Rugops: Różnice pomiędzy wersjami

Z Encyklopedia Dinozaury.com
Skocz do: nawigacja, szukaj
m
m
 
(Nie pokazano 5 wersji utworzonych przez jednego użytkownika)
Linia 1: Linia 1:
 +
Do sprawdzenia.
 +
 
{{DISPLAYTITLE:''Rugops''}}
 
{{DISPLAYTITLE:''Rugops''}}
 
<small>
 
<small>
 
{| class="wikitable" style="background-color:CornSilk"
 
{| class="wikitable" style="background-color:CornSilk"
 
| Autor:
 
| Autor:
−
| Korekta:
 
 
|-
 
|-
 
| [[Maciej Ziegler]]
 
| [[Maciej Ziegler]]
−
| [[Tomasz Sokołowski]]
 
 
|}
 
|}
 
</small>
 
</small>
Linia 16: Linia 16:
 
|-
 
|-
 
! '''Długość''':
 
! '''Długość''':
−
| 3-4 (do 7?) m  
+
| > 2,6-5 m  
−
 
 
−
<small>(prawdopodobnie osobnik niedojrzały)</small>
 
 
|-
 
|-
 
! '''Masa''':
 
! '''Masa''':
−
| 50-100 kg
+
| ? kg
−
 
 
−
<small>(prawdopodobnie osobnik niedojrzały)</small>
 
 
|-
 
|-
 
! '''[[Lokacje|Miejsce występowania]]''':
 
! '''[[Lokacje|Miejsce występowania]]''':
 
| [[Niger]]
 
| [[Niger]]
  
−
<small>([[formacja Echkar]])</small>
+
<small>([[formacja]] [[Echkar]])</small>
 
|-
 
|-
 
! '''[[Czas|Czas występowania]]'''
 
! '''[[Czas|Czas występowania]]'''
−
| 99-93 Ma
+
| ok. 95? [[Ma]]
  
−
<small>"środkowa" [[kreda]] ([[cenoman]])</small>
+
późna [[kreda]] ([[cenoman]])
 
|-
 
|-
 
! '''Systematyka'''
 
! '''Systematyka'''
Linia 46: Linia 42:
 
[[Abelisauridae]]
 
[[Abelisauridae]]
 
|-
 
|-
−
| colspan=2 |[[Plik:Rugops-human_size_01.JPG|400px|]]
+
| colspan=2 |[[Plik:Rugops_primus.jpeg|400px|]]
−
<small>Wymiary i materiał kopalny ''Rugops'' (zob. też [[#Wymiary|tekst]]). Autor: Conty [http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Rugops-human_size_01.JPG]. </small>
+
<small>Wymiary i materiał kopalny ''Rugops''. Uzupełnione fragmenty mają kolor szary.
 +
 
 +
[https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Rugops_primus.jpeg Autor: Crizz30]. </small>
 
|}
 
|}
  
 
==Wstęp==
 
==Wstęp==
−
''Rugops'' to [[rodzaj]] abelizauryda żyjącego w "środkowej" kredzie ([[cenoman]]) na terenach dzisiejszej Afryki. Jest jednym z wcześniejszych oraz jedynym znalezionym prawdopodobnie niedojrzałym osobnikiem z grupy [[Abelisauridae]].
+
''Rugops'' to [[rodzaj]] [[abelizauryd]]a żyjącego w "środkowej" kredzie ([[cenoman]]) na terenach dzisiejszej Afryki. Jest jednym z wcześniejszych przedstawicieli [[Abelisauridae]], znanym z prawdopodobnie młodego okazu.
−
 
 
−
W opublikowanych dotąd analizach (nie zawierających jeszcze bardziej bazalnego ''[[Kryptops]]'') ''Rugops'' okazuje się najbardziej [[bazalny]]m z [[abelizauryd]]ów. Może to być jednak wynikiem niedojrzałości jedynego znanego osobnika.
 
−
 
 
−
Zasugerowano ([[Sereno]] i in., [[2004]]), że znany z kości szczękowej abelizauryd z [[cenoman]]u-[[turon]]u Argentyny (UNPSJBPV 247 - [[Lamanna]] i in., [[2002]]) jest bliskim krewnym rugopsa, jednak cechy łączące je są szeroko rozpowszechnione u abelizaurydów ([[Carrano]] i [[Sampson]], [[2008]]).  
 
