Harpymimus: Różnice pomiędzy wersjami
m (drobne) |
m |
||
| (Nie pokazano 6 wersji utworzonych przez 5 użytkowników) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
| − | + | {{DISPLAYTITLE: ''Harpymimus''}} | |
| − | { | + | {{Opis |
| − | | Autor | + | |Autor = [[Dawid Mika]], [[Maciej Ziegler]] |
| − | + | |Korekta = [[Tomasz Sokołowski]], [[Kamil Kamiński]] | |
| − | + | |nazwa = ''Harpymimus'' (harpimim) | |
| − | + | |długość = 4-4,5 m | |
| − | + | |wysokość = | |
| − | + | |masa = 146-215 kg | |
| − | [[Tomasz Sokołowski]] | + | |dieta = mięsożerny / wszystkożerny |
| − | | | + | |miejsce = [[Mongolia]], ajmak środkowogobijski |
| − | + | <small>([[formacja]] [[Khuren-Dukh]])</small> | |
| − | + | |czas = {{Występowanie|110|101}} | |
| − | + | ok. 110-101 [[Ma]]<br> | |
| − | + | <small>[[wczesna kreda]] (środkowy - późny [[alb]])</small> | |
| − | |- | + | |systematyka = |
| − | + | [[Dinosauria]] | |
| − | | | ||
| − | | | ||
| − | |||
| − | | | ||
| − | |||
| − | |||
| − | | [[ | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
[[Saurischia]] | [[Saurischia]] | ||
| Linia 42: | Linia 25: | ||
[[Ornithomimosauria]] | [[Ornithomimosauria]] | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| + | ?[[Deinocheiridae]] | ||
| + | |grafika = Harpymimus_steveoc.jpg | ||
| + | |podpis = Rekonstrukcja. Autor: Stephen O’Connor [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Harpymimus_steveoc.jpg]. | ||
| + | |PorównanieGrupa = | ||
| + | |PorównanieDługość = | ||
| + | |mapa = | ||
| + | }} | ||
==Wstęp== | ==Wstęp== | ||
| − | ''Harpymimus'' to [[ | + | ''Harpymimus'' to prymitywny przedstawiciel [[klad]]u [[Ornithomimosauria]], występujący we wczesnej kredzie na terenach Mongolii. W odróżnieniu od swoich późniejszych krewniaków, harpimim miał zęby, choć tylko w żuchwie. |
| − | Został on znaleziony w Ajmaku środkowogobijskim (wschodniej części pustyni Gobi) w formacji | + | Został on znaleziony w Ajmaku środkowogobijskim (wschodniej części pustyni Gobi) w osadach formacji Khuren-Dukh. Inne dinozaury znane z tej formacji to ornitopody ''[[Altirhinus]]'' i ''[[Choyrodon]]''. Nazwę otrzymał w 1984 r., lecz jego dokładniejszy opis ukazał się dopiero w 2005 r. |
==Etymologia== | ==Etymologia== | ||
| − | Nazwa [[rodzaj]]owa składa się z greckich słów ''harpyiai'' - "harpia" oraz ''mimos'' - "naśladowca" i oznacza "naśladowca Harpii" (potworów z mitologii greckiej). Epitet naukowy honoruje natomiast Aleksey'a P. | + | Nazwa [[rodzaj]]owa składa się z greckich słów ''harpyiai'' - "harpia" oraz ''mimos'' - "naśladowca" i oznacza "naśladowca Harpii" (potworów z mitologii greckiej). Epitet naukowy honoruje natomiast Aleksey'a P. Okladnikova - rosyjskiego palentologa. |
| − | ==Materiał kopalny | + | ==Materiał kopalny== |
| − | [[Holotyp]] oznaczony jako IGM 100/29 i przechowywany w Mongolskiej Akademii Nauk w Ułan Bator | + | [[Holotyp]] oznaczony jako IGM 100/29 i przechowywany w Mongolskiej Akademii Nauk w Ułan Bator to niemal kompletny szkielet wraz z czaszką, bez części pasa barkowego, fragmentów miednicy i większości kończyn tylnych (zob. rys.). |
| + | [[Plik: Harpymimus_okladnikovi_headden.jpg|300px|thumb|right|Rekonstrukcja szkieletu z zaznaczeniem znanych elementów. Autor: Jaime A. Headden. [https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/c/ca/Harpymimus_okladnikovi_headden.jpg].]] | ||
| − | Czaszka harpimima jest praktycznie kompletna, choć mocno zgnieciona, co może zniekształcać szczegóły anatomiczne. Są dowody na obecność dzioba | + | ==Budowa== |
