Antarctopelta: Różnice pomiędzy wersjami
(uzupełnienia) |
(Soto-Acuña i in., 2024) |
||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
{{DISPLAYTITLE:''Antarctopelta''}} | {{DISPLAYTITLE:''Antarctopelta''}} | ||
{{Opis | {{Opis | ||
| − | |Autor = [[Jakub Starzyński]] | + | |Autor = [[Jakub Starzyński]], [[Paweł Konarzewski]] |
| − | |Korekta = [[Maciej Ziegler]], [[Marcin Szermański | + | |Korekta = [[Maciej Ziegler]], [[Marcin Szermański]] |
|nazwa = ''Antarctopelta'' (antarktopelta) | |nazwa = ''Antarctopelta'' (antarktopelta) | ||
|długość = 4 m <ref>Soto-Acuña i in., 2021</ref> | |długość = 4 m <ref>Soto-Acuña i in., 2021</ref> | ||
| Linia 10: | Linia 10: | ||
|miejsce = [[Antarktyda]] - Wyspa Jamesa Rossa | |miejsce = [[Antarktyda]] - Wyspa Jamesa Rossa | ||
<small>([[formacja]] [[Santa Marta]])</small> | <small>([[formacja]] [[Santa Marta]])</small> | ||
| − | |czas = {{Występowanie| | + | |czas = {{Występowanie|76|75}} |
| − | ok. | + | ok. 76-75 [[Ma]]<br> |
| − | <small>[[późna kreda]] | + | <small>[[późna kreda]] ([[kampan]])</small> |
|systematyka = | |systematyka = | ||
[[Dinosauria]] | [[Dinosauria]] | ||
| Linia 33: | Linia 33: | ||
}} | }} | ||
==Wstęp== | ==Wstęp== | ||
| − | ''Antarctopelta oliveroi'' jest gatunkiem | + | ''Antarctopelta oliveroi'' jest gatunkiem niewielkiefo ankylozaura żyjącego w późnej kredzie na terytorium dzisiejszej Antarktydy. Antarktopelta to największy znany przedstawiciel niezwykłego kladu Parankylosauria. W 2024 roku Soto-Acuña i wspólnicy dokonali szczegółowego opisu skamieniałości omawianego dinozaura. |
==Lokalizacja== | ==Lokalizacja== | ||
| Linia 39: | Linia 39: | ||
==Materiał kopalny== | ==Materiał kopalny== | ||
| − | + | [[Plik:Antarcopelta recovering.jpg|thumb|Skamieniałości ''Antarctopelta''. Autor: Levi B. Martinez-Reza [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Antarcopelta_recovering.jpg]]] | |
| + | [[Holotyp]] (86-X-28-1) to częściowy szkielet obejmujący fragment lewej kości zębowej wraz z zębem, co najmniej 5 izolowanych zębów, 5 kręgów szyjnych (w tym 3 połączone ze sobą odlewy) 2 trzony kręgów grzbietowo-krzyżowych, 3 trzony kręgów połączonych z kością krzyżową, 7 ogonowych (w tym 3 niekompletne), fragmenty żeber, niekompletna łopatka, kość krucza oraz ramienna, częściowa kość biodrowa, prawdopodobny paliczek dłoni, kości stopy, osteodermy z ciała oraz z ogona tworzące niewielką buławę. Do omawianego rodzaju zapewne należą również jeszcze nieopisane zęby z kości szczękowej, fragmenty kości zębowej, prawdopodobnie kość szczękowa, trzon kręgu, niekompletna stopa oraz osteodermy (Soto-Acuña i in., 2024). | ||
| + | |||
| + | ==Budowa== | ||
