Nothronychus

Autor:	Daniel Madzia, Marcin Szermański, Paweł Konarzewski
Korekta:	Maciej Ziegler, Karol Sabath

---

Nothronychus (notronych)
Długość	zob. tekst
Wysokość	zob. tekst
Masa	zob. tekst
Dieta	roślinożerny
Miejsce	USA - Nowy Meksyk i Utah (formacja Moreno Hill i Tropic Shale)
Czas	Trias 252 Jura 201 Kreda 145 66 ok. 92-88,6 Ma późna kreda (turon-koniak)
Systematyka	Dinosauria Saurischia Theropoda Tetanurae Coelurosauria Therizinosauria Therizinosauridae
Rekonstrukcja przyżyciowa N. mckinleyi. Autor: PaleoNeolitic. [3]. Rekonstrukcja przyżyciowa N. graffami. Autor: PaleoNeolitic. [4].
Mapa znalezisk
Wczytywanie mapy… {"minzoom":false,"maxzoom":false,"mappingservice":"leaflet","width":"auto","height":"350px","centre":false,"title":"","label":"","icon":"","visitedicon":"","lines":[],"polygons":[],"circles":[],"rectangles":[],"wmsoverlay":false,"copycoords":false,"static":false,"zoom":4,"defzoom":14,"layers":["OpenStreetMap"],"overlaylayers":[],"resizable":false,"enablefullscreen":false,"scrollwheelzoom":true,"markercluster":false,"clustermaxzoom":20,"clusterzoomonclick":true,"clustermaxradius":80,"clusterspiderfy":true,"geojson":"","locations":[{"text":"\u003Cb\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003Eformacja Moreno Hill, Nowy Meksyk - \u003Ci\u003EN.mckinleyi\u003C/i\u003E\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E\u003C/b\u003E\u003Chr /\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003C/div\u003E","title":"formacja Moreno Hill, Nowy Meksyk - N.mckinleyi\n","link":"","lat":34.58930000000000148929757415316998958587646484375,"lon":-108.7592000000000069803718361072242259979248046875,"icon":""},{"text":"\u003Cb\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003Eformacja Tropic Shale, Utah - \u003Ci\u003EN. graffami\u003C/i\u003E\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E\u003C/b\u003E\u003Chr /\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003C/div\u003E","title":"formacja Tropic Shale, Utah - N. graffami\n","link":"","lat":37.62899999999999778310666442848742008209228515625,"lon":-112.075999999999993406163412146270275115966796875,"icon":""}],"imageoverlays":null}

Wstęp

Nothronychus to przedstawiciel Therizinosauridae żyjącego w środku okresu kredowego na terenie Ameryki Północnej (USA - stany Nowy Meksyk i Utah). Nazwa rodzajowa to połączenie greckich słów nothros - leniwy oraz onyx - pazur. Całą nazwę można przetłumaczyć jako "leniwy szpon". Nothronychus wykazuje wiele cech zbieżnych z ptakami, dinozaurami ptasiomiedniczny mi oraz tytanozaurami.

Gatunki

Obecnie za ważne uznaje się dwa gatunki:

N. mckinleyi

Szkielet N. mckinleyi. Autor: Scott Hartman, 2007. [1].

Długość: ok. 4,9 m

Wysokość w biodrach: 1,7 m

Masa: 700 kg

Miejsce: USA - Nowy Meksyk: dolne warstwy formacji Moreno Hill

Czas: ok. 90,9-88,6 Ma

Materiał kopalny: Holotyp (MSM P2106): częściowa mózgoczaszka, dwa fragmenty czaszki, zęby (8,4 mm), osiem kręgów szyjnych (125,5; 133,5; 187; 188 mm), żebra szyjne, pierwszy kręg grzbietowy (67 mm), trzon kręgu grzbietowego, żebra, gastralia, szósty lub siódmy kręg ogonowy (64 mm), fragment szewrona, łopatka (518 mm), kości: ramieniowa (418 mm), łokciowa (302 mm), trzon kości promieniowej lub łokciowej, paliczek I-1 dystalna część kości śródręcza II, paliczek II-1, kości: kulszowa (534 mm), piszczelowa (614 mm), strzałkowa, dystalna część kości śródstopia I, paliczek I-1, pazur I (138 mm), pazur II (124 mm), paliczek III-3 (37 mm), pazur III (99 mm), paliczek IV-2 (41 mm), pazur IV (92 mm). Smith i Gillette (2024) na postawie zrośniętych wyrostków kolczystów i kości łopatkowo-kruczej stwierdzili, że był to osobnik dorosły.