| + | Czaszka harpimima jest praktycznie kompletna, choć mocno zgnieciona, co może zniekształcać szczegóły anatomiczne. Mierzyła on 262 mm długości. Wartość ta mniej więcej dwukrotnie przewyższa jej wysokość i stanowi mniej niż połowę długości szyi (ok. 600 mm). Są dowody na obecność dzioba w górnej szczęce harpimima (takich jak widoczne kanały nerwowe), który łącznie z zębami żuchwy służył najprawdopodobniej do chwytania pożywienia. Zęby harpimima różnią się budową od zębów innych wczesnych ornitomimozaurów, jak ''[[Pelecanimimus]] polyodon'' i jest ich mniej. O ile pelikanimim ma 75 zębów w żuchwie i 145 w szczęce górnej, harpimim ma ich zaledwie 22 i tylko w przedniej części żuchwy. Były one niewielkie (ok. 2,5 mm średnicy zębodołu) i oddalone od siebie o ok. 1 mm (Kobayashi i Barsbols, 2005). Kiepski stan zachowania utrudnia jednak dokładniejsze poznanie ich morfologii. Makovicky i in. (2004). | ||
| + | Ogólnie budową ''Harpymimus'' przypomina inne [[ornitomimozaur]]y - tak jak one miał długie uzbrojone w ostre pazury kończyny przednie i długie kończyny tylne. Szkielet pozaczaszkowy wykazuje jednak wiele cech prymitywnych. Budowa dłoni wskazuje na przystosowanie do chwytania i zagrabiania. Kość ramienna była stosunkowo masywna, a pierwsza kość śródręcza krótsza w porównaniu z drugą kością śródręcza niż u bardziej zaawansowanych ornitomimozaurów. Stopy nie miały wykształconej struktury ''[[arctometatarsus]]'' (Kobayashi i Barsbols, 2005). | ||
| − | == Spis gatunków == | + | ==Spis gatunków== |
{| class="wikitable" | {| class="wikitable" | ||
| − | + | | {{V|''Harpymimus''}} | |
| − | | [[Barsbold]] i [[Perle]], [[1984]] | + | | {{Kpt|[[Rinchen Barsbold|Barsbold]]}} i {{Kpt|[[Altangerel Perle|Perle]]}}, [[1984]] |
|- | |- | ||
| − | + | | {{V|''H. okladnikovi''}} | |
| − | | [[Barsbold]] i [[Perle]], [[1984]] | + | | {{Kpt|[[Rinchen Barsbold|Barsbold]]}} i {{Kpt|[[Altangerel Perle|Perle]]}}, [[1984]] |
|} | |} | ||
| + | |||
| + | ==Bibliografia== | ||
| + | <small>Chinzorig, T., Cullen, T., Phillips, G., Rolke, R. & Zanno, L.E. (2022). "Large-bodied ornithomimosaurs inhabited Appalachia during the Late Cretaceous of North America". PLOS One. 17 (10). e0266648. [[doi:10.1371/journal.pone.0266648]]. | ||
| + | |||
| + | Kobayashi, Y. & Barsbold, R. (2005). "Anatomy of ''Harpymimus okladnikovi'' Barsbold and Perle 1984 (Dinosauria; Theropoda) of Mongolia." W: Carpenter, K. (ed.) The Carnivorous Dinosaurs. Indiana University Press: 97-126. | ||
| + | |||
| + | Makovicky, P., Kobayashi, Y. & Currie, P.J. (2004) "Ornithomimosauria" [w:] Weishampel, D.B., Dodson, P. & Osmólska, H. (red.) "The Dinosauria" Berkeley and Los Angeles: University of California Press, 137-150. | ||
| + | |||
| + | Molina-Pérez, R. & Larramendi, A. (2019). "Dinosaur Facts and Figures: The Theropods and Other Dinosauriformes". wyd. Princeton University Press. | ||
| + | |||
| + | Mortimer, M. (online) [https://theropoddatabase.com/Ornithomimosauria.htm#Harpymimusokladnikovi] | ||
| + | |||
| + | Serrano-Brañas, C.I., Espinosa-Chávez, B., Augusta Maccracken, S., Gutiérrez-Blando, C., de León-Dávila, C., & Ventura, J.F. (2020). "''Paraxenisaurus normalensis'', a large deinocheirid ornithomimosaur from the Cerro del Pueblo Formation (Upper Cretaceous), Coahuila, Mexico". Journal of South American Earth Sciences. 101: Article 102610. [[doi:10.1016/j.jsames.2020.102610]]. | ||
| + | </small> | ||
[[Kategoria:Dinosauria]] | [[Kategoria:Dinosauria]] | ||
| Linia 85: | Linia 83: | ||
[[Kategoria:Mezozoik]] | [[Kategoria:Mezozoik]] | ||
[[Kategoria:Kreda]] | [[Kategoria:Kreda]] | ||
| − | [[Kategoria: | + | [[Kategoria:Alb]] |
| − | |||
Aktualna wersja na dzień 18:57, 28 mar 2024
| Autor: | Dawid Mika, Maciej Ziegler |
| Korekta: | Tomasz Sokołowski, Kamil Kamiński |
| Harpymimus (harpimim) | |
|---|---|
| Długość | 4-4,5 m |
| Masa | 146-215 kg |
| Dieta | mięsożerny / wszystkożerny |
| Miejsce | Mongolia, ajmak środkowogobijski |
| Czas |
ok. 110-101 Ma |
| Systematyka | Dinosauria |
 Rekonstrukcja. Autor: Stephen O’Connor [2]. | |
Wstęp
Harpymimus to prymitywny przedstawiciel kladu Ornithomimosauria, występujący we wczesnej kredzie na terenach Mongolii. W odróżnieniu od swoich późniejszych krewniaków, harpimim miał zęby, choć tylko w żuchwie.
