Manidens

Opis w trakcie aktualizacji

Autor:	Tomasz Skawiński
Korekta:	Marcin Szermański, Maciej Ziegler, Mateusz Tałanda

---

Manidens (manidens)
Długość	50-75* cm
Masa	ok. 500 g*
Dieta	roślinożerny
Miejsce	Argentyna - Chubut (formacja Cañadón Asfalto)
Czas	Trias 252 Jura 201 Kreda 145 66 179-176 Ma wczesna jura (toark)
Systematyka	Dinosauria Ornithischia Heterodontosauridae Heterodontosaurinae
Zachowane fragmenty szkieletu i zdjęcia niektórych elementów holotypu. Fig. 1 z Pol et al., 2011.
Mapa znalezisk
Wczytywanie mapy… {"minzoom":false,"maxzoom":false,"mappingservice":"leaflet","width":"auto","height":"350px","centre":false,"title":"","label":"","icon":"","visitedicon":"","lines":[],"polygons":[],"circles":[],"rectangles":[],"wmsoverlay":false,"copycoords":false,"static":false,"zoom":4,"defzoom":14,"layers":["OpenStreetMap"],"overlaylayers":[],"resizable":false,"enablefullscreen":false,"scrollwheelzoom":true,"markercluster":false,"clustermaxzoom":20,"clusterzoomonclick":true,"clustermaxradius":80,"clusterspiderfy":true,"geojson":"","locations":[{"text":"\u003Cb\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003Eformacja \u003Ca href=\"/index.php?title=Ca%C3%B1ad%C3%B3n_Asfalto\u0026amp;action=edit\u0026amp;redlink=1\" class=\"new\" title=\"Ca\u00f1ad\u00f3n Asfalto (strona nie istnieje)\"\u003ECa\u00f1ad\u00f3n Asfalto\u003C/a\u003E, Queso Rallando, prowincja Chubut, Patagonia, \u003Ca href=\"/wiki/Argentyna\" class=\"mw-redirect\" title=\"Argentyna\"\u003EArgentyna\u003C/a\u003E|\u003Csmall\u003E\u003Ci\u003EM. condorensis\u003C/i\u003E - \u003Ca href=\"/wiki/Holotyp\" title=\"Holotyp\"\u003Eholotyp\u003C/a\u003E i materia\u0142 przypisany.\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E\u003C/b\u003E\u003Chr /\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003C/div\u003E","title":"formacja Ca\u00f1ad\u00f3n Asfalto, Queso Rallando, prowincja Chubut, Patagonia, Argentyna|M. condorensis - holotyp i materia\u0142 przypisany.\n","link":"","lat":-43.39999999999999857891452847979962825775146484375,"lon":-69.2000000000000028421709430404007434844970703125,"icon":""}],"imageoverlays":null}

Wstęp

Manidens to rodzaj dinozaura ptasiomiednicznego z rodziny Heterodontosauridae żyjącego we wczesnej jurze na terenach dzisiejszej Ameryki Południowej.

Historia odkryć, lokalizacja, etymologia

Manidens został opisany w 2011 roku przez Diego Pola, Olivera Rauhuta i Marcosa Becerrę na podstawie niekompletnego szkieletu (MPEF-PV 3211) obejmującego większą część czaszki i żuchwy, kręgi szyjne, tułowiowe i krzyżowe, lewą łopatkę i kości krucze oraz niemal kompletną obręcz miedniczną.

Rekonstrukcja czaszki Manidens - na górze wg Pola i in., na dole wg Sereno. Źródło: Sereno, 2012.

Holotyp wydobyto ze wczesnojurajskich osadów formacji Cañadón Asfalto w argentyńskiej prowincji Chubut, w lokalizacji Queso Rallado, położonej około 2,3 km na zachód od wioski Cerro Cóndor. Wiek warstw Cañadón Asfalto często oceniano na kelowej–oksford (166-157 milionów lat), jednak nowsze analizy uranowo-ołowiowe sugerują, że formacja ta może mieć 179-176 mln lat. Oprócz holotypu do Manidens przypisano również pojedyncze tylne zęby odnalezione w tej samej lokalizacji.

Materiał przypisany do Manidens condorensis obejmują izolowane zęby (Becerra i inn., 2014).

Nazwa Manidens pochodzi od łacińskich słów manus („ręka”) i dens („ząb”), co odnosi się do tylnych zębów manidensa, kształtem przypominających ludzką dłoń. Epitet gatunkowy gatunku typowego, condorensis, odnosi się do wioski Cerro Cóndor, w pobliżu której odnaleziono holotyp.