Etymologia: Epitet gatunkowy mckinleyi honoruje Bobbiego McKinley'a za pomoc w badaniach.

Charakterystyka: Gatunek typowy dla rodzaju Nothronychus. Od N. graffami różnił się przede wszystkim budową kręgów ogonowych oraz bardziej wygiętą kością promieniową.

N. graffami

Szkielet N. graffami. Autor: Scott Hartman [2].

Długość: 5 m

Wysokość w biodrach: ok. 1,8 m

Masa: 785 kg

Miejsce: USA - Utah: formacja Tropic Shale

Czas: ok. 92 Ma

Materiał kopalny: Holotyp (UMNH VP 16420): prawie kompletny szkielet pozaczaszkowy: kręgi szyjne, grzbietowe i proksymalne ogonowe, żebra, prawie kompletne lewe kończyny i elementy kończyn prawych, miednica, szewrony. Smith i Gillette (2024) na postawie zrośniętych wyrostków kolczystów i kości łopatkowo-kruczej stwierdzili, że był to osobnik dorosły.

Etymologia: honoruje M. Graffama, który odnalazł holotyp.

Charakterystyka: Drugi ważny gatunek Nothronychus. Był większy i masywniej zbudowany niż N. mckinleyi oraz starszy geologiczne o ok. 1 Ma.

Paleobiologia

Głowa i szyja

Budowa czaszki Nothronychus mckinleyi oraz Falcarius była bardzo podobna do ptasiej. Czaszka miała powiększony układ pneumatyczny podstawy czaszki. Rejon ten zawierał wiele połączeń nerwów czaszkowych oraz naczyń krwionośnych. Jego oczodoły były prawdopodobnie powiększone i bocznie ukierunkowane. Kąt między płytą potyliczną a płytą podstawową dolnej części czaszki mógł być prostopadły, a zatem to cecha pośrednia między bardziej bazalnymi teropodami a wymarłymi ptakami. Nothronychus podobnie jak inne terizinozaury miał słabą siłę zgryzu w porównaniu z innymi mięsożernymi teropodami (Smith, 2014). Zęby z kości zębowej były lancetowate z utraconymi wierzchołkami podobne jak u Falcarius, Eshanosaurus i Erlikosaurus (Hedrick i in., 2015).

W 2018 roku Smith i współpracownicy ponowie przebadani puszkę mózgową Nothronychus mckinleyi. Zauważyli, że miał duże komory pneumatyczne na obszarach sensorycznych, przez co mógł dobrze słyszeć dźwięki o niższej częstotliwości, być może infradźwięki. Pogląd ten potwierdza powiększony ślimak oraz powiększone komory pneumatyczne w pobliżu ucha środkowego. Ich zdaniem średnia częstotliwość słyszanych dźwięków wynosiła od 1100 do 1450 Hz z górną granicą 3000-3700 Hz, jednak zastrzegli, że szacunki mogą być przesadzone. Gatunek typowy miał również wydłużone kanały półkoliste w uchu, które były bardziej związane z drapieżnym stylem życia. Cecha ta występuje u większości przedstawicieli Therizinosauria. N. mckinleyi mógł mieć stosunkowo poziomą postawę głowy, przez co pola widzenia z każdego oka mogły nachodzić na siebie.

Smith (2015) zbadał umięśnienie czaszkowo-szyje u Nothronychus oraz Falcarius. Płaski kłykieć potyliczny i płytkie powierzchnie stawowe kręgów szyjnych sugerują, że szyja funkcjonowała podobnie jak u strusia. Jej ruch był połączonym wynikiem minimalnego ruchu pomiędzy poszczególnymi kręgami szyjnymi.

Szkielet osiowy omawianego dinozaura charakteryzował się wysokim poziomem pneumatyzacji. Worki powietrzne wnikały do dolnej części czaszki, kręgów przedkrzyżowych i proksymalnych kręgów ogonowych, ale omijały kość krzyżową, co prowadziło do powstania krzyżowo-ogonowej luki podobnej jak u niektórych zauropodów i odzwierciedlającego rozwój wielu uchyłków z brzusznego worka powietrznego. Komory pneumatyczne kręgów omawianego teropoda porównano z kręgami Allosaurus i ptaka Dinornis. Kręgi Nothronychus były pośrednie między tymi dwoma zwierzętami. Uważa się, że posiadał on podobne do ptasich brzuszne worki powietrzne. Nothronychus prawdopodobnie miał jednokierunkowe płuca jak u ptaków, ale ta cecha nie była powiązana z stałocieplnością (Smith i in., 2021).

