Europelta: Różnice pomiędzy wersjami
(Utworzył nową stronę „{{DISPLAYTITLE:''Europelta''}} <small> {| class="wikitable" style="background-color:CornSilk" | Autor: | Korekta: |- | Adrian Sztuba, | |} </small> ---- {| class=...”) |
m |
||
| (Nie pokazano 13 wersji utworzonych przez 4 użytkowników) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
{{DISPLAYTITLE:''Europelta''}} | {{DISPLAYTITLE:''Europelta''}} | ||
| − | + | {{Opis | |
| − | { | + | |Autor = [[Adrian Sztuba]] |
| − | | Autor | + | |Korekta = [[ Kamil Kamiński]] |
| − | + | |nazwa = ''Europelta'' | |
| − | + | |długość = ok. 5 m | |
| − | + | |wysokość = | |
| − | + | |masa = 1-1,5 t | |
| − | | | + | |dieta = roślinożerny |
| − | | | + | |miejsce = [[Hiszpania]] – prowincja Teruel |
| − | + | <small>([[formacja]] [[Escucha]])</small> | |
| − | + | |czas = {{Występowanie|113|113}} | |
| − | + | ok. 113 [[Ma]]<br> | |
| − | + | <small>[[wczesna kreda]] (wczesny [[alb]])</small> | |
| − | + | |systematyka = | |
| − | + | [[Dinosauria]] | |
| − | |ok. 5 m | ||
| − | |- | ||
| − | |||
| − | | | ||
| − | | | ||
| − | |||
| − | | [[ | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
[[Ornithischia]] | [[Ornithischia]] | ||
| Linia 37: | Linia 22: | ||
[[Ankylosauria]] | [[Ankylosauria]] | ||
| − | [[Nodosauridae]] | + | [[Nodosauridae]] / [[Struthiosauridae]] |
[[Struthiosaurinae]] | [[Struthiosaurinae]] | ||
| − | | | + | |grafika = Europelta carbonensis Dinopolis Teruel 3.jpg |
| − | |} | + | |podpis = Zrekonstruowany szkielet europelty. Fot. Turol Jones [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Europelta_carbonensis_Dinopolis_Teruel_3.jpg] |
| + | |PorównanieGrupa = | ||
| + | |PorównanieDługość = | ||
| + | |mapa = | ||
| + | }} | ||
== Wstęp == | == Wstęp == | ||
''Europelta'' to rodzaj ankylozaura zaliczany do [[klad|kladu]] Nodosauridae. Żył we wczesnej kredzie na terenie dzisiejszej Hiszpanii. Jest to najbardziej kompletny ankylozaur znaleziony w Europie. | ''Europelta'' to rodzaj ankylozaura zaliczany do [[klad|kladu]] Nodosauridae. Żył we wczesnej kredzie na terenie dzisiejszej Hiszpanii. Jest to najbardziej kompletny ankylozaur znaleziony w Europie. | ||
| − | == | + | == Odkrycie i etymologia == |
| − | Skamieniałości ''Europelta'' zostały znalezione w Hiszpanii, w pobliżu Ariño, dokładniej na terenie kopalni węgla Santa María. Nazwa rodzajowa została utworzona ze słów "Euro" (Europa) i | + | Skamieniałości ''Europelta'' zostały znalezione w Hiszpanii, w pobliżu Ariño, dokładniej na terenie kopalni węgla Santa María. Nazwa rodzajowa została utworzona ze słów "Euro" (Europa) i "pelta" (tarcza). Nazwa gatunkowa - ''carbonensis'' - odnosi się do kopalni węgla, gdzie odnaleziono skamieniałości europelty. |
| − | + | == Budowa == | |
| − | Odnaleziono dwa dość kompletne, lecz | + | [[Plik:Europe_s_shield_by_scotthartman.jpg|300px|thumb|right|Rekonstrukcja szkieletu z zaznaczonymi znalezionymi kośćmi. Autor: Scott Hartmann. [https://www.deviantart.com/scotthartman/art/Europe-s-shield-429476594].]] |
| + | Odnaleziono dwa dość kompletne, lecz nieartykułowane okazy europelty - holotyp AR-1/10 oraz paratyp AR-1/31 (odnalezione kości zaznaczono na rysunku obok). | ||
| − | Czaszka | + | Czaszka miała długość ok. 37 cm i szerokość (w najszerszym miejscu) ok. 30 cm. W tylnej części nieco się ona zwężała, co w widoku grzbietowym nadawało jej charakterystyczny kształt gruszki. Podniebienie nie miało kształtu klepsydry, jak u innych nodozaurów. |
| − | Większość osteoderm nie była połączona ze szkieletem, przez co by porównać pancerz | + | Większość osteoderm nie była połączona ze szkieletem, przez co by porównać pancerz europelty z pancerzami innych ankylozaurów podzielono je na typy od "A" do "H". Osteodermy połączone z kośćmi znaleziono jedynie przy miednicy holotypu. |
