Aralosaurus: Różnice pomiędzy wersjami
m |
m |
||
| (Nie pokazano 17 wersji utworzonych przez 3 użytkowników) | |||
| Linia 8: | Linia 8: | ||
|masa = | |masa = | ||
|dieta = roślinożerny | |dieta = roślinożerny | ||
| − | | | + | |miejsce = [[Kazachstan]] - Kyzyłorda |
| − | <small>( [[formacja]] [[Bostobe | + | <small>( [[formacja]] [[Bostobe]])</small> |
| − | |czas = {{83.6|83.5}} | + | |czas = {{Występowanie|83.6|83.5}} |
ok. 83,6-83,5 [[Ma]] <br> | ok. 83,6-83,5 [[Ma]] <br> | ||
<small> [[późna kreda]] (najpóźniejszy [[santon]] - najwcześniejszy [[kampan]])</small> | <small> [[późna kreda]] (najpóźniejszy [[santon]] - najwcześniejszy [[kampan]])</small> | ||
| Linia 31: | Linia 31: | ||
|grafika = Life reconstruction of Aralosaurus tuberiferus.png | |grafika = Life reconstruction of Aralosaurus tuberiferus.png | ||
|podpis = Rekonstrukcja przyżyciowa aralozaura. Autor: Connor Ashbridge. [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Life_reconstruction_of_Aralosaurus_tuberiferus.png] | |podpis = Rekonstrukcja przyżyciowa aralozaura. Autor: Connor Ashbridge. [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Life_reconstruction_of_Aralosaurus_tuberiferus.png] | ||
| − | |PorównanieGrupa = | + | |PorównanieGrupa = |
| − | |PorównanieDługość = | + | |PorównanieDługość = |
|mapa = | |mapa = | ||
| − | + | ||
| − | |||
| − | |||
}} | }} | ||
| + | ==Wstęp== | ||
| + | ''Aralosaurus'' to [[rodzaj]] słabo poznanego hadrozauryda z grupy [[Lambeosaurinae|lambeozaurynów]]. Żył na terenie dzisiejszego [[Kazachstan]]u w drugiej połowie późnej kredy. | ||
| − | == | + | ==Materiał kopalny i historia odkryć== |
| − | + | [[Holotyp]] (PIN 2229) to [[artykułowany|artykułowana]] niekompletna czaszka. Znane jej elementy to większość dachu czaszki, puszka mózgowa oraz lewa strona trzewioczaszki. [[Anatoly Rozhdestvensky|Rożdestwienski]] w swym opisie wspominał również o innych elementach szkieletu (cała kość udowa i k. śródstopia, fragmentaryczne kości kończyn przednich i tylnych oraz kompletna żuchwa, środkowa część łuku nosowego i zęby) lecz obecnie uznawane są one za zaginione (Godefroit, Alifanov i Bolotsky, 2004). Wg [[Gregory Paul|Paula]] osobnik ten w chwili śmierci był dużym osobnikiem młodocianym (Paul, 2016). | |
| − | + | Okaz typowy został znaleziony w pokładach [[santon|santońsko]]-[[kampan|kampańskiej]] [[formacja|formacji]] [[Bostobe]] (znanej również pod nazwą formacji Beleuta) w lokalizacji Sakh-Sakh podczas wypraw paleontologicznych radzieckich badaczy w głąb południowo-wschodnich części ZSRR. Został opisany w 1968 roku przez słynnego radzieckiego paleontologa Anatolija Rożdestwienskiego, który zaliczył go do Hadrosaurinae (dzisiejsze Saurolophinae). Jakiś czas później większość szczątków przypisywanych temu gatunkowi zaginęła. W 2004 roku zespół prowadzony przez [[Pascal Godefroit|Pascala Godefroita]] na nowo opisał pozostałe szczątki tego dinozaura kaczodziobego. | |
| − | [[ | ||
==Budowa== | ==Budowa== | ||
===Anatomia=== | ===Anatomia=== | ||
| − | Cechą charakterystyczną aralozaura była wysoka narośl na jego nosie. Przypominała ona twór występujący u ''[[Kritosaurus]]'', a przede wszystkim ''[[Gryposaurus]]'' (o ile nie jest on młodszym [[synonim]]em kritozaura). W czaszce tkwiły tzw. baterie zębowe, składające się z ok. 1000 małych ząbków ułożonych w 30 rzędach. Takie uzębienie było wysoce efektywne w spożywaniu pokarmu roślinnego. | + | [[Plik:Aralosaurus LM.png|thumb| Hipotetyczna rekonstrukcja czaszki aralozaura. Autor: Levi bernardo [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Aralosaurus_LM.png].]] |
