Avisaurus: Różnice pomiędzy wersjami
m |
m (→Spis gatunków) |
||
| (Nie pokazano 4 wersji utworzonych przez 3 użytkowników) | |||
| Linia 7: | Linia 7: | ||
|wysokość = 31,5 cm (w biodrach) <ref name="Molina-Larramendi">Rozmiary dla okazu RAM 14306 (Molina-Peréz i Larramendi, 2019)</ref> | |wysokość = 31,5 cm (w biodrach) <ref name="Molina-Larramendi">Rozmiary dla okazu RAM 14306 (Molina-Peréz i Larramendi, 2019)</ref> | ||
|masa = 5,1 kg <ref name="Molina-Larramendi">Rozmiary dla okazu RAM 14306 (Molina-Peréz i Larramendi, 2019)</ref> | |masa = 5,1 kg <ref name="Molina-Larramendi">Rozmiary dla okazu RAM 14306 (Molina-Peréz i Larramendi, 2019)</ref> | ||
| − | |dieta = mięsożerny | + | |dieta = mięsożerny |
|miejsce = [[USA]] - Montana | |miejsce = [[USA]] - Montana | ||
<small>([[formacja]] [[Hell Creek]])</small> | <small>([[formacja]] [[Hell Creek]])</small> | ||
| Linia 21: | Linia 21: | ||
[[Avialae]] | [[Avialae]] | ||
| + | |||
| + | [[Pygostylia]] | ||
[[Ornithothoraces]] | [[Ornithothoraces]] | ||
| Linia 28: | Linia 30: | ||
[[Avisauridae]] | [[Avisauridae]] | ||
| − | |grafika = Avisaurus | + | |grafika = Avisaurus.jpg |
| − | |podpis = | + | |podpis = [[Holotyp]] ''A. archibaldi''. Źródło: [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Avisaurus.jpg] |
| + | [[Plik:Avisaurus darwini fossil.png|350px]] | ||
| + | Zdjęcia oraz schemat przestawiający [[holotyp]] ''A. darwini''. Źródło: Clark i in., 2024 [https://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.pone.0310686] | ||
|PorównanieGrupa = | |PorównanieGrupa = | ||
|PorównanieDługość = | |PorównanieDługość = | ||
| Linia 35: | Linia 39: | ||
}} | }} | ||
==Wstęp== | ==Wstęp== | ||
| − | ''Avisaurus'' to duży ptak zamieszkujący | + | ''Avisaurus'' to duży ptak z [[klad]]u [[Enantiornithes]] zamieszkujący tereny dzisiejszej Ameryki Północnej pod koniec ery [[mezozoik|mezozicznej]]. |
==Materiał kopalny i taksonomia== | ==Materiał kopalny i taksonomia== | ||
| − | [[Plik: | + | [[Plik:Tarsometatarsus size variation among the Enantiornithes.png|thumb|Porównanie wielkości ''[[tarsometatarsus]]'' awizaurydów i ich bliskich kuzynów: A) ''Avisaurus darwini'', B) ''Avisaurus'' [[sp.]](MOR 3070), C) ''Avisaurus archibaldi'', D) ''[[Gettyia]]'', E) ''[[Soroavisaurus]]'', F) ''[[Mirarce]]'', G) ''[[Intiornis]]''. Źródło: Clark i in., 2024 [https://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.pone.0310686].]] |
| − | [[Holotyp]] (UCMP 117600) to | + | [[Holotyp]] (UCMP 117600) to lewy ''[[tarsometatarsus]]''. Okaz ten został odnaleziony w 1975 roku. |
Brett-Surman i [[Paul]] (1985) za [[paratyp]] uznali mniejszą prawą kość skokową pochodzącą z Argentyny. W 1993 roku Chiappe utworzył dla tego okazu nowy rodzaj ''[[Soroavisaurus]]''. | Brett-Surman i [[Paul]] (1985) za [[paratyp]] uznali mniejszą prawą kość skokową pochodzącą z Argentyny. W 1993 roku Chiappe utworzył dla tego okazu nowy rodzaj ''[[Soroavisaurus]]''. | ||
| − | W 1995 roku Varrichio i Chiappe opisali drugi gatunek ''Avisaurus gloriae'', jednak 23 lata później został on uznany za nowy | + | W 1995 roku Varrichio i Chiappe opisali drugi gatunek ''Avisaurus gloriae'', jednak 23 lata później został on uznany za nowy rodzaj i otrzymał nazwę ''[[Gettyia|Gettyia gloriae]]''. Według Atterholt i współpracowników (2018) najbliższymi kuzynami ''Avisaurus'' są ''[[Gettyia]]'' i ''[[Mirarce]]''. |