  
 
==Odkrycie==
 
==Odkrycie==
−
Szczątki tego zwierzęcia znalazła w [[2000]] roku na Saharze ekspedycja prowadzona przez znanego paleontologa Paula [[Sereno]]. Było to ważne odkrycie z paleobiogeograficznego punktu widzenia - wcześniej powątpiewano w obecność przedstawicieli [[Abelisauroidea]] na kontynencie afrykańskim. Później odkryto kolejnego, jeszcze wcześniejszego abelizauryda z Nigru - ''[[Kryptops]]''.
+
Szczątki tego zwierzęcia znalazła w [[2000]] roku na Saharze ekspedycja prowadzona przez znanego paleontologa Paula [[Sereno]] (Project Exploration, online 2004). Było to ważne odkrycie z paleobiogeograficznego punktu widzenia - wcześniej powątpiewano w obecność przedstawicieli [[Abelisauroidea]] na kontynencie afrykańskim. Później odkryto kolejnego, jeszcze wcześniejszego abelizauryda z Nigru - ''[[Kryptops]]''.
  
 
==Etymologia==
 
==Etymologia==
 
''Rugops'' znaczy "pomarszczona twarz" (łac. ''ruga'' - "zmarszczka, fałda" i gr. ''opsi'' - "twarz"). Epitet gatunkowy (''primus'') oznacza "pierwszy". [[Teropod]] ten został tak nazwany ze względu na to, że jest jednym z pierwszych abelizaurydów z silnie zaznaczoną ornamentacją czaszki.
 
''Rugops'' znaczy "pomarszczona twarz" (łac. ''ruga'' - "zmarszczka, fałda" i gr. ''opsi'' - "twarz"). Epitet gatunkowy (''primus'') oznacza "pierwszy". [[Teropod]] ten został tak nazwany ze względu na to, że jest jednym z pierwszych abelizaurydów z silnie zaznaczoną ornamentacją czaszki.
  
−
==Budowa==
+
==Materiał kopalny==
−
''Rugops'' to [[abelizauryd]] charakteryzujący się małym oknem na górze czaszki między kością przedczołową, czołową, zaoczodołową a łzową oraz rzędem siedmiu małych otworów na górze każdej kości nosowej (diagnoza wg Sereno i współpracowników), jednak okno może być cechą młodych osobników (''[[Ekrixinatosaurus]]'' też miał podobne, lecz wydaje się, że w nieco innym miejscu) a otworki ma także ''[[Carnotaurus]]''. [[Carrano]] i [[Sampson]] twierdzą, że jest to niewątpliwie ważny [[takson]], ponieważ kości mają smukłe proporcje, kości nosowe są cienkie a okna w czaszce duże. Moim zdaniem to także mogą być cechy juwenilijne.
+
Znaleziono jedynie dość kompletną czaszkę (MNN IGU1, Musee National du Niger), nie zawierającą zwłaszcza niektórych tylnobocznych kości.
 +
 
 +
==Budowa i diagnoza==
 +
[[Plik:Rugops_skull.jpg|300px|thumb|right|Rekonstrukcja czaszki (widoczne otworki na jej górnej powierzchnii - na kościach nosowych). [https://www.flickr.com/photos/ideonexus/15879317460/ Fot.: Ryan Somma].]]
 +
 
 +
[[Plik:Head_rugops_reconstructiun_musem.JPG|300px|thumb|right|Rekonstrukcja głowy. [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Head_rugops_reconstructiun_musem.JPG Fot.: Bramfab].]]
 +
 
 +
[[Plik:Rugops_by_fredthedinosaurman.jpg|300px|thumb|right|Rekonstrukcja. [http://fredthedinosaurman.deviantart.com/art/Rugops-621131145 Autor: Fred Wierum (FredtheDinosaurman)].]]
  
−
Funkcja nietypowych dziurek pozostaje niejasna - być może wyrastały stamtąd organy zmysłowe lub tkanki miękkie o funkcji pokazowej. Charakterystyczną cechą abelizaurydów jest silnie pofałdowana, naznaczona guzkami bruzdami powierzchnia czaszki wskazująca na istnienie, prawdopodobnie keratynowej, struktury. Otworki mogły wspomagać takie pokrycie czaszki, bardziej złożone i ukrwione niż u ''[[Carnotaurus]]''. Paul [[Sereno]] przypuszcza, że struktura ta tworzyła coś w rodzaju dziobu tukana.
+
[[Plik:Rugops_skull_white_background.jpg|300px|thumb|right|Rekonstrukcja czaszki. Autor zdjęcia nieznany. Źródło: [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Rugops_skull_white_background.jpg].]]
  
