Fona: Różnice pomiędzy wersjami
m (→Wstęp) |
m (→Budowa, paleobiologia i systematyka) |
||
| (Nie pokazano 5 wersji utworzonych przez 2 użytkowników) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
| − | |||
| − | |||
{{DISPLAYTITLE:''Fona''}} | {{DISPLAYTITLE:''Fona''}} | ||
{{Opis | {{Opis | ||
| Linia 6: | Linia 4: | ||
|Korekta = | |Korekta = | ||
|nazwa = ''Fona'' (fona) | |nazwa = ''Fona'' (fona) | ||
| − | |długość = | + | |długość = ok. 1,5 m |
| − | |wysokość = | + | |wysokość = ok. 50 cm (w biodrach) |
|masa = | |masa = | ||
|dieta = roślinożerny | |dieta = roślinożerny | ||
| Linia 13: | Linia 11: | ||
<small>([[formacja]] [[Cedar Mountain]] - ogniwo Mussentuchit)</small> | <small>([[formacja]] [[Cedar Mountain]] - ogniwo Mussentuchit)</small> | ||
|czas = {{Występowanie|99.4|99.2}} | |czas = {{Występowanie|99.4|99.2}} | ||
| − | ok. 99 | + | ok. 99,4-99,2[[Ma]]<br> |
<small>[[późna kreda]] (wczesny [[cenoman]])</small> | <small>[[późna kreda]] (wczesny [[cenoman]])</small> | ||
|systematyka = | |systematyka = | ||
| Linia 36: | Linia 34: | ||
}} | }} | ||
==Wstęp== | ==Wstęp== | ||
| − | ''Fona'' to rodzaj niewielkiego [[Ornithischia|dinozaura ptasiomiednicznego]] żyjącego na terenie zachodnich Stanów Zjednoczonych na początku epoki późnej kredy. | + | ''Fona'' to rodzaj niewielkiego [[Ornithischia|dinozaura ptasiomiednicznego]] z grupy [[Thescelosauridae|teskelozaurydów]] żyjącego na terenie zachodnich Stanów Zjednoczonych na początku epoki późnej kredy. |
| + | |||
| + | ==Etymologia== | ||
| + | Nazwa rodzajowa pochodzi z języka Finoʼ CHamoru i oznacza "pochodzenie". Jest to też imię bogini tego ludu (pierwszej wodzowej tego plemienia), z której ciała po utracie swego ukochanego brata (z którego części ciała stworzyła wszechświat) - pierwszego wodza plemenia, które uległo skamienieniu, powstali pierwsi ludzie. Podobna sytuacja mogła wystąpić u znalezionych skamieniałości tego dinozaura (zobacz dalszą część opisu). Epitet gatunkowy upamiętnia Lisę Herzog (odkrywczynię stanowiska Mini Troll, będącego najbardziej spektakularnym z miejsc, w których znaleziono szczątki fony) za jej oddanie dla rozwoju programu paleontologicznego w Muzeum Nauki Karoliny Południowej. | ||
| + | |||
| + | ==Materiał kopalny== | ||
| + | [[Plik:Fona MiniTroll.jpg|thumb|Rysunek prezentujący skupisko kości fony znalezione w lokalizacji Mini Troll. Źródło: Avrahami i in., 2024. [https://doi.org/10.1002%2Far.25505].]] | ||
| + | [[Holotyp]] (NCSM 33548) to prawie kompletny częściowo artykułowany pojedynczy okaz znaleziony na stanowisku Karmic Orodromine, którego osady należą do dolnej części ogniwa Mussentuchit [[formacja|formacji]] [[Cedar Mountain]] | ||
| + | |||
| + | Materiał przypisany obejmuje okaz FMNH PR 4581 (większość szkieletu bez części czaszki, całej obręczy miedniczej oraz kości śródstopia) znaleziony na stanowisku Manolo, którego skały należą do górnej części ogniwa Mussentuchit. Z nieco wyższych pokładów tej formacji ze stanowiska Mini Troll odnaleziono największą liczbę kości tego ptasiomiednicznego, składające się na dwa dorastające osobniki o różnych rozmiarach oraz rzadkie szczątki osobników bardzo młodych, w tym trzeciego osobnika nieco mniejszego od dwóch pozostałych, prawą k. śródstopia i k. udową osobnika młodocianego (NCSM 33545, 36125–36136, 36138–36186, 36188, 36189, 36193–36271, 36274–36280, 36282–3628). | ||
