Abelisaurus: Różnice pomiędzy wersjami
(nowy) |
m |
||
| (Nie pokazano 16 wersji utworzonych przez 4 użytkowników) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
| + | Do sprawdzenia oraz aktualizacji. | ||
| + | |||
| + | |||
<small> | <small> | ||
{| class="wikitable" style="background-color:CornSilk" | {| class="wikitable" style="background-color:CornSilk" | ||
| Linia 26: | Linia 29: | ||
| [[Argentyna]] - Rio Negro | | [[Argentyna]] - Rio Negro | ||
| − | <small>([[formacja Anacleto]])</small> | + | <small>([[formacja]] [[Anacleto]] albo [[Allen]]<ref>Leanza i in., 2004, s. 71; Fernandez w Gianechini i in., 2015, s. 1-2; </ref>)</small> |
|- | |- | ||
! '''[[Czas|Czas występowania]]''' | ! '''[[Czas|Czas występowania]]''' | ||
| − | | | + | | <small>późna [[kreda]] ([[kampan]] / wczesny [[mastrycht]])</small> |
| − | + | ok. 84-70 Ma | |
|- | |- | ||
! '''Systematyka''' | ! '''Systematyka''' | ||
| Linia 44: | Linia 47: | ||
[[Abelisauridae]] | [[Abelisauridae]] | ||
| − | ?? [[ | + | ?? [[Brachyrostra]]/ "[[Majungasaurinae]]" (jako [[Abelisaurinae]]) |
| − | [[ | + | ??? [[Furileusauria]] |
| + | |||
| + | ??? [[Carnotaurini]] | ||
| + | |||
| + | [[Abelisaurinae]] | ||
|- | |- | ||
| − | | colspan=2 |[[Plik: | + | | colspan=2 |[[Plik:Abelisaurus_skull.jpg|400px|]] |
| − | <small> | + | <small>[[Holotyp]]owa zrekonstruowana czaszka. Autor zdjęcia: Christophe Hendrickx [http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Abelisaurus_skull.jpg].</small> |
| − | + | |- | |
| − | + | | colspan=2 | | |
| + | <display_points type="terrain" zoom=4> | ||
| + | 39°2'0'' S, 67°35'0'' W~formacja [[Anacleto]], stanowisko Lago Pellegrini, department General Roca, region Comahue, prowincja Rio Negro, [[Argentyna]]|<small>''Abelisaurus comahuensis'' - '''MPCA 11908 ([[holotyp]])'''. | ||
| + | </display_points> | ||
|} | |} | ||
==Wstęp== | ==Wstęp== | ||
| − | Wszystko, co wiemy o ''Abelisaurus'', zawdzięczamy jednej czaszce (MPCA 11908) | + | Wszystko, co wiemy o ''Abelisaurus'', zawdzięczamy jednej czaszce (MPCA 11908), opisanej w 1985 roku przez [[José Bonaparte|Bonaparte]] i [[Fernando Novas|Novasa]]. Niestety jest ona niekompletna i nie zawiera prawej kości szczękowej, jarzmowej, kwadrato-jarzmowej, łuskowej i większości podniebienia. Żadnych innych kości jak dotąd nie odnaleziono, jednak naukowcom udało się odtworzyć wiarygodny wizerunek tego mięsożernego dinozaura. Jeśli ''Abelisaurus'' jest starszym [[synonim]]em ''[[Aucasaurus]]'' (zob. [[Abelisaurinae]]), to znany jest także z prawie kompletnego szkieletu. |
==Etymologia== | ==Etymologia== | ||
| Linia 62: | Linia 72: | ||
==Budowa i paleoekologia== | ==Budowa i paleoekologia== | ||
