Harpymimus: Różnice pomiędzy wersjami
m |
m |
||
(Nie pokazano 4 wersji utworzonych przez 3 użytkowników) | |||
Linia 1: | Linia 1: | ||
− | {{DISPLAYTITLE:''Harpymimus''}} | + | {{DISPLAYTITLE: ''Harpymimus''}} |
− | + | {{Opis | |
− | { | + | |Autor = [[Dawid Mika]], [[Maciej Ziegler]] |
− | | Autor | + | |Korekta = [[Tomasz Sokołowski]], [[Kamil Kamiński]] |
− | + | |nazwa = ''Harpymimus'' (harpimim) | |
− | + | |długość = 4-4,5 m | |
− | + | |wysokość = | |
− | + | |masa = 146-215 kg | |
− | + | |dieta = mięsożerny / wszystkożerny | |
− | [[Tomasz Sokołowski]] | + | |miejsce = [[Mongolia]], ajmak środkowogobijski |
− | | | + | <small>([[formacja]] [[Khuren-Dukh]])</small> |
− | + | |czas = {{Występowanie|110|101}} | |
− | + | ok. 110-101 [[Ma]]<br> | |
− | + | <small>[[wczesna kreda]] (środkowy - późny [[alb]])</small> | |
− | + | |systematyka = | |
− | |- | + | [[Dinosauria]] |
− | |||
− | | | ||
− | | | ||
− | |||
− | | | ||
− | |||
− | |||
− | | [[ | ||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
[[Saurischia]] | [[Saurischia]] | ||
Linia 43: | Linia 25: | ||
[[Ornithomimosauria]] | [[Ornithomimosauria]] | ||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
+ | ?[[Deinocheiridae]] | ||
+ | |grafika = Harpymimus_steveoc.jpg | ||
+ | |podpis = Rekonstrukcja. Autor: Stephen O’Connor [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Harpymimus_steveoc.jpg]. | ||
+ | |PorównanieGrupa = | ||
+ | |PorównanieDługość = | ||
+ | |mapa = | ||
+ | }} | ||
==Wstęp== | ==Wstęp== | ||
− | ''Harpymimus'' to [[ | + | ''Harpymimus'' to prymitywny przedstawiciel [[klad]]u [[Ornithomimosauria]], występujący we wczesnej kredzie na terenach Mongolii. W odróżnieniu od swoich późniejszych krewniaków, harpimim miał zęby, choć tylko w żuchwie. |
− | Został on znaleziony w Ajmaku środkowogobijskim (wschodniej części pustyni Gobi) w formacji | + | Został on znaleziony w Ajmaku środkowogobijskim (wschodniej części pustyni Gobi) w osadach formacji Khuren-Dukh. Inne dinozaury znane z tej formacji to ornitopody ''[[Altirhinus]]'' i ''[[Choyrodon]]''. Nazwę otrzymał w 1984 r., lecz jego dokładniejszy opis ukazał się dopiero w 2005 r. |
==Etymologia== | ==Etymologia== | ||
Nazwa [[rodzaj]]owa składa się z greckich słów ''harpyiai'' - "harpia" oraz ''mimos'' - "naśladowca" i oznacza "naśladowca Harpii" (potworów z mitologii greckiej). Epitet naukowy honoruje natomiast Aleksey'a P. Okladnikova - rosyjskiego palentologa. | Nazwa [[rodzaj]]owa składa się z greckich słów ''harpyiai'' - "harpia" oraz ''mimos'' - "naśladowca" i oznacza "naśladowca Harpii" (potworów z mitologii greckiej). Epitet naukowy honoruje natomiast Aleksey'a P. Okladnikova - rosyjskiego palentologa. | ||
− | ==Materiał kopalny | + | ==Materiał kopalny== |
− | [[Holotyp]] oznaczony jako IGM 100/29 i przechowywany w Mongolskiej Akademii Nauk w Ułan Bator | + | [[Holotyp]] oznaczony jako IGM 100/29 i przechowywany w Mongolskiej Akademii Nauk w Ułan Bator to niemal kompletny szkielet wraz z czaszką, bez części pasa barkowego, fragmentów miednicy i większości kończyn tylnych (zob. rys.). |
+ | [[Plik: Harpymimus_okladnikovi_headden.jpg|300px|thumb|right|Rekonstrukcja szkieletu z zaznaczeniem znanych elementów. Autor: Jaime A. Headden. [https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/c/ca/Harpymimus_okladnikovi_headden.jpg].]] | ||
− | Czaszka harpimima jest praktycznie kompletna, choć mocno zgnieciona, co może zniekształcać szczegóły anatomiczne. Są dowody na obecność dzioba | + | ==Budowa== |