| + | |||
| + | ==Budowa, paleobiologia i systematyka== | ||
| + | [[Plik:Fona skull.jpg|thumb|Rekonstrukcja czaszki. Źródło: Avrahami i in., 2024. [https://doi.org/10.1002%2Far.25505].]] | ||
| + | [[Plik:Fona postcranial.jpg|thumb|Rekonstrukcja szkieletu pozaczaszkowego . Źródło: Avrahami i in., 2024. [https://doi.org/10.1002%2Far.25505].]] | ||
| + | Fona budową przypominała inne teskelozaurydy, zwłaszcza [[Oryctodromeus|oryktodroma]] i [[Thescelosaurus|teskelozaura]]. Była niewielkim, lekko zbudowanym dinozaurem ptasiomiednicznym o małej głowie, długich kończynach tylnych i stosunkowo długim ogonie. Od pozostałych teskelozaurydów odróżniała się detalami budowy czaszki, kręgosłupa i kości kończyn. Zaobserwowano również dość dużą zmienność międzyosobniczą, przejawiającą się w obecności pewnych kości u jednych osobników, a ich nieobecnością u innych, różną liczbą dołków i rowków na kościach, czy różnym stopniem zrośnięcia się kości. Wydaje się, że najprawdopodobniej różnice te wynikają z różnego stopnia rozwoju danych osobników lub z występowania u tego rodzaju dymorfizmu płciowego. | ||
| + | |||
| + | Fona jest jednym z najczęściej występujących dinozaurów jakie odnaleziono w ogniwie Mussentuchit formacji Cedar Mountain (podobnie liczne są [[Hadrosauroidea|hadrozauroidy]] z rodzaju ''[[Eolambia]]''). Dinozaur ten był roślinożercą przystosowanym do kopania nor (podobnie jak np: oryktodrom) i prawdopodobnie spędzał w nich czas żyjąc w niewielkich grupach opiekujących się młodymi osobnikami. | ||
| + | |||
| + | Analiza filogenetyczna umieściła fonę jako przedstawicielkę [[klad|kladu]] [[Thescelosaurinae|teskelozaurynów]] (razem z oryktodromem i teskelozaurem). Wynika z tego, że przedstawiciele tej grupy nie pojawili się na terenie dzisiejszej zachodniej Ameryki Północnej pod koniec późnej kredy, lecz na początku tej epoki. | ||
==Spis gatunków== | ==Spis gatunków== | ||
| Linia 54: | Linia 70: | ||
[[Kategoria:Dinosauria]] | [[Kategoria:Dinosauria]] | ||
[[Kategoria:Ornithischia]] | [[Kategoria:Ornithischia]] | ||
| − | [[Kategoria:Ornithischia bazalne | + | [[Kategoria:Ornithischia bazalne]] |
[[Kategoria:Ameryka Północna]] | [[Kategoria:Ameryka Północna]] | ||
[[Kategoria:USA]] | [[Kategoria:USA]] | ||
Aktualna wersja na dzień 07:11, 17 paź 2024
| Autor: | Michał Siedlecki |
| Fona (fona) | |
|---|---|
| Długość | ok. 1,5 m |
| Wysokość | ok. 50 cm (w biodrach) |
| Dieta | roślinożerny |
| Miejsce | USA - Utah
(formacja Cedar Mountain - ogniwo Mussentuchit) |
| Czas |
ok. 99,4-99,2Ma |
| Systematyka | Dinosauria |
 Rekonstrukcja przyżyciowa. Autor: Ddinodan. [4] | |
Wstęp
Fona to rodzaj niewielkiego dinozaura ptasiomiednicznego z grupy teskelozaurydów żyjącego na terenie zachodnich Stanów Zjednoczonych na początku epoki późnej kredy.