−
==Materiał kopalny==
+
''Rugops'' to [[abelizauryd]] charakteryzujący się (1) małym oknem na górze czaszki między kością przedczołową, czołową, zaoczodołową a łzową oraz (2) rzędem siedmiu małych otworów na górze każdej kości nosowej (diagnoza wg Sereno i in., 2004).
−
Znaleziono jedynie dość kompletną czaszkę (MNN IGU1, Musee National du Niger), nie zawierającą jedynie niektórych tylnobocznych kości. W różnych źródłach można przeczytać, że jego długość szacuje się na 6-9 m, jednak gdy popatrzy się na wymiary czaszki, to należy stwierdzić, że są to rozmiary znacznie przesadzone. Czaszka o długości ok. 31,5 cm wskazuje, że cały gad mógł mierzyć 3-4 m długości (ale zob. niżej). Nie wiadomo, jakie rozmiary mógł osiągać w pełni wyrośnięty osobnik - ten znaleziony raczej nie był już młodociany, lecz nie miał jeszcze cech typowo dorosłych.  
+
Okno (1) może być jednak cechą młodych osobników ([[Carrano]] i [[Sampson]], 2008) a skoro występuje także u ''[[Ekrixinatosaurus]]'' (Calvo i in., 2004) i [[majungazauryn]]ów, lecz nie u ''[[Abelisaurus]]'', ''[[Aucasaurus]]'', ''[[Carnotaurus]]'' i ''[[Viavenator]]'', może być [[plezjomorfia|plezjomorfią]] (Filippi i in., 2016). Otworki na kościach nosowych (2) ma także ''[[Carnotaurus]]'' ([[Carrano]] i [[Sampson]], 2008). Ci ostatni autorzy twierdzą, że jest to niewątpliwie ważny [[takson]], ponieważ (3) kości mają smukłe proporcje, (4) kości nosowe są cienkie a (5) okna w czaszce duże. Moim zdaniem to także mogą być cechy juwenilne. Autorzy ci podają również, że ''Carnotaurus'' miał bardziej niż inne abelizaurydy zakrzywioną ku górze krawędź górnej szczęki - z możliwym wyjątkiem w postaci rugopsa. Wydaje się to więc kolejną cechą diagnostyczną (6). ''[[Skorpiovenator]]'' wydaje się jednak zbudwany podobnie (Canale i in., 2009). Stwierdzić należy zatem, że ''Rugops'' może zostać zdefiniowany na podstawie kombinacji cech. Ponadto, mimo pewnych podobieństw do ''Carnotaurus'', jest od niego znacząco różny (np. obecność rógów czy kształt kości szczękowej, co do których - podobnie jak cech 3-5 - nie wydaje się możliwa drastyczna zmiana w ontogenezie [por. Ratsimbaholison i in., 2016]).
 +
 
 +
Charakterystyczną cechą abelizaurydów jest silnie pofałdowana, naznaczona guzkami i bruzdami powierzchnia czaszki, wskazująca na istnienie, prawdopodobnie keratynowej, struktury. Otworki na kościach mogły wspomagać takie pokrycie czaszki.
  
 
==Wymiary==
 
==Wymiary==
−
Jak podają autorzy opisu rugopsa (Sereno i współprac., 2004), jego czaszka mierzy ok. 31,5 cm, a nie jak wynika ze skali ok. 45 cm. Carrano i Sampson (2008) podają, że czaszka jest "mała". Sereno i Brusatte (2008) piszą, że kość szczękowa rugopsa jest podobnej wielkości co [[kryptops]]a, która ma 25 cm (cała czaszka ok. 50 cm; szacowana długość to 6-7 m).
+
W różnych źródłach można przeczytać, że jego długość ciała rugopsa to 6-9 m (Paul, 2010; Holtz, online 2012; Sereno w Science in Africa, online 2004). Jednak gdy zważy się na wymiary czaszki, to należy stwierdzić, że są to rozmiary znacznie przesadzone. Jak podają autorzy opisu rugopsa (Sereno i in., 2004), jego czaszka mierzy ok. 31,5 cm (na tej długości opierają się oszacowania podane w tabelce - zob. [[Abelisauridae#Wymiary]]), zaś Carrano i Sampson (2008) piszą, że czaszka jest "mała". Sereno i Brusatte (2008) podają, że kość szczękowa rugopsa jest podobnej wielkości co [[kryptops]]a, która ma 25 cm (cała czaszka ok. 50 cm).
 +
Nie wiadomo, jakie rozmiary mógł osiągać w pełni wyrośnięty osobnik.
 +
 
 +
==Filogeneza==
 +
W opublikowanych dotąd analizach ''Rugops'' okazuje się [[bazalny]]m [[abelizauryd]]em (zob. [[Ceratosauria#Kladogramy]]). Może to być jednak wynikiem niedojrzałości jedynego znanego osobnika.
 +
 
 +
Zasugerowano ([[Sereno]] i in., [[2004]]), że znany z kości szczękowej abelizauryd z [[cenoman]]u-[[turon]]u Argentyny (UNPSJBPV 247 - [[Lamanna]] i in., [[2002]]) jest bliskim krewnym rugopsa, jednak cechy łączące je są szeroko rozpowszechnione u abelizaurydów ([[Carrano]] i [[Sampson]], [[2008]]).  
  
