Shri

Autor:	Kamil Kamiński
Korekta:	Paweł Konarzewski, Łukasz Czepiński

---

Shri (szri)
Długość	ok. 2 m
Dieta	mięsożerny
Miejsce	Mongolia - Ajmak południowogobijski (formacja Baruungoyot i ?Djadokhta)
Czas	Trias 252 Jura 201,4 Kreda 143,1 66 późna kreda (kampan)
Systematyka	Dinosauria Saurischia Theropoda Tetanurae Coelurosauria Paraves Dromaeosauridae Velociraptorinae
Rekonstrukcja S. devi. Autor: FunkMonk (Michael B. H.) [4] 2 m Porównanie wielkości Shri i człowieka. Sylwetki: Phylopic.org
Mapa znalezisk
Wczytywanie mapy… {"minzoom":false,"maxzoom":false,"mappingservice":"leaflet","width":"auto","height":"350px","centre":false,"title":"","label":"","icon":"","visitedicon":"","lines":[],"polygons":[],"circles":[],"rectangles":[],"wmsoverlay":false,"copycoords":false,"static":false,"zoom":4,"defzoom":14,"layers":["OpenStreetMap"],"overlaylayers":[],"resizable":false,"enablefullscreen":false,"scrollwheelzoom":true,"markercluster":false,"clustermaxzoom":20,"clusterzoomonclick":true,"clustermaxradius":80,"clusterspiderfy":true,"geojson":"","locations":[{"text":"\u003Cb\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003EKhulsan \u003Cbr\u003E\u003Ca href=\"/wiki/Formacja\" class=\"mw-redirect\" title=\"Formacja\"\u003Eformacja\u003C/a\u003E \u003Ca href=\"/wiki/Baruungoyot\" class=\"mw-redirect\" title=\"Baruungoyot\"\u003EBaruungoyot\u003C/a\u003E\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E\u003C/b\u003E\u003Chr /\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003E\u003Ci\u003E\u003Ca class=\"mw-selflink selflink\"\u003EShri devi\u003C/a\u003E\u003C/i\u003E\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E","title":"Khulsan formacja Baruungoyot\n","link":"","lat":43.2000000000000028421709430404007434844970703125,"lon":100.900000000000005684341886080801486968994140625,"icon":""}],"imageoverlays":null}

Wstęp

Shri to rodzaj stosunkowo niewielkiego teropoda z rodziny dromeozaurydów, żyjącego na terenie dzisiejszej Mongolii w późnej kredzie. Zwierzę to nazwano na cześć żeńskiego bóstwa opiekuńczego w buddyzmie tybetańsko-mongolskim. Jego bliskim krewnym był bardziej znany Velociraptor.

Materiał kopalny i historia

Sylwetka Shri wraz z zaznaczonymi odnalezionymi kośćmi. Na niebiesko został oznaczony okaz holotypowy, zaś na pomarańczowo materiał przypisany. Źródło: Czepiński, 2023 [1].

Rekonstrukcja czaszki Shri devi na podstawie okazu ZPAL MgD-I/97. Autor: Ł. Czepiński, 2023

Holotyp MPC-D 100/980 to częściowo artykułowany szkielet pozaczaszkowy obejmujący 23 kręgi przedkrzyżowe, miednicę, przednie kręgi ogonowe i szewrony, prawą kończynę tylną i lewą kość piszczelowo-stępową (tibiotarsus). Szczątki te, początkowo nazwane pseudonimem "Ichabodcraniosaurus" odkrył w 1991 r. Mark Norell. Przez długi czas uważano, że mogły one należeć do Velociraptor. Dopiero w 2021 r. Turner i współpracownicy ustanowili dla niego nowy rodzaj i gatunek.

Czepiński (2023) przypisał do rodzaju Shri okaz o numerze katalogowym ZPAL MgD-I/97 składający się z niekompletnej czaszki oraz częściowej lewej kończyny tylnej na podstawie morfologii stopy, który wcześniej uznawano za należący do Velociraptor mongoliensis (Barsbold & Osmólska, 1999).

Budowa

Okaz ZPAL MgD-I/97. Źródło: Czepiński, 2023 [2]

Shri wielkością i zapewne również wyglądem przypominała swojego kuzyna welocyraptora, będąc niewielkim, ptakopodobnym, ale zwinnym i dobrze uzbrojonym drapieżnikiem. W odróżnieniu od niego, miała jednak słabo rozwinięty czwarty krętarz na kości udowej, różniła się również budową kręgów szyjnych. Ponadto Shri miała dłuższe śródstopie i większy pazur na drugim palcu stopy. Czaszka Shri była krótsza i głębsza niż u pokrewnych welociraptorynów, cechowała się również Z-kształtnym szwem między kością szczękową a jarzmową oraz ostatnim zębem kości szczękowej położonym bliżej oczodołu (Czepiński, 2023). Można zakładać, że zwierzę to pokryte było piórami, których obecność stwierdzono u innych dromeozaurydów (Turner i in,. 2021).