Kończyny

Nothronychus miał duże i dobrze rozwinięte kończyny przednie i pas piersiowy. Jego ramiona były długie, zakończone palcami z ostrymi, zakrzywionymi pazurami o długości 30 cm. Zapewne przyciągał nimi gałęzie drzew do swojego pyska. Ostre pazury mogły służyć jako broń przed drapieżnikami. Mięśnie znajdujące się kończynach górnych były silne. Pod wieloma względami wyniki dotyczące innych mięśni w łapach były dość podobne do tych uzyskanych u Dromaeosauridae (Smith, 2021a).

Ogólna budowa miednicy była bardzo podoba jak u dzisiejszych ptaków. Jego kość łonowa była cofnięta połączona z kością kulszową, a synsacrum było bocznie rozpostarte. Budowa kości łonowej wskazuje, iż Nothronychus był roślinożercą. Krępe i długie nogi były zakończone stopą z trzema pazurami dotykających powierzchni ziemi oraz jednym niestykającym się z podłożem, bardzo zbliżoną budową do ptasiej (Smith, 2021b; Smith i Gillette, 2024). Molina-Perez i Larramendi (2019) uważają, że Nothronychus graffini osiągał maksymalnie prędkość 38,3 km/h podczas biegu.

Smith i Gillette (2023) sugerują, że większość ruchów chodu Nothronychus graffini odbywała się w kolanie podczas poruszania się, a ruch przy kości udowej był ograniczony. Ich zdaniem był on wolnym zwierzęciem poruszającym się chodem kołyszącym.

Spis gatunków

Nothronychus	Kirkland i Wolfe, 2001
N. mckinleyi	Kirkland i Wolfe, 2001}}
N. graffami	Zanno, Gillette, Albright i Titus, 2009

Bibliografia

Hedrick, B. P., Zanno, L. E., Wolfe, D. G., & Dodson, P. (2015). "The slothful claw: osteology and taphonomy of Nothronychus mckinleyi and N. graffami (Dinosauria: Theropoda) and anatomical considerations for derived therizinosaurids". PloS one, 10(6), e0129449. doi:10.1371/journal.pone.0129449

Kirkland, J. I., & Wolfe, D. G. (2001). "First definitive therizinosaurid (Dinosauria; Theropoda) from North America". Journal of Vertebrate Paleontology, 21(3), 410-414. [0410:FDTDTF2.0.CO;2]

Smith, D. K. (2014). "The braincase of the North American therizinosaurian Nothronychus mckinleyi (Dinosauria, Theropoda)". Journal of Vertebrate Paleontology, 34(3), 635-646 doi:10.1080/02724634.2013.812097

Smith, D. K. (2015). "Craniocervical myology and functional morphology of the small-headed therizinosaurian theropods Falcarius utahensis and Nothronychus mckinleyi". Plos one, 10(2), e0117281. doi:10.1371/journal.pone.0117281

Smith, D. K., Sanders, R. K., & Wolfe, D. G. (2018). "A re-evaluation of the basicranial soft tissues and pneumaticity of the therizinosaurian Nothronychus mckinleyi (Theropoda; Maniraptora)". Plos one, 13(7), e0198155. doi:10.1371/journal.pone.0198155

Smith, D. K., Sanders, R. K., & Wolfe, D. G. (2021). "Vertebral pneumaticity of the North American therizinosaur Nothronychus". Journal of Anatomy, 238(3), 598-614. doi:10.1111/joa.13327

Smith, D. K. (2021a). "Forelimb musculature and function in the therizinosaur Nothronychus" (Maniraptora, Theropoda). Journal of Anatomy, 239(2), 307-335 doi:10.1111/joa.13418

Smith, D. K. (2021b). "Hind limb muscle reconstruction in the incipiently opisthopubic large therizinosaur Nothronychus (Theropoda; Maniraptora)". Journal of Anatomy, 238(6), 1404-1424. doi:10.1111/joa.13382

Smith, D. K., & Gillette, D. D. (2023). "Reconstruction of soft non‐contractile tissue in the derived therizinosaur Nothronychus: the interplay of soft tissue and stress on hindlimb ossification and posture". Journal of Morphology. doi:10.1002/jmor.21579

Smith, D. K. & Gillette, D. D. (2024). "Osteology of the derived therizinosaur Nothronychus with evidence for convergence in dinosaurian evolution". Zoological Journal of the Linnean Society. doi:10.1093/zoolinnean/zlad148.

Zanno, L.E., Gillette, D.D., Albright, L.B. & Titus, A.L. (2009) "A new North American therizinosaurid and the role of herbivory in 'predatory' dinosaur evolution" Proceedings of the Royal Society B, 276, 3505-3511. doi:10.1098/rspb.2009.1029.