Manidens: Różnice pomiędzy wersjami
| Linia 36: | Linia 36: | ||
'''''Manidens''''' to [[rodzaj]] [[Ornithischia|dinozaura ptasiomiednicznego]] z rodziny [[Heterodontosauridae]] żyjącego we [[wczesna jura|wczesnej jurze]] na terenach dzisiejszej Ameryki Południowej. | '''''Manidens''''' to [[rodzaj]] [[Ornithischia|dinozaura ptasiomiednicznego]] z rodziny [[Heterodontosauridae]] żyjącego we [[wczesna jura|wczesnej jurze]] na terenach dzisiejszej Ameryki Południowej. | ||
| − | == Historia odkryć, lokalizacja | + | ==Etymologia |
| + | Nazwa ''Manidens'' pochodzi od łacińskich słów ''manus'' („ręka”) i ''dens'' („ząb”), co odnosi się do tylnych zębów manidensa, kształtem przypominających ludzką dłoń. Epitet gatunkowy [[gatunek typowy|gatunku typowego]], ''condorensis'', odnosi się do wioski Cerro Cóndor, w pobliżu której odnaleziono holotyp. | ||
| + | |||
| + | == Historia odkryć, lokalizacja i materiał kopalny == | ||
''Manidens'' został opisany w [[2011]] roku przez [[Diego Pol]]a, [[Oliver Rauhut|Olivera Rauhuta]] i Marcosa Becerrę na [[holotyp|podstawie]] niekompletnego szkieletu (MPEF-PV 3211) obejmującego większą część czaszki i żuchwy, [[kręg]]i szyjne, tułowiowe i [[sacrum|krzyżowe]], lewą [[scapula|łopatkę]] i [[coracoideum|kości krucze]] oraz niemal kompletną obręcz miedniczną. | ''Manidens'' został opisany w [[2011]] roku przez [[Diego Pol]]a, [[Oliver Rauhut|Olivera Rauhuta]] i Marcosa Becerrę na [[holotyp|podstawie]] niekompletnego szkieletu (MPEF-PV 3211) obejmującego większą część czaszki i żuchwy, [[kręg]]i szyjne, tułowiowe i [[sacrum|krzyżowe]], lewą [[scapula|łopatkę]] i [[coracoideum|kości krucze]] oraz niemal kompletną obręcz miedniczną. | ||
| Linia 43: | Linia 46: | ||
[[Holotyp]] wydobyto ze wczesnojurajskich osadów formacji Cañadón Asfalto w argentyńskiej prowincji Chubut, w lokalizacji Queso Rallado, położonej około 2,3 km na zachód od wioski Cerro Cóndor. Wiek warstw Cañadón Asfalto często oceniano na [[kelowej]]–[[oksford]] (166-157 milionów lat), jednak nowsze analizy uranowo-ołowiowe sugerują, że formacja ta może mieć 179-176 mln lat. Oprócz [[holotyp]]u do ''Manidens'' przypisano również pojedyncze tylne zęby odnalezione w tej samej lokalizacji. | [[Holotyp]] wydobyto ze wczesnojurajskich osadów formacji Cañadón Asfalto w argentyńskiej prowincji Chubut, w lokalizacji Queso Rallado, położonej około 2,3 km na zachód od wioski Cerro Cóndor. Wiek warstw Cañadón Asfalto często oceniano na [[kelowej]]–[[oksford]] (166-157 milionów lat), jednak nowsze analizy uranowo-ołowiowe sugerują, że formacja ta może mieć 179-176 mln lat. Oprócz [[holotyp]]u do ''Manidens'' przypisano również pojedyncze tylne zęby odnalezione w tej samej lokalizacji. | ||
| − | Materiał przypisany do ''Manidens condorensis'' obejmują izolowane zęby (Becerra i inn., 2014) | + | Materiał przypisany do ''Manidens condorensis'' obejmują izolowane zęby (Becerra i inn., 2014), MPEF-PV 3826, zawierający dwa kompletne śródstopia z przyłączonymi kośćmi palców i kręg ogonowy (Becerra i inn., 2016) oraz okaz MPEF-PV 3809 |
| − | |||
| − | |||
== Budowa == | == Budowa == | ||
| Linia 53: | Linia 54: | ||
==Paleobiologia== | ==Paleobiologia== | ||
| + | Becerra i współpracownicy (2018) zauważono u niego unikalny dla dinozaurów ptasiomiedniczych typ zgryzu, widoczny w dopasowaniu się koron zębów w kości szczękowej do koron zębów w kości zębowej, implikując ich udział w żuciu oraz odmiennych śladów zużycia kron tych zębów, sugerujący istnienie drugiego mechanizmu zgryzu, który zwiększał by jego powierzchnię rozdrabniania pobieranego pokarmu przez tego dinozaura. | ||
| + | |||
