Aviatyrannis: Różnice pomiędzy wersjami
m |
|||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
{{DISPLAYTITLE:''Aviatyrannis''}} | {{DISPLAYTITLE:''Aviatyrannis''}} | ||
| − | + | {{Opis | |
| − | { | + | |Autor = [[Jakub Starzyński]] |
| − | | Autor | + | |Korekta = [[Maciej Ziegler]], [[Marcin Szermański]], [[Michał Siedlecki]] |
| − | + | |nazwa = ''Aviatyrannis'' (awiatyran) | |
| − | + | |długość = ok. 1 - 1,5 m | |
| − | + | |wysokość = ok. 40 cm ( w biodrach) | |
| − | | [[Maciej Ziegler]] | + | |masa = ok. 5,5 kg |
| − | [[Marcin Szermański]] | + | |dieta = mięsożerny |
| − | | | + | |miejsce = [[Portugalia]] - Guimarota |
| − | + | <small>([[formacja]] [[Alcobaça]])</small> | |
| − | + | |czas = {{Występowanie|156.9|152.5}} | |
| − | + | ok. 156,9 - 152,5 [[Ma]]<br> | |
| − | + | <small>późna jura (późny [[oksford]] - środkowy [[kimeryd]]) | |
| − | + | |systematyka = | |
| − | + | [[Dinosauria]] | |
| − | |- | ||
| − | |||
| − | | | ||
| − | |||
| − | | | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | | | ||
| − | |||
| − | | [[Portugalia]] | ||
| − | |||
| − | <small>[[formacja | ||
| − | | | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | <small>późna [[ | ||
| − | | | ||
| − | |||
| − | |||
[[Saurischia]] | [[Saurischia]] | ||
| Linia 46: | Linia 25: | ||
[[Tyrannosauroidea]]\[[Ornithomimosauria]]? | [[Tyrannosauroidea]]\[[Ornithomimosauria]]? | ||
| − | | | + | |grafika = Aviatyrannis_remains_01.png |
| − | + | |podpis = Materiał kopalny awiatyrana. Autor: Conty. [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Aviatyrannis_remains_01.png] | |
| − | + | |PorównanieGrupa = | |
| − | + | |PorównanieDługość = | |
| − | + | |mapa = | |
| + | <display_points type="terrain" zoom=4> | ||
| + | 39.6° N, 9.0° W~lokalizacja formacji Alcobaça <br> | ||
| + | </display_points> | ||
| + | }} | ||
==Wstęp== | ==Wstęp== | ||
| − | ''Aviatyrannis'' | + | ''Aviatyrannis'' był rodzajem niewielkiego celurozaura żyjącego na terenie obecnej Portugalii w środku epoki późnej jury. Mógł być jednym z wczesnych [[Tyrannosauroidea|tyranozauroidów]] lub najwcześniejszym znanym [[Ornithomimosauria]] ornitomimozaurem. |
| + | |||
| + | ==Etymologia== | ||
| + | Nazwa rodzajowa oznacza ''babcię tyrana'' (od łacińskich słów ''avia'' (babcia) oraz ''tyrannus'' (tyran)), co odnosi się do wstępnego uznania go za jednego z najstarszych znanych tyranozauroidów. Epitet gatunkowy odnosi się do okresu jurajskiego, pod koniec którego żył awiatyran. | ||
==Materiał kopalny== | ==Materiał kopalny== | ||
| − | IPFUB Gui Th 1 - | + | [[Holotyp]] (IPFUB Gui Th 1) - kość biodrowa (ok. 90 mm) |
| − | + | [[Paratyp|paratypy]] to okazy IPFUB Gui Th 2 (częściowa kość biodrowa), IPFUB GUI Th 3 (przednia część kości kulszowej) oraz prawdopodobnie IPFUB GUI D 89-91 ( 3 zęby z kości przedszczękowej należącej do młodocianego osobnika o długości ok. 6,19 mm; Zinke, 1998) | |
| − | IPFUB | + | Materiał przypisany obejmuje IPFUB GUI D 174-186 - 13 zębów z kości szczękowej oraz 1 ząb z k. zębowej długości ok. 10,15 mm, które również należały do młodocianego osobnika (Zinke, 1998). |
| − | + | Zęby mogą ewentualnie należeć do innego niewielkiego teropoda, jako że nie znamy szczątków czaszki z zębami należącej do tego gatunku (komentarz własny - MS). | |
| − | + | ==Historia taksonu i systematyka== | |