| + | [[Plik:Anatomy of caudal weapon osteoderms in Stegouros elengassen and Antarctopelta oliveroi.jpg|thumb|Porównanie anatomii osteodermów na końcu ogona ''Stegouros'' (po prawej) i ''Antarctopelta'' (po lewej). Źródło: Soto-Acuña i in., 2021 [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Anatomy_of_caudal_weapon_osteoderms_in_Stegouros_elengassen_and_Antarctopelta_oliveroi.jpg]]] | ||
| + | ''Antarctopelta'' swoim wyglądem zapewne przypominała bliskiego kuzyna z Chile ''[[Stegouros]]'', lecz różniła się od niego budową kości zębowej, kręgów grzbietowo-krzyżowych, trzonami kręgów krzyżowych oraz pancerzem. Trzon przedniego kręgu szyjnego był szerszy niż długość oraz wysokość. Patrząc z przodu kręgu kanał nerwowy miał kształt czworokątny, który stanowił połowę wysokości swojego trzonu. Środkowe kręgi szyjne miały niemalże taką samą szerokość jak i wysokość. Najdalszy kręg szyjny wielkością przewyższał pozostałe. Łuk neuralny tego kręgu był dość niski, zaś znajdujący się na nim wyrostek kolczysty - krótki w stosunku do jego wysokości. Mimo iż nie jest dokładnie znana pozycja najdalszego kręgu odcinka szyjnego to wykazywał takie same cechy jak 8 kręg ''[[Stegouros]]''. Kręgi grzbietowo-krzyżowe były znacznie solidniejsze i krótsze niż u jego kuzyna z Chile. Kość krucza nie była zrośnięta z łopatką. Cecha ta jest również obecna u zaawansowanych [[Ankylosauria|ankylozaurów]]. Ogon był wyposażony w broń, która przypominała wyglądem aztecką maczugę z ostrzami zwaną macuahuitl. Ciało było pokryte licznymi osteodermami podobnymi do tych u ''[[Stegouros]]'' (Soto-Acuña i in., 2024). | ||
==Paleobiologia== | ==Paleobiologia== | ||
| − | + | Wcześniejsze badania sugerowały, że ''Antarctopelta'' z Wyspy Jamesa Rossa to osobnik młodociany. Jednakże hipoteza ta może być obalona przez fakt, że kręgi antarktopelty ukazują całkowite połączenie łuków nerwowych i trzonów kręgów. Osobnik młodociany powinien mieć widoczne szwy między kręgami. Poza tym wstępna analiza histologiczna kilku żeber i kości palców pokazuje wewnętrzne struktury kostne, których osobnik młodociany nie powinien posiadać. Dowodzi to, że odkryty okaz antarktopelty mógł być osobnikiem w pełni dorosłym (Salgado i Gasparini, 2006). Badanie histologiczne przeprowadzone przez Cedrę i in. (2019) wykazało, że [[holotyp|okaz typowy]] w chwili śmierci był dojrzałym płciowo osobnikiem. Mimo ciężkich warunków środowiskowych ''Antarctopelta'' odznaczała się podobnym sposobem wzrostu jak jej kuzyni z wyższych szerokości geograficznych. | |
| − | Wcześniejsze badania sugerowały, że ''Antarctopelta'' z Wyspy Jamesa Rossa to osobnik młodociany. Jednakże hipoteza ta może być obalona przez fakt, że kręgi antarktopelty ukazują całkowite połączenie łuków nerwowych i trzonów kręgów. Osobnik młodociany powinien mieć widoczne szwy między kręgami. Poza tym wstępna analiza histologiczna kilku żeber i kości palców pokazuje wewnętrzne struktury kostne, których osobnik młodociany nie powinien posiadać. | ||
==Systematyka== | ==Systematyka== | ||