Becerra i współpracownicy (2021) zbadali sposób wymiany zębów u manidensa wykorzystując mikrotomograf. Wykazali, że kierunek wymiany zębów był od zębów przednich do tylnych, z asynchronicznym wyżynaniem się zębów, które pojawiały się od tylnej strony rzędu zębów, w trakcie ontogenezy zwierzęcia . Stwierdzili również pierwszy przypadek wymiany dolnych zębów kłopodobnych u heterodontozaurów, których wymiana zachodziła w odmiennym czasie niż wymiana pozostałych zębów. Ponadto obecność lub nieobecność niewielkiego kłopodobnego zęba w żuchwie częśći okazów może wskazywać na zmienność wewnątrzgatunkową u tego gatunku dinozaura. | Becerra i współpracownicy (2021) zbadali sposób wymiany zębów u manidensa wykorzystując mikrotomograf. Wykazali, że kierunek wymiany zębów był od zębów przednich do tylnych, z asynchronicznym wyżynaniem się zębów, które pojawiały się od tylnej strony rzędu zębów, w trakcie ontogenezy zwierzęcia . Stwierdzili również pierwszy przypadek wymiany dolnych zębów kłopodobnych u heterodontozaurów, których wymiana zachodziła w odmiennym czasie niż wymiana pozostałych zębów. Ponadto obecność lub nieobecność niewielkiego kłopodobnego zęba w żuchwie częśći okazów może wskazywać na zmienność wewnątrzgatunkową u tego gatunku dinozaura. | ||
| Linia 73: | Linia 76: | ||
Becerra, M.G., Pol. D, Porro, L.B., Paulina-Cabrajal, A. & Rauhut, O.W.M. (2023). "Craniomandibular osteology of Manidens condorensis (Ornithischia: Heterodontosauridae) from the upper Lower Jurassic of Argentina". Journal of Vertebrate Paleontology, 42 (3) [[https://doi.org/10.1080/02724634.2023.2181087]] | Becerra, M.G., Pol. D, Porro, L.B., Paulina-Cabrajal, A. & Rauhut, O.W.M. (2023). "Craniomandibular osteology of Manidens condorensis (Ornithischia: Heterodontosauridae) from the upper Lower Jurassic of Argentina". Journal of Vertebrate Paleontology, 42 (3) [[https://doi.org/10.1080/02724634.2023.2181087]] | ||
| + | |||
| + | Becerra, M.G., Pol, D., Rauhut, O.W.M. & Cerda, I.A. (2016. "New heterodontosaurid remains from the Cañadón Asfalto Formation: cursoriality and the functional importance of the pes in small heterodontosaurids ". Journal of Paleontology, 90 (3): 555-557 [[https://doi.org/10.1017/jpa.2016.24]] | ||
| + | |||
| + | Becerra, M.G., Pol, D., Rössner, G.E. & Rauhut, O.W.M. (2018) "Heterodonty and double occlusion in Manidens condorensis: a unique adaptation in an Early Jurassic ornithischian improving masticatory efficiency". The Science of Nature, 105 nr artykułu: 41 [[https://doi.org/10.1007/s00114-018-1569-6]] | ||
Becerra, M.G., Pol, D., Whitlock, J.A. & Porro, L.B. (2021) "Tooth replacement in Manidens condorensis: baseline study to address the replacement pattern in dentitions of early ornithischians". Papers in Paleontology 7 (2): 1167-1193. [[https://doi.org/10.1002/spp2.1337]] | Becerra, M.G., Pol, D., Whitlock, J.A. & Porro, L.B. (2021) "Tooth replacement in Manidens condorensis: baseline study to address the replacement pattern in dentitions of early ornithischians". Papers in Paleontology 7 (2): 1167-1193. [[https://doi.org/10.1002/spp2.1337]] | ||
Wersja z 20:43, 30 maj 2023
Opis w trakcie aktualizacji
| Autor: | Tomasz Skawiński |
| Korekta: | Marcin Szermański, Maciej Ziegler, Mateusz Tałanda |
| Manidens (manidens) | |
|---|---|
| Długość | 50-75* cm |
| Masa | ok. 500 g* |
| Dieta | roślinożerny |
| Miejsce | Argentyna - Chubut
(formacja Cañadón Asfalto) |
| Czas |
179-176 Ma |
| Systematyka | Dinosauria |
 Zachowane fragmenty szkieletu i zdjęcia niektórych elementów holotypu. Fig. 1 z Pol et al., 2011. | |
| Mapa znalezisk | |
Wczytywanie mapy…
| |
Wstęp
Manidens to rodzaj dinozaura ptasiomiednicznego z rodziny Heterodontosauridae żyjącego we wczesnej jurze na terenach dzisiejszej Ameryki Południowej.