| + | Cechą charakterystyczną aralozaura była wysoka narośl na jego nosie. Przypominała ona twór występujący u ''[[Kritosaurus]]'', a przede wszystkim ''[[Gryposaurus]]'' (o ile nie jest on młodszym [[synonim]]em kritozaura). Kości nosowe mocno wznosiły się ku górze zasłaniając orbity, tworząc podstawę dla pustego w środku tworu, zapewne przypominającego grzebień. Obecnie wiemy też, że kości nosowe są złamane, przez co trudno zrekonstruować kształt oraz wielkość tej struktury. Zachowała się jednak wielka szczelina z tylnej części kości nosowych prowadząca do dróg oddechowych pod grzebieniem (cecha charakterystyczna lambeozaurynów). Kość łzowa zaś z boku miała budowę trapezoidalną. Od innych lambeozaurynów różnił się pierwotną, niezmodyfikowaną budową kości ciemieniowych i brakiem udziału k. przednosowych skierowanych poziomo w budowę grzebienia. W czaszce tkwiły tzw. baterie zębowe, składające się z ok. 1000 małych ząbków ułożonych w 30 rzędach. Takie uzębienie było wysoce efektywne w spożywaniu pokarmu roślinnego. | ||
===Rozmiary=== | ===Rozmiary=== | ||
| Linia 53: | Linia 53: | ||
==Pozycja systematyczna== | ==Pozycja systematyczna== | ||
| − | + | Hadrozaur ten został początkowo zaliczony do [[klad|kladu]] [[Saurolophinae]] z powodu złudnego podobieństwa kości nosowych do kości nosowych przedstawiecieli [[Kritosaurini]]. Obecnie, po redeskryskrypcji [[klad]]u [[Lambeosaurinae]] (np. [[Godefroit]] i in., [[2008]] i [[2010]]; [[Albert Prieto-Márquez|Prieto-Márquez]], [[2010]]. Zob. kladogramy w [[Hadrosauridae]] i [[Iguanodontia#Hadrosauroidea]]. Co ciekawe, [[Gregory Paul]] w swej książce (2024) stwierdził, że aralozaur to kolejny gatunek kritozaura, czym zaprzecza najnowszym poglądom na temat systematyki tego gatunku. | |
==Etymologia== | ==Etymologia== | ||
| − | Nazwa | + | Nazwa rodzajowa ''Aralosaurus'' znaczy "aralski jaszczur", gdyż został odnaleziony nieopodal Jeziora (Morza) Aralskiego. Epitet gatunkowy oznacza z łaciny "niosącego bulwę", co odnosi się do budowy kości nosowych tworzących budowę przypominającą nieco bulwę (zobacz opis czaszki). |
==Spis gatunków== | ==Spis gatunków== | ||
| Linia 65: | Linia 65: | ||
| {{V|''A. tuberiferus''}} | | {{V|''A. tuberiferus''}} | ||
| {{Kpt|Rozhdestvensky}}, 1968 | | {{Kpt|Rozhdestvensky}}, 1968 | ||
| + | |- | ||
| + | |= '' A. tuberifrons'' (przejęzyczenie) | ||
| + | | {{Kpt|[[Maryańska]]}}, [[1977]] | ||
| + | |- | ||
| + | | = ''A. tubiferus'' (przejęzyczenie) | ||
| + | | {{Kpt|[[Norman]]}} i {{Kpt|Sues}}, [[2000]] | ||
| + | |- | ||
| + | | = ''[[Kritosaurus]]'' tuberiferus | ||
| + | | {{Kpt|({{Kpt|Rozhdestvensky}}, 1968) [[Paul]]}}, [[2010]] | ||
|} | |} | ||
==Bibliografia== | ==Bibliografia== | ||
<small> | <small> | ||
| + | |||
| + | Godefroit, P., Alifanov, V. & Bolotsky, Y. (2004). "A re-appraisal of Aralosaurus tuberiferus (Dinosauria, Hadrosauridae) from the Late Cretaceous of Kazakhstan". Bulletin de l'Institut royal des Sciences | ||