 
==Paleoekologia==
 
==Paleoekologia==
−
Czasem można się spotkać z opiniami, że ''Rugops'' był padlinożercą. Paul [[Sereno]] twierdzi, że "nie jest to czaszka stworzona do walki lub miażdżenia kości". Argumenty to mała czaszka w porównaniu do reszty ciała i nieduże, "delikatne" zęby. Nie znaleziono jednak żadnych pozaczaszkowych pozostałości po rugopsie, choć abelizaurydy mają często krótsze czaszki w stosunku do długości ciała. Nie znaczy to jednak, że były padlinożercami - były po prostu zbudowane inaczej niż pozostałe teropody. Z kolei charakterystyczne, małe zęby (wraz z wieloma innymi cechami budowy abelizaurydów - m. in. potężną szyją, dużą siłą szczęk i ich masywnością, ruchliwością żuchwy) są obecnie uważane za cechy będące przystosowaniem to niespotykanego u innych mięsożernych dinozaurów sposobu polowania, w szczególności na zauropody. Kształt czaszki wskazuje, że trudno było by mu się odżywiać padliną - cechą padlinożerców są długie, wąskie i niskie czaszki, dzięki którym mogą się one dostać do wnętrzności martwych zwierząt. Czasem można się spotkać z informacjami, że rugops miał skarłowaciałe kończyny przednie, tak jak jego krewniacy. Znaleziono tylko trzy abelizaurydy z zachowanymi kośćmi "rąk" - ''[[Aucasaurus]]'', ''[[Carnotaurus]]'' i ''[[Majungasaurus]]''. Należą one do zaawansowanych przedstawicieli swojego rodu u których nastąpiła już znaczna redukcja kończyn a nie wiadomo czy rugops nie jest od nich bardziej bazalny. Należy więc wykluczyć hipotezę o głównie padlinożernym trybie życia tego teropoda, choć zapewne, tak jak inne drapieżniki, nie gardził napotkanymi martwymi zwierzętami. Zaznaczyć należy, że krótkie zęby ''Rugops'' z prostą tylną krawędzią, porównane ze współczesnymi ssakami mają sugerować padlinożerność (Thompson, 2011/niepublikowane).
+
Czasem można się spotkać z opiniami, że ''Rugops'' był padlinożercą. [[Paul Sereno]] twierdzi, że "nie jest to czaszka stworzona do walki lub miażdżenia kości" (Science in Africa, online 2004). Argumenty to mała czaszka w porównaniu do reszty ciała i nieduże, "delikatne" zęby (za Skrepnick, online 2004; Project Exploration, online 2004). Nie znaleziono jednak żadnych pozaczaszkowych pozostałości po rugopsie, choć faktycznie [[abelizaurydy]] mają często krótsze czaszki w stosunku do długości ciała. Nie wiadomo, dlaczego skrócenie czaszek miałoby świadczyć o niedrapieżnym trybie życia. Także charakterystyczne, małe zęby (wraz z wieloma innymi cechami budowy abelizaurydów - m. in. potężną szyją, dużą siłą szczęk i ich masywnością, ruchliwością żuchwy) mogą być przystosowaniem do niespotykanego u innych mięsożernych dinozaurów sposobu polowania. Hipotezę o padlinożerności rugopsa skrytykował także Headden (online 2004), który sugeruje m.in., że kształt czaszki wskazuje, że trudno było by mu się odżywiać padliną - cechą padlinożerców są raczej długie, wąskie i niskie czaszki, dzięki którym mogą się one dostać do wnętrzności martwych zwierząt.
 +
Jednak wg niepublikowanych badań, krótkie zęby ''Rugops'' z prostą tylną krawędzią, w porównaniu ze współczesnymi ssakami, rzeczywiście mają sugerować padlinożerność (Thompson, 2011).
 +
Zob. też [[Abelisauridae#Interpretacja]].
  