| − | + | Szczątki awiatyrana zostały odkryte na przełomie XX i XXI wieku przez [[Oliver Rauhut|Olivera Rauhuta]] w kopalni Guimarota (formacja [[Alcobaça]]). Wstępnie uznał je za pozostałości wczesnego tyranozauroida [[Stokesosaurus|stokesozaura]], znanego z [[kimeryd|kimerydu]] Stanów Zjednoczonych (Rauhut, 2000). Trzy lata później stwierdził jednak, że szczątki reprezentują nowy gatunek dinozaura, któremu nadał nazwę ''Aviatyrannis jurassica''. Możliwe jest, że szczątki awiatyrana, należały do tego samego rodzaju co szczątki stokesozaura (wtedy ''Stokesosaurus'', nazwany 29 lat przed ''Aviatyrannis'' byłby nazwą obowiązującą), jednakże fragmentaryczny charakter obu dinozaurów nie może do końca rozwiązać możliwość, że jeden jest synonimem drugiego. W analizie filogenetycznej Brussate'a i Carra awiatyran jest najbardziej [[takson bazalny|bazalnym]] tyranozauroidem spokrewnioym bliżej z [[Tyrannosauridae|tyranozaurydami]], niż [[Proceratosauridae|proceratozaurydami]] (Brussate i Carr, 2016). Najnowsze badania wskazują, że awiatyran mógł być wczesnym przedstawicielem ornitomimozaurów (Hattori i in., 2023), oraz zdają się zaprzeczać synonimice awiatyrana ze stokesozaurem - chyba, że ten ostatni w przyszłości również okaże się bazalnym ornitomimozaurem (komentarz własny - MS; mało prawdopodobne). | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
==Spis gatunków== | ==Spis gatunków== | ||
{| class="wikitable" | {| class="wikitable" | ||
| {{V|''Aviatyrannis''}} | | {{V|''Aviatyrannis''}} | ||
| − | | {{Kpt|[[Rauhut]], [[2003]] | + | | {{Kpt|[[Rauhut]]}}, [[2003]] |
| − | | ?= ''[[Stokesosaurus]]'' | + | | ??= ''[[Stokesosaurus]]'' |
|- | |- | ||
| {{V|''Aviatyrannis jurrasica''}} | | {{V|''Aviatyrannis jurrasica''}} | ||
| − | | {{Kpt| | + | | {{Kpt|Rauhut}}, 2003 |
| − | | ?= ''[[Stokesosaurus|Stokesosaurus clevelandi]]'' | + | | ??= ''[[Stokesosaurus|Stokesosaurus clevelandi]]'' |
|} | |} | ||
==Bibliografia== | ==Bibliografia== | ||
<small> | <small> | ||
| + | Brusatte, S. & Carr, T. 2016. The phylogeny and evolutionary history of tyrannosauroid dinosaurs. Scientific Reports. 6, 20252. | ||
| + | |||
Hattori, S.; Shibata, M.; Kawabe, S.; Imai, T.; Nishi, H.; Azuma, Y. (2023). "New theropod dinosaur from the Lower Cretaceous of Japan provides critical implications for the early evolution of ornithomimosaurs". Scientific Reports. 13. 13842. [https://doi.org/10.1038%2Fs41598-023-40804-3] | Hattori, S.; Shibata, M.; Kawabe, S.; Imai, T.; Nishi, H.; Azuma, Y. (2023). "New theropod dinosaur from the Lower Cretaceous of Japan provides critical implications for the early evolution of ornithomimosaurs". Scientific Reports. 13. 13842. [https://doi.org/10.1038%2Fs41598-023-40804-3] | ||
| − | + | Rauhut, O.W.M., 2000, "The dinosaur fauna from the Guimarota mine", pp 75-82 In: Martin and Krebs (eds.). Guimarota - A Jurassic Ecosystem Verlag Dr. Friedrich Pfeil, München | |
| + | |||
| + | Rauhut, O.W.M.(2003). "A tyrannosauroid dinosaur from the Upper Jurassic of Portugal". Palaeontology 46 (5): 903–910. [https://doi.org/10.1111%2F1475-4983.00325] | ||
| + | |||
| + | Zinke, J. 1998. Small theropod teeth from the Upper Jurassic coal mine of Guimarota (Portugal). Paläontologische Zeitschrift 72(1/2), 179-189. | ||
http://home.comcast.net/~eoraptor/Tyrannosauroidea.html#Aviatyrannisjurassica | http://home.comcast.net/~eoraptor/Tyrannosauroidea.html#Aviatyrannisjurassica | ||
| + | |||
| + | https://theropoddatabase.com/Tyrannosauroidea.html#Aviatyrannisjurassica | ||
</small> | </small> | ||
| Linia 103: | Linia 91: | ||
[[Kategoria:Mezozoik]] | [[Kategoria:Mezozoik]] | ||
[[Kategoria:Jura]] | [[Kategoria:Jura]] | ||
| + | [[Kategoria:Oksford]] | ||
[[Kategoria:Kimeryd]] | [[Kategoria:Kimeryd]] | ||
Wersja z 22:24, 8 wrz 2023
| Autor: | Jakub Starzyński |
| Korekta: | Maciej Ziegler, Marcin Szermański, Michał Siedlecki |
| Aviatyrannis (awiatyran) | |
|---|---|
| Długość | ok. 1 - 1,5 m |
| Wysokość | ok. 40 cm ( w biodrach) |
| Masa | ok. 5,5 kg |
| Dieta | mięsożerny |
| Miejsce | Portugalia - Guimarota |
| Czas |
ok. 156,9 - 152,5 Ma |
| Systematyka | Dinosauria |
 Materiał kopalny awiatyrana. Autor: Conty. [1] | |
| Mapa znalezisk | |
Wczytywanie mapy…
| |
Wstęp
Aviatyrannis był rodzajem niewielkiego celurozaura żyjącego na terenie obecnej Portugalii w środku epoki późnej jury. Mógł być jednym z wczesnych tyranozauroidów lub najwcześniejszym znanym Ornithomimosauria ornitomimozaurem.