Do omawianego rodzaju może należeć również niekompletna kość krucza (RAM 14306), która jest większa niż [[holotyp|okaz typowy]]. | Do omawianego rodzaju może należeć również niekompletna kość krucza (RAM 14306), która jest większa niż [[holotyp|okaz typowy]]. | ||
| − | + | [[Mortimer]] (online) uważa, że do omawianego rodzaju mogą również następujące okazy: | |
* PU 17324 (kość skokowa) | * PU 17324 (kość skokowa) | ||
* UCMP 171634 (kość śródstopia III należąca do młodocianego osobnika) | * UCMP 171634 (kość śródstopia III należąca do młodocianego osobnika) | ||
| Linia 53: | Linia 57: | ||
* YPM 57235 (proksymalna część kości kruczej) | * YPM 57235 (proksymalna część kości kruczej) | ||
* (duża) dystalna część ''tibiotarsus'' (zrośnięta kość strzałkowa, piszczelowa oraz niektóre stępu) | * (duża) dystalna część ''tibiotarsus'' (zrośnięta kość strzałkowa, piszczelowa oraz niektóre stępu) | ||
| + | |||
| + | Clark i in. (2024) opisali nowy gatunek ''Avisaurus darwini'' pochodzący z najwyższych osadów [[formacja|formacji]] [[Hell Creek]]. [[Holotyp]] (DDM1577.730) to kompletny prawy ''[[tarsometatarsus]]'' odnaleziony w lipcu 2022. Badacze ci wspominaną również o nieokreślonym gatunku ''Avisaurus'' (MOR 3070) znanego z częściowego prawego ''[[tarsometatarsus]]''. | ||
| + | |||
| + | ==Budowa i paleobiologia== | ||
| + | [[Plik:Reconstruction of an avisaurid (e.g., A. darwini).png|thumb|Rekonstrukcja ''A. darwini'' z upolowaną ofiarą w szponach. Autor: Ville Sinkkonen. Źródło: Clark i in., 2024 [https://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.pone.0310686]]] | ||
| + | ''Avisaurus'' był dużym przedstawicielem [[Enantiornithes]] różniącym się od swoich kuzynów szczegółami budowy stopy. Clark i współpracownicy (2024) zauważyli, że morfologia ''[[tarsometatarsus]]'' awizaurydów była podobna do tej u współczesnych ptaków drapieżnych np. sowy czy jastrzębie. Dzięki takiej adaptacji przedstawiciele Avisauridae mogli chwytać swoje ofiary szponami. | ||
==Etymologia== | ==Etymologia== | ||
| − | Nazwa rodzajowa ''Avisaurus'' dosłownie oznacza "ptasi jaszczur". Autorzy opisu celowo połączyli łacińskie i greckie słowo, aby podkreślić pochodzenie ptaków od teropodów. Epitet gatunkowy ''archibaldi'' honoruje odkrywcę [[holotyp]]u Davida Archibalda. | + | Nazwa rodzajowa ''Avisaurus'' dosłownie oznacza "ptasi jaszczur". Autorzy opisu celowo połączyli łacińskie i greckie słowo, aby podkreślić pochodzenie ptaków od teropodów. Epitet gatunkowy ''archibaldi'' honoruje odkrywcę [[holotyp]]u Davida Archibalda, zaś ''darwini'' - słynnego brytyjskiego przyrodnika Karola Darwina. |
==Spis gatunków== | ==Spis gatunków== | ||
{| class="wikitable" | {| class="wikitable" | ||
| {{V|''Avisaurus''}} | | {{V|''Avisaurus''}} | ||
| − | | {{Kpt|Brett-Surman | + | | {{Kpt|Brett-Surman}} i {{Kpt|[[Paul]]}}, [[1985]] |
|- | |- | ||
| {{V|''A. archibaldi''}} | | {{V|''A. archibaldi''}} | ||
| − | | {{Kpt|Brett-Surman | + | | {{Kpt|Brett-Surman}} i {{Kpt|[[Paul]]}}, [[1985]] |
|- | |- | ||
| ''Avisaurus gloriae'' | | ''Avisaurus gloriae'' | ||
| − | | {{Kpt|Varricchio | + | | {{Kpt|Varricchio}} i {{Kpt|Chiappe}}, [[1995]] |
|= '''''[[Gettyia|Gettyia gloriae]]''''' | |= '''''[[Gettyia|Gettyia gloriae]]''''' | ||