−
''Rugops'' mógł polować na niedorosłe [[zauropod]]y ([[rebbachizauryd]]y i [[tytanozaur]]y), jednak prawdopodobnie nie był na szczycie drabiny pokarmowej - w formacji Echkar znaleziono olbrzymiego [[teropod]]a ''[[Carcharodontosaurus]] iguidensis'' oraz zęby [[spinosaurus|spinozaura]]. Ofiarą rugopsa mogły padać krokodylomorfy - np. "kaczy krokodyl" ''Anatosuchus'', lecz musiał się obawiać jego krewniaków, takich jak ''Laganosuchus'' o niepewnym trybie życia czy szczególnie "strasznozęby" ''Kaprosuchus''.
+
''Rugops'' mógł polować na niedorosłe [[zauropod]]y ([[rebbachizauryd]]y i [[somfospondyl]]e), jednak prawdopodobnie nie był na szczycie drabiny pokarmowej, w osadach formacji [[Echkar]] znaleziono olbrzymiego [[teropod]]a ''[[Carcharodontosaurus#C._iguidensis|Carcharodontosaurus iguidensis]]'' oraz zęby [[spinozauryd]]a. Ofiarą rugopsa mogły padać krokodylomorfy - np. "kaczy krokodyl" ''Anatosuchus'', lecz musiał się obawiać jego krewniaków, takich jak ''Laganosuchus'' o niepewnym trybie życia czy "strasznozęby" ''Kaprosuchus''.
  
 
==Spis gatunków==
 
==Spis gatunków==
Linia 85: Linia 96:
 
|-
 
|-
 
! ''R. primus''
 
! ''R. primus''
−
| {{Kpt|Sereno, Wilson i Conrad, 2004}}
+
| {{Kpt|Sereno, Wilson i Conrad}}, 2004
 
|}
 
|}
  
 
==Bibliografia==
 
==Bibliografia==
−
<small>Calvo, J.O., Rubilar, D., & Moreno, K. (2004) "A new Abelisauridae (Dinosauria: Theropoda) from northwest Patagonia" Ameghiniana, 41, 555-563.
+
<small> Calvo, J.O., Rubilar, D., & Moreno, K. (2004) "A new Abelisauridae (Dinosauria: Theropoda) from northwest Patagonia" Ameghiniana, 41, 555-563  
 +
 
 +
Canale, J.I., Scanferla, C.A., Agnolin, F.L. & Novas, F.E. (2009) "New carnivorous dinosaur from the Late Cretaceous of NW Patagonia and the evolution of abelisaurid theropods" Naturwissenschaften, 96, 409-414
  
 
Carrano, M.T. & Sampson, S.D. (2008) "The phylogeny of Ceratosauria (Dinosauria: Theropoda)" Journal of Systematic Palaeontology, 6, 182-236.
 
Carrano, M.T. & Sampson, S.D. (2008) "The phylogeny of Ceratosauria (Dinosauria: Theropoda)" Journal of Systematic Palaeontology, 6, 182-236.
 +
 +
Filippi, L.S., Méndez, A.H., Juarez Válieri, R.D. & Garrido, A.C. (2016) "A new brachyrostran with hypertrophied axial structures reveals an unexpected radiation of latest Cretaceous abelisaurids" Cretaceous Research, 61, 209-219. [[doi:10.1016/j.cretres.2015.12.018]]
  
 
Lamanna,M. C., Martınez, R. D. & Smith, J. B. (2002) "A definitive abelisaurid theropod dinosaur from the early Late Cretaceous of Patagonia" Journal of Vertebrate Paleontology, 22, 58–69.
 
Lamanna,M. C., Martınez, R. D. & Smith, J. B. (2002) "A definitive abelisaurid theropod dinosaur from the early Late Cretaceous of Patagonia" Journal of Vertebrate Paleontology, 22, 58–69.
 +
 +
Ratsimbaholison, N.O., Felice, R.N. & O’Connor, P.M. (2016) "Ontogenetic changes in the craniomandibular skeleton of the abelisaurid dinosaur Majungasaurus crenatissimus from the Late Cretaceous of Madagascar" Acta Palaeontologica Polonica, 61(2), 281-292
  
 
Sereno, P.C., Wilson, J.A. & Conrad, J.L. (2004) "New dinosaurs link southern landmasses in the Mid-Cretaceous" Proceedings of the Royal Society of London B: Biological Sciences, 271, 1325-1330.
 
Sereno, P.C., Wilson, J.A. & Conrad, J.L. (2004) "New dinosaurs link southern landmasses in the Mid-Cretaceous" Proceedings of the Royal Society of London B: Biological Sciences, 271, 1325-1330.
  