| − | Ooczątkowo uważano, że ''Antarctopelta'' posiadała cechy zarówno ankylozaurów, jak i nodozaurów, przez co sprawiała problemy w przydziale do odpowiedniej rodziny. [[Leonardo Salgado|Salgado]] i [[Zulma Gasparini|Gasparini]] przydzielili antarktopeltę do [[Ankylosauria]] ''[[incertae sedis]]'' (o niepewnej pozycji). Analiza Thompsona i in. ([[2012]]) wskazuje, że jest to najbardziej [[bazalny]] nodozauryd. Arbour i Currie ([[2015]]) klasyfikują go jako [[Nodosauridae]] indet., w dodatku ''[[nomen dubium]]''. Analiza przeprowadzona przez Soto-Acuñę i in. (2021) wykazała, że ''Antarctopelta'' to prymitywny ankylozaur blisko spokrewniony z ''[[Stegouros]]'' i ''[[Kunbarrasaurus]]''. Tworzą one [[klad]] Parankylosauria zamieszkujący dawne obszary Gondwany. | + | Ooczątkowo uważano, że ''Antarctopelta'' posiadała cechy zarówno ankylozaurów, jak i nodozaurów, przez co sprawiała problemy w przydziale do odpowiedniej rodziny. [[Leonardo Salgado|Salgado]] i [[Zulma Gasparini|Gasparini]] przydzielili antarktopeltę do [[Ankylosauria]] ''[[incertae sedis]]'' (o niepewnej pozycji). Analiza kladystyczna Thompsona i in. ([[2012]]) wskazuje, że jest to najbardziej [[bazalny]] nodozauryd. Arbour i Currie ([[2015]]) klasyfikują go jako [[Nodosauridae]] indet., w dodatku ''[[nomen dubium]]''. Analiza filogenetyczna przeprowadzona przez Soto-Acuñę i in. (2021) wykazała, że ''Antarctopelta'' to prymitywny ankylozaur blisko spokrewniony z ''[[Stegouros]]'' i ''[[Kunbarrasaurus]]''. Tworzą one [[klad]] Parankylosauria zamieszkujący dawne obszary Gondwany. Soto-Acuña i współpracownicy potwierdzili przynależność ''Antarctopelta'' do wcześniej wymienionej grupy dinozaurów pancernych. |
==Etymologia== | ==Etymologia== | ||
| Linia 55: | Linia 59: | ||
| {{V|''Antarctopelta''}} | | {{V|''Antarctopelta''}} | ||
| {{Kpt|[[Leonardo Salgado|Salgado]]}} i {{Kpt|[[Zulma Gasparini|Gasparini]]}}, [[2006]] | | {{Kpt|[[Leonardo Salgado|Salgado]]}} i {{Kpt|[[Zulma Gasparini|Gasparini]]}}, [[2006]] | ||
| − | |||
|- | |- | ||
| {{V|''A. oliveroi''}} | | {{V|''A. oliveroi''}} | ||
| {{Kpt|Salgado}} i {{Kpt|Gasparini}}, 2006 | | {{Kpt|Salgado}} i {{Kpt|Gasparini}}, 2006 | ||
| − | |||
|} | |} | ||
==Wybrana bibliografia== | ==Wybrana bibliografia== | ||
<small> | <small> | ||
| − | Arbour, V.M. & Currie, P.J. ( | + | Arbour, V.M. & Currie, P.J. (2016) "Systematics, phylogeny and palaeobiogeography of the ankylosaurid dinosaurs". Journal of Systematic Palaeontology. [[doi:10.1080/14772019.2015.1059985]] |
Cerda, I. A., Gasparini, Z., Coria, R. A., Salgado, L., Reguero, M., Ponce, D., ... & Moly, J. (2019). "Paleobiological inferences for the Antarctic dinosaur ''Antarctopelta oliveroi'' (Ornithischia: Ankylosauria) based on bone histology of the holotype". Cretaceous Research, 103, 104171. [[doi:10.1016/j.cretres.2019.07.001]] | Cerda, I. A., Gasparini, Z., Coria, R. A., Salgado, L., Reguero, M., Ponce, D., ... & Moly, J. (2019). "Paleobiological inferences for the Antarctic dinosaur ''Antarctopelta oliveroi'' (Ornithischia: Ankylosauria) based on bone histology of the holotype". Cretaceous Research, 103, 104171. [[doi:10.1016/j.cretres.2019.07.001]] | ||