| + | naturelles de Belgique, Sciences de la Terre, 74 supplement: 139-154. [https://www.researchgate.net/profile/Vladimir-Alifanov/publication/287740256_A_re-appraisal_of_Aralosaurus_tuberiferus_Dinosauria_Hadrosauridae_from_the_Late_Cretaceous_of_Kazakhstan/links/5718f50c08aed8a339e6f9d1/A-re-appraisal-of-Aralosaurus-tuberiferus-Dinosauria-Hadrosauridae-from-the-Late-Cretaceous-of-Kazakhstan.pdf] | ||
| + | |||
Godefroit, P., Hai, S., Yu, T. & Lauters, P. (2008) "New hadrosaurid dinosaurs from the uppermost Cretaceous of north-eastern China" Acta Palaeontologica Polonica, 53(1), 47–74 | Godefroit, P., Hai, S., Yu, T. & Lauters, P. (2008) "New hadrosaurid dinosaurs from the uppermost Cretaceous of north-eastern China" Acta Palaeontologica Polonica, 53(1), 47–74 | ||
| Linia 77: | Linia 90: | ||
Prieto-Márquez, A. (2010) Global phylogeny of hadrosauridae (Dinosauria: Ornithopoda) using parsimony and Bayesian methods. Zoological Journal of the Linnean Society 159: 135-502 | Prieto-Márquez, A. (2010) Global phylogeny of hadrosauridae (Dinosauria: Ornithopoda) using parsimony and Bayesian methods. Zoological Journal of the Linnean Society 159: 135-502 | ||
| − | + | Rozhdestvensky, A. K. (1968). "{Hadrosaurs of Kazakhstan}". [W] Tatarinov, L. P. i in.. (red.). "Upper Paleozoic and Mesozoic Amphibians and Reptiles". Akademia Nauk S.S.S.R., Moscow, pp. 97-141. (tłumaczone z rosyjskiego). | |
| − | </small> | + | |
| + | Paul, G.S. (2024) "The Princeton Field Guide to Dinosaurs" (3. edycja). wyd. Princeton University. | ||
| + | <references/></small> | ||
[[Kategoria:Dinosauria]] | [[Kategoria:Dinosauria]] | ||
Aktualna wersja na dzień 20:35, 25 lip 2024
| Autor: | Marcin Szermański |
| Korekta: | Maciej Ziegler, Michał Siedlecki |
| Aralosaurus (aralozaur) | |
|---|---|
| Długość | >?6,5 m (?osobnik młodociany) [1] |
| Dieta | roślinożerny |
| Miejsce | Kazachstan - Kyzyłorda |
| Czas |
ok. 83,6-83,5 Ma |
| Systematyka | Dinosauria |
 Rekonstrukcja przyżyciowa aralozaura. Autor: Connor Ashbridge. [2] | |
Wstęp
Aralosaurus to rodzaj słabo poznanego hadrozauryda z grupy lambeozaurynów. Żył na terenie dzisiejszego Kazachstanu w drugiej połowie późnej kredy.
Materiał kopalny i historia odkryć
Holotyp (PIN 2229) to artykułowana niekompletna czaszka. Znane jej elementy to większość dachu czaszki, puszka mózgowa oraz lewa strona trzewioczaszki. Rożdestwienski w swym opisie wspominał również o innych elementach szkieletu (cała kość udowa i k. śródstopia, fragmentaryczne kości kończyn przednich i tylnych oraz kompletna żuchwa, środkowa część łuku nosowego i zęby) lecz obecnie uznawane są one za zaginione (Godefroit, Alifanov i Bolotsky, 2004). Wg Paula osobnik ten w chwili śmierci był dużym osobnikiem młodocianym (Paul, 2016).
Okaz typowy został znaleziony w pokładach santońsko-kampańskiej formacji Bostobe (znanej również pod nazwą formacji Beleuta) w lokalizacji Sakh-Sakh podczas wypraw paleontologicznych radzieckich badaczy w głąb południowo-wschodnich części ZSRR. Został opisany w 1968 roku przez słynnego radzieckiego paleontologa Anatolija Rożdestwienskiego, który zaliczył go do Hadrosaurinae (dzisiejsze Saurolophinae). Jakiś czas później większość szczątków przypisywanych temu gatunkowi zaginęła. W 2004 roku zespół prowadzony przez Pascala Godefroita na nowo opisał pozostałe szczątki tego dinozaura kaczodziobego.