−
Sereno, P.C. & Brusatte, S.L. (2008) "Basal abelisaurid and carcharodontosaurid theropods from the Lower Cretaceous Elrhaz Formation of Niger" Acta Palaeontologica Polonica, 53, 15-46.
+
Sereno, P.C. & Brusatte, S.L. (2008) "Basal abelisaurid and carcharodontosaurid theropods from the Lower Cretaceous Elrhaz Formation of Niger" Acta Palaeontologica Polonica, 53(1), 15-46.
 +
 
 +
Headden, J.A. (online 2004) http://dml.cmnh.org/2004Jun/msg00105.html
  
−
Sampson, S.D. & Witmer, L.M. (2007) "Cranofacial anatomy of Majungasaurus crenatissimus (Theropoda: Abelisauridae) from the Late Cretaceous of Madagascar" [w:] Sampson, S. D. & Krause, D. W. (ed.) "Majungasaurus crenatissimus (Theropoda: Abelisauridae) from the Late Cretaceous of Madagascar" Society of Vertebrate Paleontology Memoir 8, 32-102.
+
Holtz, T.R. Jr. (online 2012) "Dinosaurs: The Most Complete, Up-to-Date Encyclopedia for Dinosaur Lovers of All Ages Supplementary Information"  
  
−
http://dml.cmnh.org/2004Jun/msg00105.html
+
Paul, G.S. (2010) "The Princeton Field Guide to Dinosaurs" wyd. Princeton University
  
−
http://dml.cmnh.org/2004Jun/msg00087.html
+
Project Exploration (online 2004) http://www.projectexploration.org/news-060204.htm (kopia na https://web.archive.org/web/20040604061800/http://www.projectexploration.org/news-060204.htm )
  
−
http://www.projectexploration.org/news-060204.htm
+
Skrepnick, M. (online 2004) http://dml.cmnh.org/2004Jun/msg00087.html
  
−
http://www.scienceinafrica.co.za/2004/june/rugops.htm
+
Science in Africa (online 2004) http://www.scienceinafrica.co.za/2004/june/rugops.htm (kopia na https://web.archive.org/web/20120717061617/http://www.scienceinafrica.co.za/2004/june/rugops.htm )
  
 
Thompson, K. (2011) "Comparative analysis of abelisaurid skulls indicates dietary specialization" SVP 2011 Program and Abstracts Book, 204 [abstrakt]</small>
 
Thompson, K. (2011) "Comparative analysis of abelisaurid skulls indicates dietary specialization" SVP 2011 Program and Abstracts Book, 204 [abstrakt]</small>
Linia 121: Linia 140:
 
[[Kategoria:Kreda]]
 
[[Kategoria:Kreda]]
 
[[Kategoria:Cenoman]]
 
[[Kategoria:Cenoman]]
 +
[[Kategoria:Do sprawdzenia]]

Aktualna wersja na dzień 12:39, 31 mar 2024

Do sprawdzenia.


Autor:
Maciej Ziegler

Rugops (rugops)
Długość: > 2,6-5 m
Masa: ? kg
Miejsce występowania: Niger

(formacja Echkar)

Czas występowania ok. 95? Ma

późna kreda (cenoman)

Systematyka Dinosauria

Saurischia

Theropoda

Ceratosauria

Abelisauridae

Rugops primus.jpeg

Wymiary i materiał kopalny Rugops. Uzupełnione fragmenty mają kolor szary.

Autor: Crizz30.

Wstęp

Rugops to rodzaj abelizauryda żyjącego w "środkowej" kredzie (cenoman) na terenach dzisiejszej Afryki. Jest jednym z wcześniejszych przedstawicieli Abelisauridae, znanym z prawdopodobnie młodego okazu.

Odkrycie

Szczątki tego zwierzęcia znalazła w 2000 roku na Saharze ekspedycja prowadzona przez znanego paleontologa Paula Sereno (Project Exploration, online 2004). Było to ważne odkrycie z paleobiogeograficznego punktu widzenia - wcześniej powątpiewano w obecność przedstawicieli Abelisauroidea na kontynencie afrykańskim. Później odkryto kolejnego, jeszcze wcześniejszego abelizauryda z Nigru - Kryptops.

Etymologia

Rugops znaczy "pomarszczona twarz" (łac. ruga - "zmarszczka, fałda" i gr. opsi - "twarz"). Epitet gatunkowy (primus) oznacza "pierwszy". Teropod ten został tak nazwany ze względu na to, że jest jednym z pierwszych abelizaurydów z silnie zaznaczoną ornamentacją czaszki.

Materiał kopalny

Znaleziono jedynie dość kompletną czaszkę (MNN IGU1, Musee National du Niger), nie zawierającą zwłaszcza niektórych tylnobocznych kości.

Budowa i diagnoza

Rekonstrukcja czaszki (widoczne otworki na jej górnej powierzchnii - na kościach nosowych). Fot.: Ryan Somma.
Rekonstrukcja głowy. Fot.: Bramfab.
Rekonstrukcja. Autor: Fred Wierum (FredtheDinosaurman).
Rekonstrukcja czaszki. Autor zdjęcia nieznany. Źródło: [1].