Salgado, L. & Gasparini, Z. (2006) "Reappraisal of an ankylosaurian dinosaur from the Upper Cretaceous of James Ross Island (Antarctica)" Geodiversitas, 28 (1), 119–135. | Salgado, L. & Gasparini, Z. (2006) "Reappraisal of an ankylosaurian dinosaur from the Upper Cretaceous of James Ross Island (Antarctica)" Geodiversitas, 28 (1), 119–135. | ||
| + | |||
| + | Soto Acuña S, Vargas A.O & Kaluza J.A. (2024). "A new look at the first dinosaur discovered in Antarctica: reappraisal of ''Antarctopelta oliveroi'' (Ankylosauria: Parankylosauria)". Advances in Polar Science. 35 (1): 78–107. [[doi:10.12429/j.advps.2023.0036.]] | ||
| + | |||
| + | Soto-Acuña, S., Vargas, A., Kaluza, J., Leppe, M., Botelho, J., Palma-Liberona, J., Gutstein, C., Fernández, R., Ortiz, H., Milla, V., Aravena, B., Manriquez, L., Alarcon-Munoz, J., Pino, J., Trevisan, C., Mansilla, H., Hinojosa, L., Munoz-Walther, V. & Rubilar-Rogers, D. (2021). "Bizarre tail weaponry in a transitional ankylosaur from subantarctic Chile". Nature, 600(7888), 259-263. [[doi:10.1038%2Fs41586-021-04147-1]] | ||
Thompson, R.S., Parish, J.C., Maidment, S.C.R. & Barrett, P.M. (2012) "Phylogeny of the ankylosaurian dinosaurs (Ornithischia: Thyreophora)" Journal of Systematic Palaeontology. [[doi:10.1080/14772019.2011.569091]] | Thompson, R.S., Parish, J.C., Maidment, S.C.R. & Barrett, P.M. (2012) "Phylogeny of the ankylosaurian dinosaurs (Ornithischia: Thyreophora)" Journal of Systematic Palaeontology. [[doi:10.1080/14772019.2011.569091]] | ||
| − | |||
| − | |||
<references/></small> | <references/></small> | ||
| Linia 82: | Linia 86: | ||
[[Kategoria:Mezozoik]] | [[Kategoria:Mezozoik]] | ||
[[Kategoria:Kreda]] | [[Kategoria:Kreda]] | ||
| − | [[Kategoria: | + | [[Kategoria:Kampan]] |
Wersja z 14:02, 26 kwi 2024
| Autor: | Jakub Starzyński, Paweł Konarzewski |
| Korekta: | Maciej Ziegler, Marcin Szermański |
| Antarctopelta (antarktopelta) | |
|---|---|
| Długość | 4 m [1] |
| Dieta | roślinożerny |
| Miejsce | Antarktyda - Wyspa Jamesa Rossa |
| Czas |
ok. 76-75 Ma |
| Systematyka | Dinosauria |
 Rekonstrukcja Stegouros. Antarctopelta wyglądała podobnie i była większa. Autor: Mauricio Alvarez [3] | |
| Mapa znalezisk | |
Wczytywanie mapy…
| |
Wstęp
Antarctopelta oliveroi jest gatunkiem niewielkiefo ankylozaura żyjącego w późnej kredzie na terytorium dzisiejszej Antarktydy. Antarktopelta to największy znany przedstawiciel niezwykłego kladu Parankylosauria. W 2024 roku Soto-Acuña i wspólnicy dokonali szczegółowego opisu skamieniałości omawianego dinozaura.