| − | Długa i niska czaszka abelizaura wyróżnia się wśród innych [[abelizauryd]]ów i przypomina nieco dwukrotnie większe czaszki [[karcharodontozauryd]]ów. Być może jest to przystosowanie do podobnego sposobu odżywiania, | + | Długa (86 cm?) i niska czaszka abelizaura wyróżnia się wśród innych [[abelizauryd]]ów i przypomina nieco dwukrotnie większe czaszki [[karcharodontozauryd]]ów. Być może jest to przystosowanie do podobnego sposobu odżywiania, gdy zabrakło tych [[karnozaur]]ów (Cau, online 2008). Czaszka mogła jednak zostać nieprawidłowo zrekonstruowana i w rzeczywistości być znacznie krótsza i szersza (Gianechini i in., 2015). Benson i in. (2014) podali długość 42,5 cm (nieco mniej niż u ocenianego na ok. 6 m ''[[Skorpiovenator]]'' - Canale i in., 2009). |
| − | + | W dużej czaszce ''Abelisaurus'' miał pokaźne otwory, które zmniejszały jej wagę. Dzięki temu mógł nią swobodnie poruszać. Wyrywał kawały mięsa zakrzywionymi, ostrymi jak brzytwy zębami. Abelizaur jest prawdopodobnie jednym z największych przedstawicieli swojej rodziny. Abelizaur mógł polować na [[tytanozaur]]y. | |
| − | + | Jak wskazują [[Matthew Carrano|Carrano]] i Sampson ([[2008]]), nie ma przekonującego powodu anatomicznego, aby umiejscawiać kość kwadratową jako nachyloną mocno bocznie i tylnobrzusznie (jak pokazano w pracy opisującej teropoda i powielano często później), szczególnie że taki układ nie jest obecny u jego krewniaków, jak ''[[Carnotaurus]]'' i ''[[Majungasaurus]]''. Lewe i prawe połączenie kości kwadratowej i stawowej były asymetrycznie zniekształcone i nie jest możliwe określenie, która możliwość wiernie oddaje początkowy stan. | |
| − | + | ==Pozycja filogenetyczna== | |
| + | ''Abelisaurus'' był pierwszym opisanym przedstawicielem swojej grupy i początkowo nie wiedziano, z jakimi teropodami jest spokrewniony. Od jego nazwy utworzono wiele jednostek systematycznych: [[Abelisauroidea]], [[Abelisauria]], [[Abelisauridae]] i [[Abelisaurinae]], a także [[rodzaj]] ''[[Eoabelisaurus]]''. | ||
| − | + | ''Abelisaurus'' jest tradycyjnie uważany za prymitywnego [[abelizauryd]]a - z powodu nietypowej dla abelizaurydów, długiej czaszki i mniej wyraźnej jej ornamentacji. Pozycję taką sugeruje wiele badań (z obszerniejszych np. [[Ceratosauria#Canale_i_in..2C_2009|Canale i in., 2009]]; [[Ceratosauria#Pol_i_Rauhut.2C_2012|Pol i Rauhut, 2012]]). Wśród abelizaurydów wyróżniono dwa [[klad]]y - monotypowy [[Abelisaurinae]] (definiowany jako zawierający wszystkie abelizaurdy bliżej spokrewnione z ''Abelisaurus'' niż z ''[[Carnotaurus]]'') oraz [[Carnotaurinae]], do którego należą zwierzęta bliższe karnotaurowi. | |
| − | ''Abelisaurus'' | ||
| − | + | Taka dychotomia jest jednak zapewne wynikiem niekompletności materiału kopalnego ''Abelisaurus''. Wiele badań mających na celu poznanie filogenezy ceratozaurów wskazuje, że abelizaur nie jest prymitywniejszy od grupowanych uprzednio w podrodzinę Carnotaurinae zaawansowanych abelizaurydów ([[Ceratosauria#Carrano_i_Sampson.2C_2008|Carrano i Sampson, 2008]]; [[Ceratosauria#S.C3.A1nchez-Hern.C3.A1ndez_i_Benton.2C_2014|Sánchez-Hernández i Benton, 2014]]; [[Ceratosauria#Farke_i_Sertich.2C_2013|Farke i Sertich, 2013]]; [[Ceratosauria#Tortosa_i_in..2C_2014|Tortosa i in., 2014]]). Co ciekawe, analiza filogenetyczna w pracy Pola i współpracowników (2024) umieściła abelizaura jako wcześnie wyodrębnionego członka grupy [[Majungasaurinae]] (w takim składzie przemianowanej na Abelisaurinae), co czyniłoby go bliżej spokrewnionym z abelizaurydami z terenów Madagaskaru i Indii, niż Ameryki Południowej i jedynym członkiem tej grupy znanym z wspomnianego kontynentu, prawdopodobnie obok [[Quilmesaurus|kwilmezaura]]. | |