Został on znaleziony w Ajmaku środkowogobijskim (wschodniej części pustyni Gobi) w osadach formacji Khuren-Dukh. Inne dinozaury znane z tej formacji to ornitopody Altirhinus i Choyrodon. Nazwę otrzymał w 1984 r., lecz jego dokładniejszy opis ukazał się dopiero w 2005 r.
Etymologia
Nazwa rodzajowa składa się z greckich słów harpyiai - "harpia" oraz mimos - "naśladowca" i oznacza "naśladowca Harpii" (potworów z mitologii greckiej). Epitet naukowy honoruje natomiast Aleksey'a P. Okladnikova - rosyjskiego palentologa.
Materiał kopalny
Holotyp oznaczony jako IGM 100/29 i przechowywany w Mongolskiej Akademii Nauk w Ułan Bator to niemal kompletny szkielet wraz z czaszką, bez części pasa barkowego, fragmentów miednicy i większości kończyn tylnych (zob. rys.).
Budowa
Czaszka harpimima jest praktycznie kompletna, choć mocno zgnieciona, co może zniekształcać szczegóły anatomiczne. Mierzyła on 262 mm długości. Wartość ta mniej więcej dwukrotnie przewyższa jej wysokość i stanowi mniej niż połowę długości szyi (ok. 600 mm). Są dowody na obecność dzioba w górnej szczęce harpimima (takich jak widoczne kanały nerwowe), który łącznie z zębami żuchwy służył najprawdopodobniej do chwytania pożywienia. Zęby harpimima różnią się budową od zębów innych wczesnych ornitomimozaurów, jak Pelecanimimus polyodon i jest ich mniej. O ile pelikanimim ma 75 zębów w żuchwie i 145 w szczęce górnej, harpimim ma ich zaledwie 22 i tylko w przedniej części żuchwy. Były one niewielkie (ok. 2,5 mm średnicy zębodołu) i oddalone od siebie o ok. 1 mm (Kobayashi i Barsbols, 2005). Kiepski stan zachowania utrudnia jednak dokładniejsze poznanie ich morfologii. Makovicky i in. (2004).
Ogólnie budową Harpymimus przypomina inne ornitomimozaury - tak jak one miał długie uzbrojone w ostre pazury kończyny przednie i długie kończyny tylne. Szkielet pozaczaszkowy wykazuje jednak wiele cech prymitywnych. Budowa dłoni wskazuje na przystosowanie do chwytania i zagrabiania. Kość ramienna była stosunkowo masywna, a pierwsza kość śródręcza krótsza w porównaniu z drugą kością śródręcza niż u bardziej zaawansowanych ornitomimozaurów. Stopy nie miały wykształconej struktury arctometatarsus (Kobayashi i Barsbols, 2005).
Spis gatunków
| Harpymimus | Barsbold i Perle, 1984 |
| H. okladnikovi | Barsbold i Perle, 1984 |
Bibliografia
Chinzorig, T., Cullen, T., Phillips, G., Rolke, R. & Zanno, L.E. (2022). "Large-bodied ornithomimosaurs inhabited Appalachia during the Late Cretaceous of North America". PLOS One. 17 (10). e0266648. doi:10.1371/journal.pone.0266648.
Kobayashi, Y. & Barsbold, R. (2005). "Anatomy of Harpymimus okladnikovi Barsbold and Perle 1984 (Dinosauria; Theropoda) of Mongolia." W: Carpenter, K. (ed.) The Carnivorous Dinosaurs. Indiana University Press: 97-126.
Makovicky, P., Kobayashi, Y. & Currie, P.J. (2004) "Ornithomimosauria" [w:] Weishampel, D.B., Dodson, P. & Osmólska, H. (red.) "The Dinosauria" Berkeley and Los Angeles: University of California Press, 137-150.
Molina-Pérez, R. & Larramendi, A. (2019). "Dinosaur Facts and Figures: The Theropods and Other Dinosauriformes". wyd. Princeton University Press.
Mortimer, M. (online) [3]
Serrano-Brañas, C.I., Espinosa-Chávez, B., Augusta Maccracken, S., Gutiérrez-Blando, C., de León-Dávila, C., & Ventura, J.F. (2020). "Paraxenisaurus normalensis, a large deinocheirid ornithomimosaur from the Cerro del Pueblo Formation (Upper Cretaceous), Coahuila, Mexico". Journal of South American Earth Sciences. 101: Article 102610. doi:10.1016/j.jsames.2020.102610.
![[2]](https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Harpymimus_steveoc.jpg){kind=link}
![[1]](https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/c/ca/Harpymimus_okladnikovi_headden.jpg){kind=link}