Obelignathus: Różnice pomiędzy wersjami
(Utworzono nową stronę "{{DISPLAYTITLE: ''Obelignathus''}} {{Opis |Autor = Kamil Kamiński |Korekta = |nazwa = ''Obelignathus'' (obelign...") |
m (→Spis gatunków) |
||
| (Nie pokazano 5 wersji utworzonych przez 2 użytkowników) | |||
| Linia 33: | Linia 33: | ||
==Etymologia== | ==Etymologia== | ||
| − | Nazwa rodzajowa ''Obelignathus'' nawiązuje do słynnego komiksowego Obelixa, postaci znanej z nadludzkiej siły. Drugi człon pochodzi od greckiego ''gnathos'' i oznacza „szczęka”. Całość owej nazwy odnosi się do niezwykle masywnej budowy kości zębowej obelignata. Epitet gatunkowy pochodzi od | + | Nazwa rodzajowa ''Obelignathus'' nawiązuje do słynnego komiksowego Obelixa, postaci znanej z nadludzkiej siły. Drugi człon pochodzi od greckiego ''gnathos'' i oznacza „szczęka”. Całość owej nazwy odnosi się do niezwykle masywnej budowy kości zębowej obelignata. Epitet gatunkowy pochodzi od Septymanii, historycznej prowincji królestwa Wizygotów. |
==Materiał kopalny== | ==Materiał kopalny== | ||
| − | [[Holotyp]] (MDE D30) to niekompletna prawa kość zębowa (brakuje przedniego fragmentu). Do omawianego | + | [[Holotyp]] (MDE D30) to niekompletna prawa kość zębowa (brakuje przedniego fragmentu). Do omawianego gatunku przypisywano też inne szczątki, lecz nie zostały one formalnie opisane ani szczegółowo zilustrowane. |
==Historia taksonu== | ==Historia taksonu== | ||
| − | Szczątki obelignata znaleziono w 1990 r. na terenie gminy Saint-Chinian, w departamencie Hérault, będącym częścią regionu administracyjnego Oksytania we Francji. Rok później | + | Szczątki obelignata znaleziono w 1990 r. na terenie gminy Saint-Chinian, w departamencie Hérault, będącym częścią regionu administracyjnego Oksytania we Francji. Rok później francuscy paleontolodzy, [[Eric Buffetaut]] i [[Jean Le Loeuff]], nazwali na ich podstawie nowy gatunek dinozaura. Ponieważ uzębienie okazu MDE D30 przypominało zęby ''[[Rhabdodon]] priscus'', uczeni ci uznali, iż jest to kolejny gatunek z tego rodzaju. W kolejnych latach powszechnie uznawano taką interpretację za poprawną, choć sugerowano również, że może to być synonim gatunku typowego rabdodona. W 2025 r. Czepiński i Madzia dokonali redeskrypcji okazu MDE D30. Na jej podstawie, a także w oparciu o analizy filogenetyczne uznali, że jest to zupełnie odrębny od rabdodona rodzaj dinozaura. |
[[Plik:Obelignathus_septimanicus_(holotype,_MDE_D30).png|300px|thumb|right|Holotyp obelignata. Źródlo: Czepiński i Madzia, 2025. [https://www.nature.com/articles/s41598-025-98083-z].]] | [[Plik:Obelignathus_septimanicus_(holotype,_MDE_D30).png|300px|thumb|right|Holotyp obelignata. Źródlo: Czepiński i Madzia, 2025. [https://www.nature.com/articles/s41598-025-98083-z].]] | ||
==Budowa i interpretacja== | ==Budowa i interpretacja== | ||
| − | ''Obelignathus'' zapewne przypominał wyglądem inne rabdodontomorfy. Jedyny znany fragment szkieletu – kość zębowa, cechuje się niezwykle masywną budową. Była ona proporcjonalnie krótsza (mierzyła ok. 130-140 mm), lecz szersza i wyższa niż u jego krewniaków. Sugeruje to występowanie u | + | ''Obelignathus'' zapewne przypominał wyglądem inne rabdodontomorfy. Jedyny znany fragment szkieletu – kość zębowa, cechuje się niezwykle masywną budową. Była ona proporcjonalnie krótsza (mierzyła ok. 130-140 mm), lecz szersza i wyższa niż u jego krewniaków, różniła się też rozmieszczeniem przyczepów dla mięśni szczęk. Sugeruje to występowanie u obelignata innego niż u pozostałych rabdodontomorfów mechanizmu szczękowego. Być może również zwyczaje żywieniowe omawianego dinozaura odbiegały od jego pobratymców. W analizie filogenetycznej, przeprowadzonej przez Czepińskiego i Madzię, uzyskano dwie alternatywne pozycje ''Obelignathus'' - jako bazalnego rabdodontomorfa lub jako wczesnego członka linii rozwojowej prowadzącej do kladu [[Elasmaria]]. Autorzy opisu podkreślają, że na jego pozycję zapewne wpływ ma fragmentaryczna natura znaleziska. Nowe odkrycia mogą wykazać, że był on bardziej zaawansowany i należał do [[Rhabdodontoidea]]. |
==Spis gatunków== | ==Spis gatunków== | ||
{| class="wikitable" | {| class="wikitable" | ||
| {{V|''Obelignathus''}} | | {{V|''Obelignathus''}} | ||