==Spis gatunków== | ==Spis gatunków== | ||
{| class="wikitable" | {| class="wikitable" | ||
! ''Abelisaurus'' | ! ''Abelisaurus'' | ||
| − | | Bonaparte i Novas, 1985 | + | | {{Kpt|[[José Bonaparte|Bonaparte]] i [[Fernando Novas|Novas]], [[1985]]}} |
| + | |- | ||
| + | | ?=''[[Aucasaurus]]'' | ||
| + | | {{Kpt|[[Rodolfo Coria|Coria]]}}, {{Kpt|[[Luis Chiappe|Chiappe]]}} i {{Kpt|[[Lowell Dingus|Dingus]]}}, [[2002]] | ||
|- | |- | ||
! ''A. comahuensis'' | ! ''A. comahuensis'' | ||
| − | | Bonaparte i Novas, 1985 | + | | {{Kpt|Bonaparte i Novas, 1985}} |
| + | |- | ||
| + | | ?=''[[Aucasaurus]] garridoi'' | ||
| + | | {{Kpt|[[Rodolfo Coria|Coria]]}}, {{Kpt|[[Luis Chiappe|Chiappe]]}} i {{Kpt|[[Lowell Dingus|Dingus]]}}, [[2002]] | ||
| + | |- | ||
|} | |} | ||
==Bibliografia== | ==Bibliografia== | ||
| − | <small> | + | <small>Benson, R.B.J., Campione, N.E., Carrano, M.T., Mannion, P.D., Sullivan, C., Upchurch, P. & Evans, D.C. (2014) "Rates of Dinosaur Body Mass Evolution Indicate 170 Million Years of Sustained Ecological Innovation on the Avian Stem Lineage" PLoS Biology, 12(5), e1001853. [[doi:10.1371/journal.pbio.1001853]] |
| − | Canale, J. I., Scanferla, C. A., Agnolin, F. | + | Bonaparte, J. F. & Novas, F.E. (1985) "Abelisaurus comahuensis, n. g., n. sp., Carnosauria del Cretacico tardio de Patagonia" [Abelisaurus comahuensis, n. g., n. sp., Carnosauria from the Late Cretaceous of Patagonia] Ameghiniana 21:259-265. [English translation - www.paleoglot.org] |
| + | |||
| + | Canale, J.I., Scanferla, C.A., Agnolin, F.L. & Novas, F.E. (2009) "New carnivorous dinosaur from the Late Cretaceous of NW Patagonia and the evolution of abelisaurid theropods" Naturwissenschaften, 96, 409-414. [[doi:10.1007/s00114-008-0487-4.]] | ||
Carrano, M.T. & Sampson, S.D. (2008) "The phylogeny of Ceratosauria (Dinosauria: Theropoda)" Journal of Systematic Palaeontology, 6, 182-236. | Carrano, M.T. & Sampson, S.D. (2008) "The phylogeny of Ceratosauria (Dinosauria: Theropoda)" Journal of Systematic Palaeontology, 6, 182-236. | ||
| − | + | Farke, A.A. & Sertich, J.J.W. (2013) "An Abelisauroid Theropod Dinosaur from the Turonian of Madagascar" PLoS ONE, 8(4), e62047. doi:10.1371/journal.pone.0062047 | |
| + | |||
| + | Gianechini, F.A., Apesteguía, S., Landini, W., Finotti, F., Juárez Valieri, R. & Zandonai, F. (2015) "New abelisaurid remains from the Anacleto Formation (Upper Cretaceous), Patagonia, Argentina" Cretaceous Research, 54, 1-16. [[doi:10.1016/j.cretres.2014.11.009]] | ||
| + | |||
| + | Leanza, H.A., Apesteguia, S., Novas, F.E. & de la Fuente, M.S. (2004) "Cretaceous terrestrial beds from the Neuquen Basin (Argentina) and their tetrapod assemblages" Cretaceous Research, 25, 61-87. [[doi:10.1016/j.cretres.2003.10.005]] | ||
| + | |||