| − | Jak na ankylozaura | + | Jak na ankylozaura europelta miała bardzo długą kość piszczelową (90% długości kości udowej). Jak u innych strutiozaurynów, kończyny tylne były stosunkowo długie, a biodra – umiarkowanie szerokie. |
| + | [[Plik:Europelta_skull_restoration.png|300px|thumb|right|Rekonstrukcja czaszki. Źródło: Kirkland i in., 2013. [https://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.pone.0080405].]] | ||
== Systematyka == | == Systematyka == | ||
| − | Europelta należy do kladu w obrębie nodozaurów | + | Europelta należy do kladu o nazwie Struthiosaurinae w obrębie nodozaurów. Należy do niego także ''[[Hungarosaurus]]'' i ''[[Struthiosaurus]]'', a być może również ''[[Pawpawsaurus]]'' i ''[[Stegopelta]]''. Wg analizy Ravena i i n. (2023) zwierzęta zaliczane tradycyjnie do nodozaurydów to w rzeczywistości przedstawiciele kilku osobnych kladów. Zob. więcej w [[Ankylosauria#Kladogramy]]. |
| + | [[Plik:Europelta_-_skull.jpg|300px|thumb|right|Czaszka holotypu. Autor zdjęcia: Ghedoghedo. [https://en.wikipedia.org/wiki/Europelta#/media/File:Europelta_-_skull.jpg].]] | ||
| − | Odkrycie europelty pokazuje, że już we wczesnej kredzie | + | Odkrycie europelty pokazuje, że już we wczesnej kredzie do Europy dotarły pierwsze ankylozaury nie należące do Polacanthinae (lub Polacanthidae]]. "Wymiana" polakantynów na nodozauryny nastąpiła w tym samym czasie w Ameryce Północnej i Europie. Świadczy to o tym, że jeszcze wtedy nodozaurydy z obu kontynentów nie były od siebie odizolowane. |
== Spis gatunków == | == Spis gatunków == | ||
{| class="wikitable" | {| class="wikitable" | ||
| − | + | | {{V|''Europelta''}} | |
| − | | {{Kpt|Kirkland, Alcalá, Loewen, Espílez, Luis, Mampel}} i {{Kpt| Wiersma}}, [[2013]] | + | | {{Kpt|[[Kirkland]], Alcalá, [[Loewen]], Espílez, Luis, Mampel}} i {{Kpt| Wiersma}}, [[2013]] |
|- | |- | ||
| − | + | | {{V|''E. carbonensis'}} | |
| − | | {{Kpt|Kirkland, Alcalá, Loewen, Espílez, Luis, Mampel}} i {{Kpt| Wiersma}}, 2013 | + | | {{Kpt|[[Kirkland]], Alcalá, [[Loewen]], Espílez, Luis, Mampel}} i {{Kpt| Wiersma}}, [[2013]] |
|} | |} | ||
== Bibliografia == | == Bibliografia == | ||
| − | <small> Kirkland J.I., Alcalá L., Loewen M.A, Espílez E., Mampel L., Wiersma J.L. 2013. The Basal Nodosaurid Ankylosaur Europelta carbonensis n. gen., n. sp. from the Lower Cretaceous (Lower Albian) Escucha Formation of Northeastern Spain. PLoS ONE. 8 (12): e80405. [[doi : 10.1371 / journal.pone.0080405]]. | + | <small> Kirkland J. I., Alcalá L., Loewen M. A, Espílez E., Mampel L., & Wiersma J. L. (2013). "The Basal Nodosaurid Ankylosaur ''Europelta carbonensis'' n. gen., n. sp. from the Lower Cretaceous (Lower Albian) Escucha Formation of Northeastern Spain". PLoS ONE. 8 (12): e80405. [[doi:10.1371/journal.pone.0080405]]. |
| + | |||
| + | Paul, G.S. (2024). "''The Princeton Field Guide to Dinosaurs''" wyd. Princeton University. | ||
</small> | </small> | ||
| Linia 83: | Linia 77: | ||
[[Kategoria:Mezozoik]] | [[Kategoria:Mezozoik]] | ||
[[Kategoria:Kreda]] | [[Kategoria:Kreda]] | ||
| − | [[Kategoria: | + | [[Kategoria:Alb]] |
Aktualna wersja na dzień 09:57, 27 kwi 2025
| Autor: | Adrian Sztuba |
| Korekta: | Kamil Kamiński |
| Europelta | |
|---|---|
| Długość | ok. 5 m |
| Masa | 1-1,5 t |
| Dieta | roślinożerny |
| Miejsce | Hiszpania – prowincja Teruel |
| Czas |
ok. 113 Ma |
| Systematyka | Dinosauria |
 Zrekonstruowany szkielet europelty. Fot. Turol Jones [4] | |
Wstęp
Europelta to rodzaj ankylozaura zaliczany do kladu Nodosauridae. Żył we wczesnej kredzie na terenie dzisiejszej Hiszpanii. Jest to najbardziej kompletny ankylozaur znaleziony w Europie.