Budowa
Anatomia
Cechą charakterystyczną aralozaura była wysoka narośl na jego nosie. Przypominała ona twór występujący u Kritosaurus, a przede wszystkim Gryposaurus (o ile nie jest on młodszym synonimem kritozaura). Kości nosowe mocno wznosiły się ku górze zasłaniając orbity, tworząc podstawę dla pustego w środku tworu, zapewne przypominającego grzebień. Obecnie wiemy też, że kości nosowe są złamane, przez co trudno zrekonstruować kształt oraz wielkość tej struktury. Zachowała się jednak wielka szczelina z tylnej części kości nosowych prowadząca do dróg oddechowych pod grzebieniem (cecha charakterystyczna lambeozaurynów). Kość łzowa zaś z boku miała budowę trapezoidalną. Od innych lambeozaurynów różnił się pierwotną, niezmodyfikowaną budową kości ciemieniowych i brakiem udziału k. przednosowych skierowanych poziomo w budowę grzebienia. W czaszce tkwiły tzw. baterie zębowe, składające się z ok. 1000 małych ząbków ułożonych w 30 rzędach. Takie uzębienie było wysoce efektywne w spożywaniu pokarmu roślinnego.
Rozmiary
Nie znamy całego szkieletu tego zwierzęcia, lecz jedynie jego czaszkę. Prawdopodobnie za życia jej właściciel miał 6-9 metrów długości i odpowiednio ok. 0,5-4 ton, ale są to szacunki niepewne i nieoficjalne.
Pozycja systematyczna
Hadrozaur ten został początkowo zaliczony do kladu Saurolophinae z powodu złudnego podobieństwa kości nosowych do kości nosowych przedstawiecieli Kritosaurini. Obecnie, po redeskryskrypcji kladu Lambeosaurinae (np. Godefroit i in., 2008 i 2010; Prieto-Márquez, 2010. Zob. kladogramy w Hadrosauridae i Iguanodontia#Hadrosauroidea. Co ciekawe, Gregory Paul w swej książce (2024) stwierdził, że aralozaur to kolejny gatunek kritozaura, czym zaprzecza najnowszym poglądom na temat systematyki tego gatunku.
Etymologia
Nazwa rodzajowa Aralosaurus znaczy "aralski jaszczur", gdyż został odnaleziony nieopodal Jeziora (Morza) Aralskiego. Epitet gatunkowy oznacza z łaciny "niosącego bulwę", co odnosi się do budowy kości nosowych tworzących budowę przypominającą nieco bulwę (zobacz opis czaszki).
Spis gatunków
| Aralosaurus | Rozhdestvensky, 1968 |
| A. tuberiferus | Rozhdestvensky, 1968 |
| = A. tuberifrons (przejęzyczenie) | Maryańska, 1977 |
| = A. tubiferus (przejęzyczenie) | Norman i Sues, 2000 |
| = Kritosaurus tuberiferus | (Rozhdestvensky, 1968) Paul, 2010 |
Bibliografia
Godefroit, P., Alifanov, V. & Bolotsky, Y. (2004). "A re-appraisal of Aralosaurus tuberiferus (Dinosauria, Hadrosauridae) from the Late Cretaceous of Kazakhstan". Bulletin de l'Institut royal des Sciences naturelles de Belgique, Sciences de la Terre, 74 supplement: 139-154. [3]
Godefroit, P., Hai, S., Yu, T. & Lauters, P. (2008) "New hadrosaurid dinosaurs from the uppermost Cretaceous of north-eastern China" Acta Palaeontologica Polonica, 53(1), 47–74
Godefroit, P., Bolotsky, Y.L. & Bolotsky, I.Y. (2012) "Osteology and relationships of Olorotitan arharensis, a hollow-crested hadrosaurid dinosaur from the latest Cretaceous of Far Eastern Russia" Acta Palaeontologica Polonica, doi:10.4202/app.2011.0051
Horner, J.R., Weishampel, D.B. & Forster, C.A. (2004) "Hadrosauridae" [w:] Weishampel, D.B., Dodson, P. & Osmólska, H. "The Dinosauria" Berkeley and Los Angeles: University of California Press
Prieto-Márquez, A. (2010) Global phylogeny of hadrosauridae (Dinosauria: Ornithopoda) using parsimony and Bayesian methods. Zoological Journal of the Linnean Society 159: 135-502
Rozhdestvensky, A. K. (1968). "{Hadrosaurs of Kazakhstan}". [W] Tatarinov, L. P. i in.. (red.). "Upper Paleozoic and Mesozoic Amphibians and Reptiles". Akademia Nauk S.S.S.R., Moscow, pp. 97-141. (tłumaczone z rosyjskiego).
Paul, G.S. (2024) "The Princeton Field Guide to Dinosaurs" (3. edycja). wyd. Princeton University.
- ↑ Paul, G. "The Princeton Field Guide to Dinosaurs". (2 ed.). Princeton Univerity Press.
![[2]](https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Life_reconstruction_of_Aralosaurus_tuberiferus.png){kind=link}
![[1]](https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Aralosaurus_LM.png){kind=link}