Shri swoją krótką czaszką, w porównaniu do innych welociraptorynów, przypominała północnoamerykańskich kuzynów (dromeozaurynów i zaurornitolestynów). Zapewne u Shri taka morfologia wykształciła się w wyniku ewolucji konwergentnej (Czepiński, 2023).

S. rapax

Rekonstrukcja S. rapax. Autor: Ddinodan [3]

W 2025 roku zespół naukowców pod przewodnictwem Léi Moutrille opisał nowy gatunek Shri na podstawie niemalże kompletnego szkieletu (MPC-D 102/117). Przed 2010 rokiem okaz został nielegalne nabyty, a następnie przechowywany w prywatnych kolekcjach w Japonii i Anglii, zanim został kupiony przez francuską firmę Eldonia. Czaszka i pierwsze cztery połączone kręgi szyjne zostały oddzielone od pozostałych części i zeskanowane w Królewskim Belgijskim Instytucie Nauk Przyrodniczych (RBINS) w 2016 r., a następnie zwrócone właścicielowi. Epitet gatunkowy rapax wywodzi się z łaciny i oznacza "drapieżny" lub "chciwy".

Czaszka S. rapax mogła mierzyć ok. 20 cm długości. Zwierzę to miało krótki, lecz masywny pysk. Odcinek szyjny liczył 11 kręgów, gdy u Velociraptor czy Linheraptor - 9 lub 10). Zatem szyja S. rapax była dłuższa niż u wspomnianych jej kuzynów. Kręgi S. rapax miały więcej otworów pneumatycznych niż S. devi. Z kolei ogon był krótszy niż u welociraptora. Cechą charakterystyczną omawianego zwierzęcia był przerośnięty szpon na pierwszym palcu dłoni (kciuku).

Mimo iż autorzy opisu uważają, że S. rapax jest ważnym taksonem, to jeden z recenzentów publikacji, Łukasz Czepiński (online) ma co do tego wątpliwości. Badacz sądzi, że w rzeczywistości gatunek ten może być jedynie kolejnym osobnikiem S. devi. Jego zdaniem czaszka S. rapax jest identyczna jak u S. devi, a różnice w budowie szkieletu pozaczaszkowego mieszczą się w zakresie zmienności wewnątrzgatunkowej, a okaz najprawdopodobniej pochodził z pokładów Baruungoyot. Dodatkowo brakuje również porównania osadów pomiędzy stanowiskami Ukhaa Tolgod z formacji Djadokhta, a Hermiin Tsav czy Khulsan z Baruungoyot, gdyż mają one bardzo zbliżoną do siebie litologię.

Spis gatunków

Shri	Turner, Montanari i Norell, 2021
= "Ichabodcraniosaurus”	Novacek, 1996
S. devi	Turner, Montanari i Norell, 2021
S. rapax	Moutrille, Cau, Chinzorig, Escuillié, Tsogtbaatar, Ganzorig, Mallet i Godefroit, 2025

Bibliografia

Barsbold, R., & Osmólska, H. (1999). The skull of Velociraptor [Theropoda] from the Late Cretaceous of Mongolia. Acta Palaeontologica Polonica, 44(2), 189-219.

Czepiński, Ł. (2023). "Skull of a dromaeosaurid dinosaur Shri devi from the Upper Cretaceous of the Gobi Desert suggests convergence to the North American forms". Acta Palaeontologica Polonica 68. doi:10.4202/app.01065.2023

Czepiński, Ł. (2025 online) [5]

Moutrille, L., Cau, A., Chinzorig, T., Escuillié, F., Tsogtbaatar, K., Ganzorig, B., Mallet, C., & Godefroit P. (2025). "A new bird-like dinosaur from the Upper Cretaceous of Mongolia with extremely robust hands supports niche partitioning among velociraptorines". Historical Biology doi:10.1080/08912963.2025.2530148

Turner, A. H., Montanari, S., & Norell, M. A. (2021). "A New Dromaeosaurid from the Late Cretaceous Khulsan Locality of Mongolia". American Museum Novitates. 2020 (3965): 1–48. doi:10.1206/3965.1.