Kamil Kamiński
Korekta:	Paweł Konarzewski

---

Ulughbegsaurus
Długość	ok. 7,5-8 m
Masa	> 1 t
Dieta	mięsożerny
Miejsce	Uzbekistan (formacja Bissekty)
Czas	Trias 252 Jura 201 Kreda 145 66 ok. 92-90 Ma późna kreda (środkowy - późny turon)
Systematyka	Dinosauria Saurischia Theropoda Tetanurae Carnosauria Carcharodontosauria
Rekonstrukcja czaszki z zaznaczoną kością holotypu. Źródło: Tanaka i in., 2021. [1].

Wstęp

Ulughbegsaurus to rodzaj późnego karcharodontozaura, który żył w późnej kredzie na terenach dzisiejszego Uzbekistanu.

Materiał kopalny

Holotypem jest okaz UzSGM – 11-01-02 – lewa kość szczękowa.

Materiał przypisany to okaz CCMGE 600/12457 (fragment lewej kości szczękowej) oraz ZIN PH 357/16 (tylny koniec prawej kości szczękowej). Ten ostatni fragment pierwotnie przypisywano do Itemirus. Możliwe, że do Ulughbegsaurus należą też pojedyncze zęby i inne kości, znane z osadów formacji Bissekta.

Etymologia

Nazwa rodzajowa Ulughbegsaurus pochodzi od sułtana Ulugha Bega, XV-wiecznego astronoma i matematyka z Azji Centralnej oraz greckiego sauros („gad”, „jaszczur”). Epitet gatunkowy nawiązuje do Uzbekistanu.

Budowa

Ulughbegsaurus jak na karcharodontozaura był teropodem średniej wielkości i zdecydowanie ustępował największym przedstawicielom swojej grupy. Mimo to był zapewne dominującym drapieżnikiem w swoim środowisku. Zob. też Timurlengia#Środowisko. Znaleziony materiał kopalny jest dość ubogi, wystarcza jednak na wskazanie kilku unikatowych cech, pozwalających na zdiagnozowanie Ulughbegsaurus. Prawie na pewno był on dwunożnym mięsożercą krótkich kończynach przednich i szczękach uzbrojonych w ostre, sztyletowate zęby.

Klasyfikacja i ważność taksonu

W analizach filogenetycznych przeprowadzonych przez autorów Ulughbegsaurus okazywał się neowenatorydem lub bazalnym przedstawicielem szerszego kladu Carcharodontosauria.

Sues i in. (2022) uważają, że szczęka okazu typowego Ulughbegsaurus ma zarówno cechy karcharodontozaurów i dromeozaurydów. Niestety fragmentaryczność holotypu utrudnia określenie jego dokłanej pozycji systematycznej. Ich zdaniem obecność karcharodontozaurów w formacji Bissekty jest wątpliwa. W związku braku autapomorfii lub diagnostycznej kombinacji cech charakterystycznych uznali ten takson za wątpliwy (nomen dubium).

Spis gatunków

Ulughbegsaurus	Tanaka, Anvarov, Zelenitsky, Ahmedshaev i Kobayashi, 2021	nomen dubium
U. uzbekistanensis	Tanaka, Anvarov, Zelenitsky, Ahmedshaev i Kobayashi, 2021	nomen dubium

Bibliografia

Sues, H., Averianov, A., & Britt, B. (2022). "A giant dromaeosaurid theropod from the Upper Cretaceous (Turonian) Bissekty Formation of Uzbekistan and the status of Ulughbegsaurus uzbekistanensis". Geological Magazine, 1-6. doi:10.1017/S0016756822000954

Tanaka, K., Anvarov, O.U., Zelenitsky, D.K., Ahmedshaev, A.S., Kobayashi, Y. (2021). "A new carcharodontosaurian theropod dinosaur occupies apex predator niche in the early Late Cretaceous of Uzbekistan". Royal Society Open Science. 8: 210923. doi:10.1098/rsos.210923.