Odkrycie i etymologia
Skamieniałości Europelta zostały znalezione w Hiszpanii, w pobliżu Ariño, dokładniej na terenie kopalni węgla Santa María. Nazwa rodzajowa została utworzona ze słów "Euro" (Europa) i "pelta" (tarcza). Nazwa gatunkowa - carbonensis - odnosi się do kopalni węgla, gdzie odnaleziono skamieniałości europelty.
Budowa
Odnaleziono dwa dość kompletne, lecz nieartykułowane okazy europelty - holotyp AR-1/10 oraz paratyp AR-1/31 (odnalezione kości zaznaczono na rysunku obok).
Czaszka miała długość ok. 37 cm i szerokość (w najszerszym miejscu) ok. 30 cm. W tylnej części nieco się ona zwężała, co w widoku grzbietowym nadawało jej charakterystyczny kształt gruszki. Podniebienie nie miało kształtu klepsydry, jak u innych nodozaurów.
Większość osteoderm nie była połączona ze szkieletem, przez co by porównać pancerz europelty z pancerzami innych ankylozaurów podzielono je na typy od "A" do "H". Osteodermy połączone z kośćmi znaleziono jedynie przy miednicy holotypu.
Jak na ankylozaura europelta miała bardzo długą kość piszczelową (90% długości kości udowej). Jak u innych strutiozaurynów, kończyny tylne były stosunkowo długie, a biodra – umiarkowanie szerokie.
Systematyka
Europelta należy do kladu o nazwie Struthiosaurinae w obrębie nodozaurów. Należy do niego także Hungarosaurus i Struthiosaurus, a być może również Pawpawsaurus i Stegopelta. Wg analizy Ravena i i n. (2023) zwierzęta zaliczane tradycyjnie do nodozaurydów to w rzeczywistości przedstawiciele kilku osobnych kladów. Zob. więcej w Ankylosauria#Kladogramy.
Odkrycie europelty pokazuje, że już we wczesnej kredzie do Europy dotarły pierwsze ankylozaury nie należące do Polacanthinae (lub Polacanthidae]]. "Wymiana" polakantynów na nodozauryny nastąpiła w tym samym czasie w Ameryce Północnej i Europie. Świadczy to o tym, że jeszcze wtedy nodozaurydy z obu kontynentów nie były od siebie odizolowane.
Spis gatunków
| Europelta | Kirkland, Alcalá, Loewen, Espílez, Luis, Mampel i Wiersma, 2013 |
| E. carbonensis' | Kirkland, Alcalá, Loewen, Espílez, Luis, Mampel i Wiersma, 2013 |
Bibliografia
Kirkland J. I., Alcalá L., Loewen M. A, Espílez E., Mampel L., & Wiersma J. L. (2013). "The Basal Nodosaurid Ankylosaur Europelta carbonensis n. gen., n. sp. from the Lower Cretaceous (Lower Albian) Escucha Formation of Northeastern Spain". PLoS ONE. 8 (12): e80405. doi:10.1371/journal.pone.0080405.
Paul, G.S. (2024). "The Princeton Field Guide to Dinosaurs" wyd. Princeton University.
![[4]](https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Europelta_carbonensis_Dinopolis_Teruel_3.jpg){kind=link}
![[3]](https://en.wikipedia.org/wiki/Europelta#/media/File:Europelta_-_skull.jpg){kind=link}