Rugops to abelizauryd charakteryzujący się (1) małym oknem na górze czaszki między kością przedczołową, czołową, zaoczodołową a łzową oraz (2) rzędem siedmiu małych otworów na górze każdej kości nosowej (diagnoza wg Sereno i in., 2004). Okno (1) może być jednak cechą młodych osobników (Carrano i Sampson, 2008) a skoro występuje także u Ekrixinatosaurus (Calvo i in., 2004) i majungazaurynów, lecz nie u Abelisaurus, Aucasaurus, Carnotaurus i Viavenator, może być plezjomorfią (Filippi i in., 2016). Otworki na kościach nosowych (2) ma także Carnotaurus (Carrano i Sampson, 2008). Ci ostatni autorzy twierdzą, że jest to niewątpliwie ważny takson, ponieważ (3) kości mają smukłe proporcje, (4) kości nosowe są cienkie a (5) okna w czaszce duże. Moim zdaniem to także mogą być cechy juwenilne. Autorzy ci podają również, że Carnotaurus miał bardziej niż inne abelizaurydy zakrzywioną ku górze krawędź górnej szczęki - z możliwym wyjątkiem w postaci rugopsa. Wydaje się to więc kolejną cechą diagnostyczną (6). Skorpiovenator wydaje się jednak zbudwany podobnie (Canale i in., 2009). Stwierdzić należy zatem, że Rugops może zostać zdefiniowany na podstawie kombinacji cech. Ponadto, mimo pewnych podobieństw do Carnotaurus, jest od niego znacząco różny (np. obecność rógów czy kształt kości szczękowej, co do których - podobnie jak cech 3-5 - nie wydaje się możliwa drastyczna zmiana w ontogenezie [por. Ratsimbaholison i in., 2016]).

Charakterystyczną cechą abelizaurydów jest silnie pofałdowana, naznaczona guzkami i bruzdami powierzchnia czaszki, wskazująca na istnienie, prawdopodobnie keratynowej, struktury. Otworki na kościach mogły wspomagać takie pokrycie czaszki.

Wymiary

W różnych źródłach można przeczytać, że jego długość ciała rugopsa to 6-9 m (Paul, 2010; Holtz, online 2012; Sereno w Science in Africa, online 2004). Jednak gdy zważy się na wymiary czaszki, to należy stwierdzić, że są to rozmiary znacznie przesadzone. Jak podają autorzy opisu rugopsa (Sereno i in., 2004), jego czaszka mierzy ok. 31,5 cm (na tej długości opierają się oszacowania podane w tabelce - zob. Abelisauridae#Wymiary), zaś Carrano i Sampson (2008) piszą, że czaszka jest "mała". Sereno i Brusatte (2008) podają, że kość szczękowa rugopsa jest podobnej wielkości co kryptopsa, która ma 25 cm (cała czaszka ok. 50 cm). Nie wiadomo, jakie rozmiary mógł osiągać w pełni wyrośnięty osobnik.

Filogeneza

W opublikowanych dotąd analizach Rugops okazuje się bazalnym abelizaurydem (zob. Ceratosauria#Kladogramy). Może to być jednak wynikiem niedojrzałości jedynego znanego osobnika.

Zasugerowano (Sereno i in., 2004), że znany z kości szczękowej abelizauryd z cenomanu-turonu Argentyny (UNPSJBPV 247 - Lamanna i in., 2002) jest bliskim krewnym rugopsa, jednak cechy łączące je są szeroko rozpowszechnione u abelizaurydów (Carrano i Sampson, 2008).

Paleoekologia

Czasem można się spotkać z opiniami, że Rugops był padlinożercą. Paul Sereno twierdzi, że "nie jest to czaszka stworzona do walki lub miażdżenia kości" (Science in Africa, online 2004). Argumenty to mała czaszka w porównaniu do reszty ciała i nieduże, "delikatne" zęby (za Skrepnick, online 2004; Project Exploration, online 2004). Nie znaleziono jednak żadnych pozaczaszkowych pozostałości po rugopsie, choć faktycznie abelizaurydy mają często krótsze czaszki w stosunku do długości ciała. Nie wiadomo, dlaczego skrócenie czaszek miałoby świadczyć o niedrapieżnym trybie życia. Także charakterystyczne, małe zęby (wraz z wieloma innymi cechami budowy abelizaurydów - m. in. potężną szyją, dużą siłą szczęk i ich masywnością, ruchliwością żuchwy) mogą być przystosowaniem do niespotykanego u innych mięsożernych dinozaurów sposobu polowania. Hipotezę o padlinożerności rugopsa skrytykował także Headden (online 2004), który sugeruje m.in., że kształt czaszki wskazuje, że trudno było by mu się odżywiać padliną - cechą padlinożerców są raczej długie, wąskie i niskie czaszki, dzięki którym mogą się one dostać do wnętrzności martwych zwierząt. Jednak wg niepublikowanych badań, krótkie zęby Rugops z prostą tylną krawędzią, w porównaniu ze współczesnymi ssakami, rzeczywiście mają sugerować padlinożerność (Thompson, 2011). Zob. też Abelisauridae#Interpretacja.