+ | Czaszka harpimima jest praktycznie kompletna, choć mocno zgnieciona, co może zniekształcać szczegóły anatomiczne. Mierzyła on 262 mm długości. Wartość ta mniej więcej dwukrotnie przewyższa jej wysokość i stanowi mniej niż połowę długości szyi (ok. 600 mm). Są dowody na obecność dzioba w górnej szczęce harpimima (takich jak widoczne kanały nerwowe), który łącznie z zębami żuchwy służył najprawdopodobniej do chwytania pożywienia. Zęby harpimima różnią się budową od zębów innych wczesnych ornitomimozaurów, jak ''[[Pelecanimimus]] polyodon'' i jest ich mniej. O ile pelikanimim ma 75 zębów w żuchwie i 145 w szczęce górnej, harpimim ma ich zaledwie 22 i tylko w przedniej części żuchwy. Były one niewielkie (ok. 2,5 mm średnicy zębodołu) i oddalone od siebie o ok. 1 mm (Kobayashi i Barsbols, 2005). Kiepski stan zachowania utrudnia jednak dokładniejsze poznanie ich morfologii. Makovicky i in. (2004). | ||
− | == Spis gatunków == | + | Ogólnie budową ''Harpymimus'' przypomina inne [[ornitomimozaur]]y - tak jak one miał długie uzbrojone w ostre pazury kończyny przednie i długie kończyny tylne. Szkielet pozaczaszkowy wykazuje jednak wiele cech prymitywnych. Budowa dłoni wskazuje na przystosowanie do chwytania i zagrabiania. Kość ramienna była stosunkowo masywna, a pierwsza kość śródręcza krótsza w porównaniu z drugą kością śródręcza niż u bardziej zaawansowanych ornitomimozaurów. Stopy nie miały wykształconej struktury ''[[arctometatarsus]]'' (Kobayashi i Barsbols, 2005). |
+ | |||
+ | ==Spis gatunków== | ||
{| class="wikitable" | {| class="wikitable" | ||
− | + | | {{V|''Harpymimus''}} | |
| {{Kpt|[[Rinchen Barsbold|Barsbold]]}} i {{Kpt|[[Altangerel Perle|Perle]]}}, [[1984]] | | {{Kpt|[[Rinchen Barsbold|Barsbold]]}} i {{Kpt|[[Altangerel Perle|Perle]]}}, [[1984]] | ||
|- | |- | ||
− | + | | {{V|''H. okladnikovi''}} | |
− | | {{Kpt|Barsbold}} i {{Kpt|Perle}}, 1984 | + | | {{Kpt|[[Rinchen Barsbold|Barsbold]]}} i {{Kpt|[[Altangerel Perle|Perle]]}}, [[1984]] |
|} | |} | ||
+ | |||
+ | ==Bibliografia== | ||
+ | <small>Chinzorig, T., Cullen, T., Phillips, G., Rolke, R. & Zanno, L.E. (2022). "Large-bodied ornithomimosaurs inhabited Appalachia during the Late Cretaceous of North America". PLOS One. 17 (10). e0266648. [[doi:10.1371/journal.pone.0266648]]. | ||
+ | |||
+ | Kobayashi, Y. & Barsbold, R. (2005). "Anatomy of ''Harpymimus okladnikovi'' Barsbold and Perle 1984 (Dinosauria; Theropoda) of Mongolia." W: Carpenter, K. (ed.) The Carnivorous Dinosaurs. Indiana University Press: 97-126. | ||
+ | |||
+ | Makovicky, P., Kobayashi, Y. & Currie, P.J. (2004) "Ornithomimosauria" [w:] Weishampel, D.B., Dodson, P. & Osmólska, H. (red.) "The Dinosauria" Berkeley and Los Angeles: University of California Press, 137-150. | ||
+ | |||
+ | Molina-Pérez, R. & Larramendi, A. (2019). "Dinosaur Facts and Figures: The Theropods and Other Dinosauriformes". wyd. Princeton University Press. | ||
+ | |||
+ | Mortimer, M. (online) [https://theropoddatabase.com/Ornithomimosauria.htm#Harpymimusokladnikovi] | ||
+ | |||
+ | Serrano-Brañas, C.I., Espinosa-Chávez, B., Augusta Maccracken, S., Gutiérrez-Blando, C., de León-Dávila, C., & Ventura, J.F. (2020). "''Paraxenisaurus normalensis'', a large deinocheirid ornithomimosaur from the Cerro del Pueblo Formation (Upper Cretaceous), Coahuila, Mexico". Journal of South American Earth Sciences. 101: Article 102610. [[doi:10.1016/j.jsames.2020.102610]]. | ||
+ | </small> | ||
[[Kategoria:Dinosauria]] | [[Kategoria:Dinosauria]] | ||
Linia 80: | Linia 83: | ||
[[Kategoria:Mezozoik]] | [[Kategoria:Mezozoik]] | ||
[[Kategoria:Kreda]] | [[Kategoria:Kreda]] | ||
− | [[Kategoria: | + | [[Kategoria:Alb]] |
− |
Aktualna wersja na dzień 19:57, 28 mar 2024
Autor: | Dawid Mika, Maciej Ziegler |
Korekta: | Tomasz Sokołowski, Kamil Kamiński |
Harpymimus (harpimim) | |
---|---|
Długość | 4-4,5 m |
Masa | 146-215 kg |
Dieta | mięsożerny / wszystkożerny |
Miejsce | Mongolia, ajmak środkowogobijski |
Czas |
ok. 110-101 Ma |
Systematyka | Dinosauria |
![]() Rekonstrukcja. Autor: Stephen O’Connor [2]. |
Wstęp
Harpymimus to prymitywny przedstawiciel kladu Ornithomimosauria, występujący we wczesnej kredzie na terenach Mongolii. W odróżnieniu od swoich późniejszych krewniaków, harpimim miał zęby, choć tylko w żuchwie.