Budowa

Żuchwa bez kości przedzębowej mierzy 63 mm długości, co sugeruje, że cała mierzyła prawdopodobnie nie więcej niż 75 mm, czyli w przybliżeniu tyle, ile żuchwa fruitadensa – jednego z najmniejszych znanych dinozaurów ptasiomiednicznych, także należącego do Heterodontosauridae. Podobnie jak inne bazalne ptasiomiedniczne, Manidens miał okrągłe i duże oczodoły i stosunkowo krótki pysk. Długość całego zwierzęcia Pol i współpracownicy szacują na około 50–60 cm. W żuchwie nie występowało okno żuchwowe. Podobnie jak u innych heterodontozaurydów, uzębienie manidensa jest silnie heterodontyczne, jednak ze względu na niekompletność materiału kopalnego dokładna liczba zębów nie może być ustalona. Obecne były powiększone zęby przypominające kły, charakterystyczne dla wielu przedstawicieli tej grupy.

Becerra i współpracownicy (2023) stworzyli nową rekonstrukcję czaszki manidensa, opierając się na holotypie oraz okazie MPEF-PV 3809 prześwietlonych pod mikrotomografem.

Paleobiologia

Becerra i współpracownicy (2021) zbadali sposób wymiany zębów u manidensa wykorzystując mikrotomograf. Wykazali, że kierunek wymiany zębów był od zębów przednich do tylnych, z asynchronicznym wyżynaniem się zębów, które pojawiały się od tylnej strony rzędu zębów, w trakcie ontogenezy zwierzęcia . Stwierdzili również pierwszy przypadek wymiany dolnych zębów kłopodobnych u heterodontozaurów, których wymiana zachodziła w odmiennym czasie niż wymiana pozostałych zębów. Ponadto obecność lub nieobecność niewielkiego kłopodobnego zęba w żuchwie częśći okazów może wskazywać na zmienność wewnątrzgatunkową u tego gatunku dinozaura.

Pozycja filogenetyczna

Według analizy filogenetycznej przeprowadzonej przez Pola i współpracowników, Manidens jest heterodontozaurydem bardziej zaawansowanym niż późniejsze od niego Tianyulong i Fruitadens i siostrzanym dla kladu obejmującego występujące na terenach dzisiejszej południowej Afryki rodzaje Heterodontosaurus, Abrictosaurus, Lycorhinus oraz takson reprezentowany przez okaz BMNH A100 (wg Sereno to Lycorhinus). Sereno (2012) uważa go za takson siostrzany względem Pegomastax.

Spis gatunków

Manidens	Pol, Rauhut i Becerra, 2011
M. condorensis	Pol, Rauhut i Becerra, 2011

Bibliografia

Becerra, M.G., Pol, D., Marsicano, C.A. & Rauhut, O.W.M. (2014). "The dentition of Manidens condorensis (Ornithischia; Heterodontosauridae) from the Jurassic Cañadón Asfalto Formation of Patagonia: morphology, heterodonty and the use of statistical methods for identifying isolated teeth". Historical Biology, 26 (4): 480-492 [[1]]

Becerra, M.G., Pol. D, Porro, L.B., Paulina-Cabrajal, A. & Rauhut, O.W.M. (2023). "Craniomandibular osteology of Manidens condorensis (Ornithischia: Heterodontosauridae) from the upper Lower Jurassic of Argentina". Journal of Vertebrate Paleontology, 42 (3) [[2]]

Becerra, M.G., Pol, D., Whitlock, J.A. & Porro, L.B. (2021) "Tooth replacement in Manidens condorensis: baseline study to address the replacement pattern in dentitions of early ornithischians". Papers in Paleontology 7 (2): 1167-1193. [[3]]

Cúneo, R., Ramezani, J., Scasso, R., Pol, D., Escapa, I., Zavattieri, A.M., Bowring, S.A. 2013. High-precision U–Pb geochronology and a new chronostratigraphy for the Cañadón Asfalto Basin, Chubut, central Patagonia: Implications for terrestrial faunal and floral evolution in Jurassic. Gondwana Research, t. 24, str. 1267–1275. doi: 10.1016/j.gr.2013.01.010.

Pol, D., Rauhut, O.W.M., Becerra, M. 2011. A Middle Jurassic heterodontosaurid dinosaur from Patagonia and the evolution of heterodontosaurids. Naturwissenschaften, t. 98, nr 5, str. 369–379. doi:10.1007/s00114-011-0780-5.

Sereno, P.C. 2012. Taxonomy, morphology, masticatory function and phylogeny of heterodontosaurid dinosaurs. ZooKeys, t. 226, str. 1–225. doi:10.3897/zookeys.226.2840

• Dane podane za https://dinoanimals.com/dinosaurdatabase/manidens-condorensis/