==Etymologia Nazwa Manidens pochodzi od łacińskich słów manus („ręka”) i dens („ząb”), co odnosi się do tylnych zębów manidensa, kształtem przypominających ludzką dłoń. Epitet gatunkowy gatunku typowego, condorensis, odnosi się do wioski Cerro Cóndor, w pobliżu której odnaleziono holotyp.
Historia odkryć, lokalizacja i materiał kopalny
Manidens został opisany w 2011 roku przez Diego Pola, Olivera Rauhuta i Marcosa Becerrę na podstawie niekompletnego szkieletu (MPEF-PV 3211) obejmującego większą część czaszki i żuchwy, kręgi szyjne, tułowiowe i krzyżowe, lewą łopatkę i kości krucze oraz niemal kompletną obręcz miedniczną.
Holotyp wydobyto ze wczesnojurajskich osadów formacji Cañadón Asfalto w argentyńskiej prowincji Chubut, w lokalizacji Queso Rallado, położonej około 2,3 km na zachód od wioski Cerro Cóndor. Wiek warstw Cañadón Asfalto często oceniano na kelowej–oksford (166-157 milionów lat), jednak nowsze analizy uranowo-ołowiowe sugerują, że formacja ta może mieć 179-176 mln lat. Oprócz holotypu do Manidens przypisano również pojedyncze tylne zęby odnalezione w tej samej lokalizacji.
Materiał przypisany do Manidens condorensis obejmują izolowane zęby (Becerra i inn., 2014), MPEF-PV 3826, zawierający dwa kompletne śródstopia z przyłączonymi kośćmi palców i kręg ogonowy (Becerra i inn., 2016) oraz okaz MPEF-PV 3809
Budowa
Żuchwa bez kości przedzębowej mierzy 63 mm długości, co sugeruje, że cała mierzyła prawdopodobnie nie więcej niż 75 mm, czyli w przybliżeniu tyle, ile żuchwa fruitadensa – jednego z najmniejszych znanych dinozaurów ptasiomiednicznych, także należącego do Heterodontosauridae. Podobnie jak inne bazalne ptasiomiedniczne, Manidens miał okrągłe i duże oczodoły i stosunkowo krótki pysk. Długość całego zwierzęcia Pol i współpracownicy szacują na około 50–60 cm. W żuchwie nie występowało okno żuchwowe. Podobnie jak u innych heterodontozaurydów, uzębienie manidensa jest silnie heterodontyczne, jednak ze względu na niekompletność materiału kopalnego dokładna liczba zębów nie może być ustalona. Obecne były powiększone zęby przypominające kły, charakterystyczne dla wielu przedstawicieli tej grupy. Korony zębowe są bardzo asymetryczne i charakteryzują się występowaniem szczytowych i podstawnych faset zużycia na powierchniach zgryzu, obecne również u koron zębów kłopodobnybh. Oprócz tego, w każdym zębie obecne są szczeliny.
Becerra i współpracownicy (2023) stworzyli nową rekonstrukcję czaszki manidensa, opierając się na holotypie oraz okazie MPEF-PV 3809 prześwietlonych pod mikrotomografem.
Paleobiologia
Becerra i współpracownicy (2018) zauważono u niego unikalny dla dinozaurów ptasiomiedniczych typ zgryzu, widoczny w dopasowaniu się koron zębów w kości szczękowej do koron zębów w kości zębowej, implikując ich udział w żuciu oraz odmiennych śladów zużycia kron tych zębów, sugerujący istnienie drugiego mechanizmu zgryzu, który zwiększał by jego powierzchnię rozdrabniania pobieranego pokarmu przez tego dinozaura.