Rugops mógł polować na niedorosłe zauropody (rebbachizaurydy i somfospondyle), jednak prawdopodobnie nie był na szczycie drabiny pokarmowej, w osadach formacji Echkar znaleziono olbrzymiego teropoda Carcharodontosaurus iguidensis oraz zęby spinozauryda. Ofiarą rugopsa mogły padać krokodylomorfy - np. "kaczy krokodyl" Anatosuchus, lecz musiał się obawiać jego krewniaków, takich jak Laganosuchus o niepewnym trybie życia czy "strasznozęby" Kaprosuchus.

Spis gatunków

Rugops Sereno, Wilson i Conrad, 2004
R. primus Sereno, Wilson i Conrad, 2004

Bibliografia

Calvo, J.O., Rubilar, D., & Moreno, K. (2004) "A new Abelisauridae (Dinosauria: Theropoda) from northwest Patagonia" Ameghiniana, 41, 555-563

Canale, J.I., Scanferla, C.A., Agnolin, F.L. & Novas, F.E. (2009) "New carnivorous dinosaur from the Late Cretaceous of NW Patagonia and the evolution of abelisaurid theropods" Naturwissenschaften, 96, 409-414

Carrano, M.T. & Sampson, S.D. (2008) "The phylogeny of Ceratosauria (Dinosauria: Theropoda)" Journal of Systematic Palaeontology, 6, 182-236.

Filippi, L.S., Méndez, A.H., Juarez Válieri, R.D. & Garrido, A.C. (2016) "A new brachyrostran with hypertrophied axial structures reveals an unexpected radiation of latest Cretaceous abelisaurids" Cretaceous Research, 61, 209-219. doi:10.1016/j.cretres.2015.12.018

Lamanna,M. C., Martınez, R. D. & Smith, J. B. (2002) "A definitive abelisaurid theropod dinosaur from the early Late Cretaceous of Patagonia" Journal of Vertebrate Paleontology, 22, 58–69.

Ratsimbaholison, N.O., Felice, R.N. & O’Connor, P.M. (2016) "Ontogenetic changes in the craniomandibular skeleton of the abelisaurid dinosaur Majungasaurus crenatissimus from the Late Cretaceous of Madagascar" Acta Palaeontologica Polonica, 61(2), 281-292

Sereno, P.C., Wilson, J.A. & Conrad, J.L. (2004) "New dinosaurs link southern landmasses in the Mid-Cretaceous" Proceedings of the Royal Society of London B: Biological Sciences, 271, 1325-1330.

Sereno, P.C. & Brusatte, S.L. (2008) "Basal abelisaurid and carcharodontosaurid theropods from the Lower Cretaceous Elrhaz Formation of Niger" Acta Palaeontologica Polonica, 53(1), 15-46.

Headden, J.A. (online 2004) http://dml.cmnh.org/2004Jun/msg00105.html

Holtz, T.R. Jr. (online 2012) "Dinosaurs: The Most Complete, Up-to-Date Encyclopedia for Dinosaur Lovers of All Ages Supplementary Information"

Paul, G.S. (2010) "The Princeton Field Guide to Dinosaurs" wyd. Princeton University

Project Exploration (online 2004) http://www.projectexploration.org/news-060204.htm (kopia na https://web.archive.org/web/20040604061800/http://www.projectexploration.org/news-060204.htm )

Skrepnick, M. (online 2004) http://dml.cmnh.org/2004Jun/msg00087.html

Science in Africa (online 2004) http://www.scienceinafrica.co.za/2004/june/rugops.htm (kopia na https://web.archive.org/web/20120717061617/http://www.scienceinafrica.co.za/2004/june/rugops.htm )

Thompson, K. (2011) "Comparative analysis of abelisaurid skulls indicates dietary specialization" SVP 2011 Program and Abstracts Book, 204 [abstrakt]

Źródło: „https://encyklopedia.dinozaury.com/index.php?title=Rugops&oldid=32306”