| + | |- | ||
| + | |{{V|''A. darwini''}} | ||
| + | |{{Kpt|Clark, Atterholt, Scannella, Carroll}} i {{Kpt|[[O'Connor]]}}, [[2024]] | ||
|} | |} | ||
| Linia 78: | Linia 91: | ||
Chiappe, L. M. (1992). "Enantiornithine (Aves) tarsometatarsi and the avian affinities of the Late Cretaceous Avisauridae". Journal of Vertebrate Paleontology, 12(3), 344-350. [[doi:10.1080/02724634.1992.10011464]] | Chiappe, L. M. (1992). "Enantiornithine (Aves) tarsometatarsi and the avian affinities of the Late Cretaceous Avisauridae". Journal of Vertebrate Paleontology, 12(3), 344-350. [[doi:10.1080/02724634.1992.10011464]] | ||
| − | Chiappe, L. M. (1993) "Enantiornithine (Aves) Tarsometatarsi from the Cretaceous Lecho Formation of Northwestern Argentina." "American Museum Novitates" December 27, 1993 Number 3083, 27pp. | + | Chiappe, L. M. (1993). "Enantiornithine (Aves) Tarsometatarsi from the Cretaceous Lecho Formation of Northwestern Argentina." "American Museum Novitates" December 27, 1993 Number 3083, 27pp. |
| + | |||
| + | Clark, A. D., Atterholt, J., Scannella, J.B., Carroll, N., & O’Connor, J. K. (2024). "New enantiornithine diversity in the Hell Creek Formation and the functional morphology of the avisaurid tarsometatarsus". PLoS ONE 19(10): e0310686. [[doi:10.1371/journal.pone.0310686]] | ||
Molina-Pérez, R. & Larramendi, A. (2019). "Dinosaur Facts and Figures: The Theropods and Other Dinosauriformes". wyd. Princeton University Press. | Molina-Pérez, R. & Larramendi, A. (2019). "Dinosaur Facts and Figures: The Theropods and Other Dinosauriformes". wyd. Princeton University Press. | ||
| − | Mortimer (online) [https://theropoddatabase. | + | Mortimer, M. (online) [https://theropoddatabase.github.io/Ornithothoraces.htm#Avisaurusarchibaldi] |
Varricchio, D. J., & Chiappe, L. M. (1995). "A new enantiornithine bird from the Upper Cretaceous Two Medicine Formation of Montana". Journal of Vertebrate Paleontology, 15(1), 201-204. [[doi:10.1080/02724634.1995.10011219]] | Varricchio, D. J., & Chiappe, L. M. (1995). "A new enantiornithine bird from the Upper Cretaceous Two Medicine Formation of Montana". Journal of Vertebrate Paleontology, 15(1), 201-204. [[doi:10.1080/02724634.1995.10011219]] | ||
| Linia 88: | Linia 103: | ||
[[Kategoria:Avialae]] | [[Kategoria:Avialae]] | ||
| + | [[Kategoria:Pygostylia]] | ||
[[Kategoria:Ornithothoraces]] | [[Kategoria:Ornithothoraces]] | ||
[[Kategoria:Enantiornithes]] | [[Kategoria:Enantiornithes]] | ||
| Linia 96: | Linia 112: | ||
[[Kategoria:Kreda (ptaki)]] | [[Kategoria:Kreda (ptaki)]] | ||
[[Kategoria:Mastrycht (ptaki)]] | [[Kategoria:Mastrycht (ptaki)]] | ||
| + | [[Kategoria:Rodzaj wielogatunkowy (ptaki)]] | ||
Aktualna wersja na dzień 19:53, 10 paź 2024
| Autor: | Paweł Konarzewski |
| Avisaurus (awizaur) | |
|---|---|
| Długość | 72 cm [1] |
| Wysokość | 31,5 cm (w biodrach) [1] |
| Masa | 5,1 kg [1] |
| Dieta | mięsożerny |
| Miejsce | USA - Montana |
| Czas |
ok. 68-66 Ma |
| Systematyka | Dinosauria |
 Holotyp A. archibaldi. Źródło: [3]
| |
Wstęp
Avisaurus to duży ptak z kladu Enantiornithes zamieszkujący tereny dzisiejszej Ameryki Północnej pod koniec ery mezozicznej.
Materiał kopalny i taksonomia
Holotyp (UCMP 117600) to lewy tarsometatarsus. Okaz ten został odnaleziony w 1975 roku.