Becerra i współpracownicy (2021) zbadali sposób wymiany zębów u manidensa wykorzystując mikrotomograf. Wykazali, że kierunek wymiany zębów był od zębów przednich do tylnych, z asynchronicznym wyżynaniem się zębów, które pojawiały się od tylnej strony rzędu zębów, w trakcie ontogenezy zwierzęcia . Stwierdzili również pierwszy przypadek wymiany dolnych zębów kłopodobnych u heterodontozaurów, których wymiana zachodziła w odmiennym czasie niż wymiana pozostałych zębów. Ponadto obecność lub nieobecność niewielkiego kłopodobnego zęba w żuchwie częśći okazów może wskazywać na zmienność wewnątrzgatunkową u tego gatunku dinozaura.
Pozycja filogenetyczna
Według analizy filogenetycznej przeprowadzonej przez Pola i współpracowników, Manidens jest heterodontozaurydem bardziej zaawansowanym niż późniejsze od niego Tianyulong i Fruitadens i siostrzanym dla kladu obejmującego występujące na terenach dzisiejszej południowej Afryki rodzaje Heterodontosaurus, Abrictosaurus, Lycorhinus oraz takson reprezentowany przez okaz BMNH A100 (wg Sereno to Lycorhinus). Sereno (2012) uważa go za takson siostrzany względem Pegomastax.
Spis gatunków
| Manidens | Pol, Rauhut i Becerra, 2011 |
|---|---|
| M. condorensis | Pol, Rauhut i Becerra, 2011 |
Bibliografia
Becerra, M.G., Pol, D., Marsicano, C.A. & Rauhut, O.W.M. (2014). "The dentition of Manidens condorensis (Ornithischia; Heterodontosauridae) from the Jurassic Cañadón Asfalto Formation of Patagonia: morphology, heterodonty and the use of statistical methods for identifying isolated teeth". Historical Biology, 26 (4): 480-492 [[1]]
Becerra, M.G., Pol. D, Porro, L.B., Paulina-Cabrajal, A. & Rauhut, O.W.M. (2023). "Craniomandibular osteology of Manidens condorensis (Ornithischia: Heterodontosauridae) from the upper Lower Jurassic of Argentina". Journal of Vertebrate Paleontology, 42 (3) [[2]]
Becerra, M.G., Pol, D., Rauhut, O.W.M. & Cerda, I.A. (2016. "New heterodontosaurid remains from the Cañadón Asfalto Formation: cursoriality and the functional importance of the pes in small heterodontosaurids ". Journal of Paleontology, 90 (3): 555-557 [[3]]
Becerra, M.G., Pol, D., Rössner, G.E. & Rauhut, O.W.M. (2018) "Heterodonty and double occlusion in Manidens condorensis: a unique adaptation in an Early Jurassic ornithischian improving masticatory efficiency". The Science of Nature, 105 nr artykułu: 41 [[4]]
Becerra, M.G., Pol, D., Whitlock, J.A. & Porro, L.B. (2021) "Tooth replacement in Manidens condorensis: baseline study to address the replacement pattern in dentitions of early ornithischians". Papers in Paleontology 7 (2): 1167-1193. [[5]]
Cúneo, R., Ramezani, J., Scasso, R., Pol, D., Escapa, I., Zavattieri, A.M., Bowring, S.A. 2013. High-precision U–Pb geochronology and a new chronostratigraphy for the Cañadón Asfalto Basin, Chubut, central Patagonia: Implications for terrestrial faunal and floral evolution in Jurassic. Gondwana Research, t. 24, str. 1267–1275. doi: 10.1016/j.gr.2013.01.010.
Pol, D., Rauhut, O.W.M., Becerra, M. 2011. A Middle Jurassic heterodontosaurid dinosaur from Patagonia and the evolution of heterodontosaurids. Naturwissenschaften, t. 98, nr 5, str. 369–379. doi:10.1007/s00114-011-0780-5.
Sereno, P.C. 2012. Taxonomy, morphology, masticatory function and phylogeny of heterodontosaurid dinosaurs. ZooKeys, t. 226, str. 1–225. doi:10.3897/zookeys.226.2840