Został on znaleziony w Ajmaku środkowogobijskim (wschodniej części pustyni Gobi) w osadach formacji Khuren-Dukh. Inne dinozaury znane z tej formacji to ornitopody Altirhinus i Choyrodon. Nazwę otrzymał w 1984 r., lecz jego dokładniejszy opis ukazał się dopiero w 2005 r.
Etymologia
Nazwa rodzajowa składa się z greckich słów harpyiai - "harpia" oraz mimos - "naśladowca" i oznacza "naśladowca Harpii" (potworów z mitologii greckiej). Epitet naukowy honoruje natomiast Aleksey'a P. Okladnikova - rosyjskiego palentologa.
Materiał kopalny
Holotyp oznaczony jako IGM 100/29 i przechowywany w Mongolskiej Akademii Nauk w Ułan Bator to niemal kompletny szkielet wraz z czaszką, bez części pasa barkowego, fragmentów miednicy i większości kończyn tylnych (zob. rys.).
![](https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ca/Harpymimus_okladnikovi_headden.jpg/300px-Harpymimus_okladnikovi_headden.jpg)
Budowa
Czaszka harpimima jest praktycznie kompletna, choć mocno zgnieciona, co może zniekształcać szczegóły anatomiczne. Mierzyła on 262 mm długości. Wartość ta mniej więcej dwukrotnie przewyższa jej wysokość i stanowi mniej niż połowę długości szyi (ok. 600 mm). Są dowody na obecność dzioba w górnej szczęce harpimima (takich jak widoczne kanały nerwowe), który łącznie z zębami żuchwy służył najprawdopodobniej do chwytania pożywienia. Zęby harpimima różnią się budową od zębów innych wczesnych ornitomimozaurów, jak Pelecanimimus polyodon i jest ich mniej. O ile pelikanimim ma 75 zębów w żuchwie i 145 w szczęce górnej, harpimim ma ich zaledwie 22 i tylko w przedniej części żuchwy. Były one niewielkie (ok. 2,5 mm średnicy zębodołu) i oddalone od siebie o ok. 1 mm (Kobayashi i Barsbols, 2005). Kiepski stan zachowania utrudnia jednak dokładniejsze poznanie ich morfologii. Makovicky i in. (2004).
Ogólnie budową Harpymimus przypomina inne ornitomimozaury - tak jak one miał długie uzbrojone w ostre pazury kończyny przednie i długie kończyny tylne. Szkielet pozaczaszkowy wykazuje jednak wiele cech prymitywnych. Budowa dłoni wskazuje na przystosowanie do chwytania i zagrabiania. Kość ramienna była stosunkowo masywna, a pierwsza kość śródręcza krótsza w porównaniu z drugą kością śródręcza niż u bardziej zaawansowanych ornitomimozaurów. Stopy nie miały wykształconej struktury arctometatarsus (Kobayashi i Barsbols, 2005).
Spis gatunków
Harpymimus | Barsbold i Perle, 1984 |
H. okladnikovi | Barsbold i Perle, 1984 |
Bibliografia
Chinzorig, T., Cullen, T., Phillips, G., Rolke, R. & Zanno, L.E. (2022). "Large-bodied ornithomimosaurs inhabited Appalachia during the Late Cretaceous of North America". PLOS One. 17 (10). e0266648. doi:10.1371/journal.pone.0266648.
Kobayashi, Y. & Barsbold, R. (2005). "Anatomy of Harpymimus okladnikovi Barsbold and Perle 1984 (Dinosauria; Theropoda) of Mongolia." W: Carpenter, K. (ed.) The Carnivorous Dinosaurs. Indiana University Press: 97-126.
Makovicky, P., Kobayashi, Y. & Currie, P.J. (2004) "Ornithomimosauria" [w:] Weishampel, D.B., Dodson, P. & Osmólska, H. (red.) "The Dinosauria" Berkeley and Los Angeles: University of California Press, 137-150.
Molina-Pérez, R. & Larramendi, A. (2019). "Dinosaur Facts and Figures: The Theropods and Other Dinosauriformes". wyd. Princeton University Press.
Mortimer, M. (online) [3]
Serrano-Brañas, C.I., Espinosa-Chávez, B., Augusta Maccracken, S., Gutiérrez-Blando, C., de León-Dávila, C., & Ventura, J.F. (2020). "Paraxenisaurus normalensis, a large deinocheirid ornithomimosaur from the Cerro del Pueblo Formation (Upper Cretaceous), Coahuila, Mexico". Journal of South American Earth Sciences. 101: Article 102610. doi:10.1016/j.jsames.2020.102610.