| + | Pol, D.; Baiano, M. A.; Černý, D.; Novas, F.; Cerda, I. A., Pittman, M. (2024). "A new abelisaurid dinosaur from the end Cretaceous of Patagonia and evolutionary rates among the Ceratosauria". WILEY Online Library. [https://doi.org/10.1111%2Fcla.12583] | ||
| − | + | Pol, D. & Rauhut, O.W.M. (2012) "A Middle Jurassic abelisaurid from Patagonia and the early diversification of theropod dinosaurs" Proceedings of the Royal Society of London B: Biological Sciences. 279(1741), 3170-3175. doi:10.1098/rspb.2012.0660 | |
| − | + | Sampson, S.D. & Witmer, L.M. (2007) "Cranofacial anatomy of Majungasaurus crenatissimus (Theropoda: Abelisauridae) from the Late Cretaceous of Madagascar" [w:] Sampson, S.D. & Krause, D.W. (red.) "Majungasaurus crenatissimus (Theropoda: Abelisauridae) from the Late Cretaceous of Madagascar" Society of Vertebrate Paleontology Memoir 8, 32–102. | |
| − | Paul, G.S. (2010) "The Princeton Field Guide to Dinosaurs" wyd. Princeton University</small> | + | Sánchez-Hernández, B. & Benton, M.J. (2014) "Filling the ceratosaur gap: A new ceratosaurian theropod from the Early Cretaceous of Spain" Acta Palaeontologica Polonica, doi:10.4202/app.2011.0144 |
| + | |||
| + | Tortosa, T., Buffetaut, E., Vialle, N., Dutour, Y., Turini, E. & Cheylan, G. (2014) "A new abelisaurid dinosaur from the Late Cretaceous of southern France: Palaeobiogeographical implications" Annales de Paléontologie doi:10.1016/j.annpal.2013.10.003 | ||
| + | |||
| + | Cau, A. (online 2008) http://theropoda.blogspot.com/2008/12/lo-spinosauro-mimo-novas-et-al-2008.html | ||
| + | |||
| + | Paul, G.S. (2010) "The Princeton Field Guide to Dinosaurs" wyd. Princeton University | ||
| + | </small> | ||
[[Kategoria:Dinosauria]] | [[Kategoria:Dinosauria]] | ||
| Linia 109: | Linia 141: | ||
[[Kategoria:Kreda]] | [[Kategoria:Kreda]] | ||
[[Kategoria:Kampan]] | [[Kategoria:Kampan]] | ||
| + | [[Kategoria:Mastrycht]] | ||
| + | [[Kategoria:Do sprawdzenia]] | ||
Aktualna wersja na dzień 19:02, 31 maj 2024
Do sprawdzenia oraz aktualizacji.
| Autor: | Korekta: |
| Maciej Ziegler | Krzysztof Lichota |
| Abelisaurus (abelizaur) | |
|---|---|
| Długość: | 6-10 m |
| Masa: | 1-3 t |
| Miejsce występowania: | Argentyna - Rio Negro |
| Czas występowania | późna kreda (kampan / wczesny mastrycht)
ok. 84-70 Ma |
| Systematyka | Dinosauria
?? Brachyrostra/ "Majungasaurinae" (jako Abelisaurinae) ??? Furileusauria ??? Carnotaurini |
Holotypowa zrekonstruowana czaszka. Autor zdjęcia: Christophe Hendrickx [1]. | |
|
Wczytywanie mapy…
| |
Wstęp
Wszystko, co wiemy o Abelisaurus, zawdzięczamy jednej czaszce (MPCA 11908), opisanej w 1985 roku przez Bonaparte i Novasa. Niestety jest ona niekompletna i nie zawiera prawej kości szczękowej, jarzmowej, kwadrato-jarzmowej, łuskowej i większości podniebienia. Żadnych innych kości jak dotąd nie odnaleziono, jednak naukowcom udało się odtworzyć wiarygodny wizerunek tego mięsożernego dinozaura. Jeśli Abelisaurus jest starszym synonimem Aucasaurus (zob. Abelisaurinae), to znany jest także z prawie kompletnego szkieletu.