Etymologia
Nazwa rodzajowa pochodzi z języka Finoʼ CHamoru i oznacza "pochodzenie". Jest to też imię bogini tego ludu (pierwszej wodzowej tego plemienia), z której ciała po utracie swego ukochanego brata (z którego części ciała stworzyła wszechświat) - pierwszego wodza plemenia, które uległo skamienieniu, powstali pierwsi ludzie. Podobna sytuacja mogła wystąpić u znalezionych skamieniałości tego dinozaura (zobacz dalszą część opisu). Epitet gatunkowy upamiętnia Lisę Herzog (odkrywczynię stanowiska Mini Troll, będącego najbardziej spektakularnym z miejsc, w których znaleziono szczątki fony) za jej oddanie dla rozwoju programu paleontologicznego w Muzeum Nauki Karoliny Południowej.
Materiał kopalny
Holotyp (NCSM 33548) to prawie kompletny częściowo artykułowany pojedynczy okaz znaleziony na stanowisku Karmic Orodromine, którego osady należą do dolnej części ogniwa Mussentuchit formacji Cedar Mountain
Materiał przypisany obejmuje okaz FMNH PR 4581 (większość szkieletu bez części czaszki, całej obręczy miedniczej oraz kości śródstopia) znaleziony na stanowisku Manolo, którego skały należą do górnej części ogniwa Mussentuchit. Z nieco wyższych pokładów tej formacji ze stanowiska Mini Troll odnaleziono największą liczbę kości tego ptasiomiednicznego, składające się na dwa dorastające osobniki o różnych rozmiarach oraz rzadkie szczątki osobników bardzo młodych, w tym trzeciego osobnika nieco mniejszego od dwóch pozostałych, prawą k. śródstopia i k. udową osobnika młodocianego (NCSM 33545, 36125–36136, 36138–36186, 36188, 36189, 36193–36271, 36274–36280, 36282–3628).
Budowa, paleobiologia i systematyka
Fona budową przypominała inne teskelozaurydy, zwłaszcza oryktodroma i teskelozaura. Była niewielkim, lekko zbudowanym dinozaurem ptasiomiednicznym o małej głowie, długich kończynach tylnych i stosunkowo długim ogonie. Od pozostałych teskelozaurydów odróżniała się detalami budowy czaszki, kręgosłupa i kości kończyn. Zaobserwowano również dość dużą zmienność międzyosobniczą, przejawiającą się w obecności pewnych kości u jednych osobników, a ich nieobecnością u innych, różną liczbą dołków i rowków na kościach, czy różnym stopniem zrośnięcia się kości. Wydaje się, że najprawdopodobniej różnice te wynikają z różnego stopnia rozwoju danych osobników lub z występowania u tego rodzaju dymorfizmu płciowego.
Fona jest jednym z najczęściej występujących dinozaurów jakie odnaleziono w ogniwie Mussentuchit formacji Cedar Mountain (podobnie liczne są hadrozauroidy z rodzaju Eolambia). Dinozaur ten był roślinożercą przystosowanym do kopania nor (podobnie jak np: oryktodrom) i prawdopodobnie spędzał w nich czas żyjąc w niewielkich grupach opiekujących się młodymi osobnikami.
Analiza filogenetyczna umieściła fonę jako przedstawicielkę kladu teskelozaurynów (razem z oryktodromem i teskelozaurem). Wynika z tego, że przedstawiciele tej grupy nie pojawili się na terenie dzisiejszej zachodniej Ameryki Północnej pod koniec późnej kredy, lecz na początku tej epoki.
Spis gatunków
| Fona | Avrahami, Makovicky, Tucker i Zanno, 2024 |
| F. herzogae | Avrahami, Makovicky, Tucker i Zanno, 2024 |
Bibliografia
Avrahami, H.M., Makovicky, P.J., Tucker, R.T., Zanno, L.E. (2024). "A new semi‐fossorial thescelosaurine dinosaur from the Cenomanian‐age Mussentuchit Member of the Cedar Mountain Formation, Utah". The Anatomical Record. [5]
![[4]](https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Fona_herzogae.png){kind=link}