Etymologia
Nazwa rodzajowa oznacza babcię tyrana (od łacińskich słów avia (babcia) oraz tyrannus (tyran)), co odnosi się do wstępnego uznania go za jednego z najstarszych znanych tyranozauroidów. Epitet gatunkowy odnosi się do okresu jurajskiego, pod koniec którego żył awiatyran.
Materiał kopalny
Holotyp (IPFUB Gui Th 1) - kość biodrowa (ok. 90 mm)
paratypy to okazy IPFUB Gui Th 2 (częściowa kość biodrowa), IPFUB GUI Th 3 (przednia część kości kulszowej) oraz prawdopodobnie IPFUB GUI D 89-91 ( 3 zęby z kości przedszczękowej należącej do młodocianego osobnika o długości ok. 6,19 mm; Zinke, 1998)
Materiał przypisany obejmuje IPFUB GUI D 174-186 - 13 zębów z kości szczękowej oraz 1 ząb z k. zębowej długości ok. 10,15 mm, które również należały do młodocianego osobnika (Zinke, 1998).
Zęby mogą ewentualnie należeć do innego niewielkiego teropoda, jako że nie znamy szczątków czaszki z zębami należącej do tego gatunku (komentarz własny - MS).
Historia taksonu i systematyka
Szczątki awiatyrana zostały odkryte na przełomie XX i XXI wieku przez Olivera Rauhuta w kopalni Guimarota (formacja Alcobaça). Wstępnie uznał je za pozostałości wczesnego tyranozauroida stokesozaura, znanego z kimerydu Stanów Zjednoczonych (Rauhut, 2000). Trzy lata później stwierdził jednak, że szczątki reprezentują nowy gatunek dinozaura, któremu nadał nazwę Aviatyrannis jurassica. Możliwe jest, że szczątki awiatyrana, należały do tego samego rodzaju co szczątki stokesozaura (wtedy Stokesosaurus, nazwany 29 lat przed Aviatyrannis byłby nazwą obowiązującą), jednakże fragmentaryczny charakter obu dinozaurów nie może do końca rozwiązać możliwość, że jeden jest synonimem drugiego. W analizie filogenetycznej Brussate'a i Carra awiatyran jest najbardziej bazalnym tyranozauroidem spokrewnioym bliżej z tyranozaurydami, niż proceratozaurydami (Brussate i Carr, 2016). Najnowsze badania wskazują, że awiatyran mógł być wczesnym przedstawicielem ornitomimozaurów (Hattori i in., 2023), oraz zdają się zaprzeczać synonimice awiatyrana ze stokesozaurem - chyba, że ten ostatni w przyszłości również okaże się bazalnym ornitomimozaurem (komentarz własny - MS; mało prawdopodobne).
Spis gatunków
| Aviatyrannis | Rauhut, 2003 | ??= Stokesosaurus |
| Aviatyrannis jurrasica | Rauhut, 2003 | ??= Stokesosaurus clevelandi |
Bibliografia
Brusatte, S. & Carr, T. 2016. The phylogeny and evolutionary history of tyrannosauroid dinosaurs. Scientific Reports. 6, 20252.
Hattori, S.; Shibata, M.; Kawabe, S.; Imai, T.; Nishi, H.; Azuma, Y. (2023). "New theropod dinosaur from the Lower Cretaceous of Japan provides critical implications for the early evolution of ornithomimosaurs". Scientific Reports. 13. 13842. [2]
Rauhut, O.W.M., 2000, "The dinosaur fauna from the Guimarota mine", pp 75-82 In: Martin and Krebs (eds.). Guimarota - A Jurassic Ecosystem Verlag Dr. Friedrich Pfeil, München
Rauhut, O.W.M.(2003). "A tyrannosauroid dinosaur from the Upper Jurassic of Portugal". Palaeontology 46 (5): 903–910. [3]
Zinke, J. 1998. Small theropod teeth from the Upper Jurassic coal mine of Guimarota (Portugal). Paläontologische Zeitschrift 72(1/2), 179-189.
http://home.comcast.net/~eoraptor/Tyrannosauroidea.html#Aviatyrannisjurassica
https://theropoddatabase.com/Tyrannosauroidea.html#Aviatyrannisjurassica
![[1]](https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Aviatyrannis_remains_01.png){kind=link}