Etymologia
Abelisaurus comahuensis znaczy dokładnie "jaszczur Abela z regionu Comahue". Nazwa honoruje odkrywcę gada - prof. Roberto Abela, dyrektora Museo de Cipolleti, w którym przechowywany jest holotyp.
Budowa i paleoekologia
Długa (86 cm?) i niska czaszka abelizaura wyróżnia się wśród innych abelizaurydów i przypomina nieco dwukrotnie większe czaszki karcharodontozaurydów. Być może jest to przystosowanie do podobnego sposobu odżywiania, gdy zabrakło tych karnozaurów (Cau, online 2008). Czaszka mogła jednak zostać nieprawidłowo zrekonstruowana i w rzeczywistości być znacznie krótsza i szersza (Gianechini i in., 2015). Benson i in. (2014) podali długość 42,5 cm (nieco mniej niż u ocenianego na ok. 6 m Skorpiovenator - Canale i in., 2009).
W dużej czaszce Abelisaurus miał pokaźne otwory, które zmniejszały jej wagę. Dzięki temu mógł nią swobodnie poruszać. Wyrywał kawały mięsa zakrzywionymi, ostrymi jak brzytwy zębami. Abelizaur jest prawdopodobnie jednym z największych przedstawicieli swojej rodziny. Abelizaur mógł polować na tytanozaury.
Jak wskazują Carrano i Sampson (2008), nie ma przekonującego powodu anatomicznego, aby umiejscawiać kość kwadratową jako nachyloną mocno bocznie i tylnobrzusznie (jak pokazano w pracy opisującej teropoda i powielano często później), szczególnie że taki układ nie jest obecny u jego krewniaków, jak Carnotaurus i Majungasaurus. Lewe i prawe połączenie kości kwadratowej i stawowej były asymetrycznie zniekształcone i nie jest możliwe określenie, która możliwość wiernie oddaje początkowy stan.
Pozycja filogenetyczna
Abelisaurus był pierwszym opisanym przedstawicielem swojej grupy i początkowo nie wiedziano, z jakimi teropodami jest spokrewniony. Od jego nazwy utworzono wiele jednostek systematycznych: Abelisauroidea, Abelisauria, Abelisauridae i Abelisaurinae, a także rodzaj Eoabelisaurus.
Abelisaurus jest tradycyjnie uważany za prymitywnego abelizauryda - z powodu nietypowej dla abelizaurydów, długiej czaszki i mniej wyraźnej jej ornamentacji. Pozycję taką sugeruje wiele badań (z obszerniejszych np. Canale i in., 2009; Pol i Rauhut, 2012). Wśród abelizaurydów wyróżniono dwa klady - monotypowy Abelisaurinae (definiowany jako zawierający wszystkie abelizaurdy bliżej spokrewnione z Abelisaurus niż z Carnotaurus) oraz Carnotaurinae, do którego należą zwierzęta bliższe karnotaurowi.
Taka dychotomia jest jednak zapewne wynikiem niekompletności materiału kopalnego Abelisaurus. Wiele badań mających na celu poznanie filogenezy ceratozaurów wskazuje, że abelizaur nie jest prymitywniejszy od grupowanych uprzednio w podrodzinę Carnotaurinae zaawansowanych abelizaurydów (Carrano i Sampson, 2008; Sánchez-Hernández i Benton, 2014; Farke i Sertich, 2013; Tortosa i in., 2014). Co ciekawe, analiza filogenetyczna w pracy Pola i współpracowników (2024) umieściła abelizaura jako wcześnie wyodrębnionego członka grupy Majungasaurinae (w takim składzie przemianowanej na Abelisaurinae), co czyniłoby go bliżej spokrewnionym z abelizaurydami z terenów Madagaskaru i Indii, niż Ameryki Południowej i jedynym członkiem tej grupy znanym z wspomnianego kontynentu, prawdopodobnie obok kwilmezaura.