Lokalizacja
Szkielet został odnaleziony w osadach formacji Santa Marta, która była osadzona w płytkim środowisku morskim i zawiera także skamieliny morskie, takie jak zęby rekinów, pozostałości mozazaura Taniwhasaurus antarcticus, a także amonity. Okaz antarktopelty został zlokalizowany na Wyspie Jamesa Rossa w pobliżu Półwyspu Antarktycznego w 1986 roku i jest pierwszym dinozaurem odkrytym w Antarktyce. Pomimo to dinozaur ten został nazwany i opisany dopiero w roku 2006.
Materiał kopalny
Holotyp (86-X-28-1) to częściowy szkielet obejmujący fragment lewej kości zębowej wraz z zębem, co najmniej 5 izolowanych zębów, 5 kręgów szyjnych (w tym 3 połączone ze sobą odlewy) 2 trzony kręgów grzbietowo-krzyżowych, 3 trzony kręgów połączonych z kością krzyżową, 7 ogonowych (w tym 3 niekompletne), fragmenty żeber, niekompletna łopatka, kość krucza oraz ramienna, częściowa kość biodrowa, prawdopodobny paliczek dłoni, kości stopy, osteodermy z ciała oraz z ogona tworzące niewielką buławę. Do omawianego rodzaju zapewne należą również jeszcze nieopisane zęby z kości szczękowej, fragmenty kości zębowej, prawdopodobnie kość szczękowa, trzon kręgu, niekompletna stopa oraz osteodermy (Soto-Acuña i in., 2024).
Budowa
Antarctopelta swoim wyglądem zapewne przypominała bliskiego kuzyna z Chile Stegouros, lecz różniła się od niego budową kości zębowej, kręgów grzbietowo-krzyżowych, trzonami kręgów krzyżowych oraz pancerzem. Trzon przedniego kręgu szyjnego był szerszy niż długość oraz wysokość. Patrząc z przodu kręgu kanał nerwowy miał kształt czworokątny, który stanowił połowę wysokości swojego trzonu. Środkowe kręgi szyjne miały niemalże taką samą szerokość jak i wysokość. Najdalszy kręg szyjny wielkością przewyższał pozostałe. Łuk neuralny tego kręgu był dość niski, zaś znajdujący się na nim wyrostek kolczysty - krótki w stosunku do jego wysokości. Mimo iż nie jest dokładnie znana pozycja najdalszego kręgu odcinka szyjnego to wykazywał takie same cechy jak 8 kręg Stegouros. Kręgi grzbietowo-krzyżowe były znacznie solidniejsze i krótsze niż u jego kuzyna z Chile. Kość krucza nie była zrośnięta z łopatką. Cecha ta jest również obecna u zaawansowanych ankylozaurów. Ogon był wyposażony w broń, która przypominała wyglądem aztecką maczugę z ostrzami zwaną macuahuitl. Ciało było pokryte licznymi osteodermami podobnymi do tych u Stegouros (Soto-Acuña i in., 2024).
Paleobiologia
Wcześniejsze badania sugerowały, że Antarctopelta z Wyspy Jamesa Rossa to osobnik młodociany. Jednakże hipoteza ta może być obalona przez fakt, że kręgi antarktopelty ukazują całkowite połączenie łuków nerwowych i trzonów kręgów. Osobnik młodociany powinien mieć widoczne szwy między kręgami. Poza tym wstępna analiza histologiczna kilku żeber i kości palców pokazuje wewnętrzne struktury kostne, których osobnik młodociany nie powinien posiadać. Dowodzi to, że odkryty okaz antarktopelty mógł być osobnikiem w pełni dorosłym (Salgado i Gasparini, 2006). Badanie histologiczne przeprowadzone przez Cedrę i in. (2019) wykazało, że okaz typowy w chwili śmierci był dojrzałym płciowo osobnikiem. Mimo ciężkich warunków środowiskowych Antarctopelta odznaczała się podobnym sposobem wzrostu jak jej kuzyni z wyższych szerokości geograficznych.