| − | | {{Kpt[[Łukasz Czepiński|Czepiński}} i {{Kpt|[[ | + | | {{Kpt|[[Łukasz Czepiński|Czepiński]]}} i {{Kpt|[[Daniel Madzia|Madzia]]}}, [[2025]] |
|- | |- | ||
| {{V|''O. septimanicus''}} | | {{V|''O. septimanicus''}} | ||
| − | | {{Kpt|([[Éric Buffetaut|Buffetaut]]}} i {{Kpt|[[Jean Le Loeuff|Le Loeuff]], [[1991]]), Czepiński | + | | {{Kpt|([[Éric Buffetaut|Buffetaut]]}} i {{Kpt|[[Jean Le Loeuff|Le Loeuff]]}}, [[1991]]), {{Kpt|[[Łukasz Czepiński|Czepiński]]}} i {{Kpt|[[Daniel Madzia|Madzia]]}}, [[2025]] |
|- | |- | ||
| = ''[[Rhabdodon]] septimanicus'' | | = ''[[Rhabdodon]] septimanicus'' | ||
Aktualna wersja na dzień 09:59, 9 maj 2025
| Autor: | Kamil Kamiński |
| Obelignathus (obelignat) | |
|---|---|
| Dieta | roślinożerny |
| Miejsce | Francja, Oksytania
(formacja „Grès à Reptiles”) |
| Czas | |
| Systematyka | Dinosauria |
.png) Rekonstrukcja obelignata. Autorka: Edyta Felcyn-Kowalska [2] | |
Wstęp
Obelignathus to rodzaj niedużego dinozaura roślinożernego z kladu Rhabdodontomorpha, żyjącego w późnej kredzie na terenie dzisiejszej Francji. Przez lata uważano go za gatunek rabdodona. Dopiero w 2025 r. polsko-czeski duet paleontologiczny, Łukasz Czepiński i Daniel Madzia, przenieśli go do osobnego rodzaju.
Etymologia
Nazwa rodzajowa Obelignathus nawiązuje do słynnego komiksowego Obelixa, postaci znanej z nadludzkiej siły. Drugi człon pochodzi od greckiego gnathos i oznacza „szczęka”. Całość owej nazwy odnosi się do niezwykle masywnej budowy kości zębowej obelignata. Epitet gatunkowy pochodzi od Septymanii, historycznej prowincji królestwa Wizygotów.
Materiał kopalny
Holotyp (MDE D30) to niekompletna prawa kość zębowa (brakuje przedniego fragmentu). Do omawianego gatunku przypisywano też inne szczątki, lecz nie zostały one formalnie opisane ani szczegółowo zilustrowane.
Historia taksonu
Szczątki obelignata znaleziono w 1990 r. na terenie gminy Saint-Chinian, w departamencie Hérault, będącym częścią regionu administracyjnego Oksytania we Francji. Rok później francuscy paleontolodzy, Eric Buffetaut i Jean Le Loeuff, nazwali na ich podstawie nowy gatunek dinozaura. Ponieważ uzębienie okazu MDE D30 przypominało zęby Rhabdodon priscus, uczeni ci uznali, iż jest to kolejny gatunek z tego rodzaju. W kolejnych latach powszechnie uznawano taką interpretację za poprawną, choć sugerowano również, że może to być synonim gatunku typowego rabdodona. W 2025 r. Czepiński i Madzia dokonali redeskrypcji okazu MDE D30. Na jej podstawie, a także w oparciu o analizy filogenetyczne uznali, że jest to zupełnie odrębny od rabdodona rodzaj dinozaura.
.png)
Budowa i interpretacja
Obelignathus zapewne przypominał wyglądem inne rabdodontomorfy. Jedyny znany fragment szkieletu – kość zębowa, cechuje się niezwykle masywną budową. Była ona proporcjonalnie krótsza (mierzyła ok. 130-140 mm), lecz szersza i wyższa niż u jego krewniaków, różniła się też rozmieszczeniem przyczepów dla mięśni szczęk. Sugeruje to występowanie u obelignata innego niż u pozostałych rabdodontomorfów mechanizmu szczękowego. Być może również zwyczaje żywieniowe omawianego dinozaura odbiegały od jego pobratymców. W analizie filogenetycznej, przeprowadzonej przez Czepińskiego i Madzię, uzyskano dwie alternatywne pozycje Obelignathus - jako bazalnego rabdodontomorfa lub jako wczesnego członka linii rozwojowej prowadzącej do kladu Elasmaria. Autorzy opisu podkreślają, że na jego pozycję zapewne wpływ ma fragmentaryczna natura znaleziska. Nowe odkrycia mogą wykazać, że był on bardziej zaawansowany i należał do Rhabdodontoidea.
Spis gatunków
| Obelignathus | Czepiński i Madzia, 2025 |
| O. septimanicus | (Buffetaut i Le Loeuff, 1991), Czepiński i Madzia, 2025 |
| = Rhabdodon septimanicus | Buffetaut i Le Loeuff, 1991 |
Bibliografia
Buffetaut, E. & Le Loeuff, J. (1991) A new species of Rhabdodon (Dinosauria, Ornithischia) from the Upper Cretaceous of Herault (southern France). Paleontology, C.R. Acad. Sci. Paris, t. 312, Serie II. 943-948.
Czepiński, Ł. & Madzia, D. (2025). "Exploring the diversity and disparity of rhabdodontomorph ornithopods from the Late Cretaceous European archipelago". Scientific Reports. 15 (1): 15209. doi:10.1038/s41598-025-98083-z.