Spis gatunków
| Abelisaurus | Bonaparte i Novas, 1985 |
|---|---|
| ?=Aucasaurus | Coria, Chiappe i Dingus, 2002 |
| A. comahuensis | Bonaparte i Novas, 1985 |
| ?=Aucasaurus garridoi | Coria, Chiappe i Dingus, 2002 |
Bibliografia
Benson, R.B.J., Campione, N.E., Carrano, M.T., Mannion, P.D., Sullivan, C., Upchurch, P. & Evans, D.C. (2014) "Rates of Dinosaur Body Mass Evolution Indicate 170 Million Years of Sustained Ecological Innovation on the Avian Stem Lineage" PLoS Biology, 12(5), e1001853. doi:10.1371/journal.pbio.1001853
Bonaparte, J. F. & Novas, F.E. (1985) "Abelisaurus comahuensis, n. g., n. sp., Carnosauria del Cretacico tardio de Patagonia" [Abelisaurus comahuensis, n. g., n. sp., Carnosauria from the Late Cretaceous of Patagonia] Ameghiniana 21:259-265. [English translation - www.paleoglot.org]
Canale, J.I., Scanferla, C.A., Agnolin, F.L. & Novas, F.E. (2009) "New carnivorous dinosaur from the Late Cretaceous of NW Patagonia and the evolution of abelisaurid theropods" Naturwissenschaften, 96, 409-414. doi:10.1007/s00114-008-0487-4.
Carrano, M.T. & Sampson, S.D. (2008) "The phylogeny of Ceratosauria (Dinosauria: Theropoda)" Journal of Systematic Palaeontology, 6, 182-236.
Farke, A.A. & Sertich, J.J.W. (2013) "An Abelisauroid Theropod Dinosaur from the Turonian of Madagascar" PLoS ONE, 8(4), e62047. doi:10.1371/journal.pone.0062047
Gianechini, F.A., Apesteguía, S., Landini, W., Finotti, F., Juárez Valieri, R. & Zandonai, F. (2015) "New abelisaurid remains from the Anacleto Formation (Upper Cretaceous), Patagonia, Argentina" Cretaceous Research, 54, 1-16. doi:10.1016/j.cretres.2014.11.009
Leanza, H.A., Apesteguia, S., Novas, F.E. & de la Fuente, M.S. (2004) "Cretaceous terrestrial beds from the Neuquen Basin (Argentina) and their tetrapod assemblages" Cretaceous Research, 25, 61-87. doi:10.1016/j.cretres.2003.10.005
Pol, D.; Baiano, M. A.; Černý, D.; Novas, F.; Cerda, I. A., Pittman, M. (2024). "A new abelisaurid dinosaur from the end Cretaceous of Patagonia and evolutionary rates among the Ceratosauria". WILEY Online Library. [2]
Pol, D. & Rauhut, O.W.M. (2012) "A Middle Jurassic abelisaurid from Patagonia and the early diversification of theropod dinosaurs" Proceedings of the Royal Society of London B: Biological Sciences. 279(1741), 3170-3175. doi:10.1098/rspb.2012.0660
Sampson, S.D. & Witmer, L.M. (2007) "Cranofacial anatomy of Majungasaurus crenatissimus (Theropoda: Abelisauridae) from the Late Cretaceous of Madagascar" [w:] Sampson, S.D. & Krause, D.W. (red.) "Majungasaurus crenatissimus (Theropoda: Abelisauridae) from the Late Cretaceous of Madagascar" Society of Vertebrate Paleontology Memoir 8, 32–102.
Sánchez-Hernández, B. & Benton, M.J. (2014) "Filling the ceratosaur gap: A new ceratosaurian theropod from the Early Cretaceous of Spain" Acta Palaeontologica Polonica, doi:10.4202/app.2011.0144
Tortosa, T., Buffetaut, E., Vialle, N., Dutour, Y., Turini, E. & Cheylan, G. (2014) "A new abelisaurid dinosaur from the Late Cretaceous of southern France: Palaeobiogeographical implications" Annales de Paléontologie doi:10.1016/j.annpal.2013.10.003
Cau, A. (online 2008) http://theropoda.blogspot.com/2008/12/lo-spinosauro-mimo-novas-et-al-2008.html
Paul, G.S. (2010) "The Princeton Field Guide to Dinosaurs" wyd. Princeton University
- ↑ Leanza i in., 2004, s. 71; Fernandez w Gianechini i in., 2015, s. 1-2;
![[1]](http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Abelisaurus_skull.jpg){kind=link}