Brett-Surman i Paul (1985) za paratyp uznali mniejszą prawą kość skokową pochodzącą z Argentyny. W 1993 roku Chiappe utworzył dla tego okazu nowy rodzaj Soroavisaurus.
W 1995 roku Varrichio i Chiappe opisali drugi gatunek Avisaurus gloriae, jednak 23 lata później został on uznany za nowy rodzaj i otrzymał nazwę Gettyia gloriae. Według Atterholt i współpracowników (2018) najbliższymi kuzynami Avisaurus są Gettyia i Mirarce.
Do omawianego rodzaju może należeć również niekompletna kość krucza (RAM 14306), która jest większa niż okaz typowy.
Mortimer (online) uważa, że do omawianego rodzaju mogą również następujące okazy:
- PU 17324 (kość skokowa)
- UCMP 171634 (kość śródstopia III należąca do młodocianego osobnika)
- UCMP 174717 (paliczek)
- YPM 57235 (proksymalna część kości kruczej)
- (duża) dystalna część tibiotarsus (zrośnięta kość strzałkowa, piszczelowa oraz niektóre stępu)
Clark i in. (2024) opisali nowy gatunek Avisaurus darwini pochodzący z najwyższych osadów formacji Hell Creek. Holotyp (DDM1577.730) to kompletny prawy tarsometatarsus odnaleziony w lipcu 2022. Badacze ci wspominaną również o nieokreślonym gatunku Avisaurus (MOR 3070) znanego z częściowego prawego tarsometatarsus.
Budowa i paleobiologia
.png)
Avisaurus był dużym przedstawicielem Enantiornithes różniącym się od swoich kuzynów szczegółami budowy stopy. Clark i współpracownicy (2024) zauważyli, że morfologia tarsometatarsus awizaurydów była podobna do tej u współczesnych ptaków drapieżnych np. sowy czy jastrzębie. Dzięki takiej adaptacji przedstawiciele Avisauridae mogli chwytać swoje ofiary szponami.
Etymologia
Nazwa rodzajowa Avisaurus dosłownie oznacza "ptasi jaszczur". Autorzy opisu celowo połączyli łacińskie i greckie słowo, aby podkreślić pochodzenie ptaków od teropodów. Epitet gatunkowy archibaldi honoruje odkrywcę holotypu Davida Archibalda, zaś darwini - słynnego brytyjskiego przyrodnika Karola Darwina.
Spis gatunków
| Avisaurus | Brett-Surman i Paul, 1985 | |
| A. archibaldi | Brett-Surman i Paul, 1985 | |
| Avisaurus gloriae | Varricchio i Chiappe, 1995 | = Gettyia gloriae |
| A. darwini | Clark, Atterholt, Scannella, Carroll i O'Connor, 2024 |
Bibliografia
Atterholt, J., Hutchison, J. H., & O’Connor, J. K. (2018). "The most complete enantiornithine from North America and a phylogenetic analysis of the Avisauridae'. PeerJ, 6, e5910. doi:10.7717/peerj.5910
Brett-Surman, M. K., & Paul, G. S. (1985). "A new family of bird-like dinosaurs linking Laurasia and Gondwanaland". Journal of Vertebrate Paleontology, 5(2), 133-138. doi:10.1080/02724634.1985.10011851
Chiappe, L. M. (1992). "Enantiornithine (Aves) tarsometatarsi and the avian affinities of the Late Cretaceous Avisauridae". Journal of Vertebrate Paleontology, 12(3), 344-350. doi:10.1080/02724634.1992.10011464
Chiappe, L. M. (1993). "Enantiornithine (Aves) Tarsometatarsi from the Cretaceous Lecho Formation of Northwestern Argentina." "American Museum Novitates" December 27, 1993 Number 3083, 27pp.
Clark, A. D., Atterholt, J., Scannella, J.B., Carroll, N., & O’Connor, J. K. (2024). "New enantiornithine diversity in the Hell Creek Formation and the functional morphology of the avisaurid tarsometatarsus". PLoS ONE 19(10): e0310686. doi:10.1371/journal.pone.0310686
Molina-Pérez, R. & Larramendi, A. (2019). "Dinosaur Facts and Figures: The Theropods and Other Dinosauriformes". wyd. Princeton University Press.
Mortimer, M. (online) [5]
Varricchio, D. J., & Chiappe, L. M. (1995). "A new enantiornithine bird from the Upper Cretaceous Two Medicine Formation of Montana". Journal of Vertebrate Paleontology, 15(1), 201-204. doi:10.1080/02724634.1995.10011219
![[3]](https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Avisaurus.jpg){kind=link}