Systematyka
Ooczątkowo uważano, że Antarctopelta posiadała cechy zarówno ankylozaurów, jak i nodozaurów, przez co sprawiała problemy w przydziale do odpowiedniej rodziny. Salgado i Gasparini przydzielili antarktopeltę do Ankylosauria incertae sedis (o niepewnej pozycji). Analiza kladystyczna Thompsona i in. (2012) wskazuje, że jest to najbardziej bazalny nodozauryd. Arbour i Currie (2015) klasyfikują go jako Nodosauridae indet., w dodatku nomen dubium. Analiza filogenetyczna przeprowadzona przez Soto-Acuñę i in. (2021) wykazała, że Antarctopelta to prymitywny ankylozaur blisko spokrewniony z Stegouros i Kunbarrasaurus. Tworzą one klad Parankylosauria zamieszkujący dawne obszary Gondwany. Soto-Acuña i współpracownicy potwierdzili przynależność Antarctopelta do wcześniej wymienionej grupy dinozaurów pancernych.
Etymologia
Antarctopelta została nazwana przez argentyńskich paleontologów Leonardo Salgado i Zulmę Gasparini. Nazwa pochodzi od miejsca znaleziska oraz greckiego słowa pelta ("tarcza"). Nazwa gatunkowa (oliveroi) pochodzi od nazwiska argentyńskiego geologa Eduardo Olivero, który długo pracował na Antarktydzie i odkrył pozostałości dinozaura.
Spis gatunków
| Antarctopelta | Salgado i Gasparini, 2006 |
| A. oliveroi | Salgado i Gasparini, 2006 |
Wybrana bibliografia
Arbour, V.M. & Currie, P.J. (2016) "Systematics, phylogeny and palaeobiogeography of the ankylosaurid dinosaurs". Journal of Systematic Palaeontology. doi:10.1080/14772019.2015.1059985
Cerda, I. A., Gasparini, Z., Coria, R. A., Salgado, L., Reguero, M., Ponce, D., ... & Moly, J. (2019). "Paleobiological inferences for the Antarctic dinosaur Antarctopelta oliveroi (Ornithischia: Ankylosauria) based on bone histology of the holotype". Cretaceous Research, 103, 104171. doi:10.1016/j.cretres.2019.07.001
Salgado, L. & Gasparini, Z. (2006) "Reappraisal of an ankylosaurian dinosaur from the Upper Cretaceous of James Ross Island (Antarctica)" Geodiversitas, 28 (1), 119–135.
Soto Acuña S, Vargas A.O & Kaluza J.A. (2024). "A new look at the first dinosaur discovered in Antarctica: reappraisal of Antarctopelta oliveroi (Ankylosauria: Parankylosauria)". Advances in Polar Science. 35 (1): 78–107. doi:10.12429/j.advps.2023.0036.
Soto-Acuña, S., Vargas, A., Kaluza, J., Leppe, M., Botelho, J., Palma-Liberona, J., Gutstein, C., Fernández, R., Ortiz, H., Milla, V., Aravena, B., Manriquez, L., Alarcon-Munoz, J., Pino, J., Trevisan, C., Mansilla, H., Hinojosa, L., Munoz-Walther, V. & Rubilar-Rogers, D. (2021). "Bizarre tail weaponry in a transitional ankylosaur from subantarctic Chile". Nature, 600(7888), 259-263. doi:10.1038/s41586-021-04147-1
Thompson, R.S., Parish, J.C., Maidment, S.C.R. & Barrett, P.M. (2012) "Phylogeny of the ankylosaurian dinosaurs (Ornithischia: Thyreophora)" Journal of Systematic Palaeontology. doi:10.1080/14772019.2011.569091
- ↑ Soto-Acuña i in., 2021
![[3]](https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Stegouros_Mauricio_Alvarez.jpg){kind=link}
![[1]](https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Antarcopelta_recovering.jpg){kind=link}
![[2]](https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Anatomy_of_caudal_weapon_osteoderms_in_Stegouros_elengassen_and_Antarctopelta_oliveroi.jpg){kind=link}