Yi

Autor:	Mateusz Tałanda
Korekta:	Kamil Kamiński

---

Yi
Masa	380 g
Dieta	mięsożerny
Miejsce	Chiny - Hebei formacja Tiaojishan
Czas	Trias 252 Jura 201 Kreda 145 66 ok. 159 Ma późna jura (późny oksford)
Systematyka	Dinosauria Theropoda Tetanurae Coelurosauria Paraves Scansoriopterygidae
Ii ze skrzydłami jak nietoperz. Autor: Karolina Twardosz [2].
Mapa znalezisk
Wczytywanie mapy… {"minzoom":false,"maxzoom":false,"mappingservice":"leaflet","width":"auto","height":"350px","centre":false,"title":"","label":"","icon":"","visitedicon":"","lines":[],"polygons":[],"circles":[],"rectangles":[],"wmsoverlay":false,"copycoords":false,"static":false,"zoom":4,"defzoom":14,"layers":["OpenStreetMap"],"overlaylayers":[],"resizable":false,"enablefullscreen":false,"scrollwheelzoom":true,"markercluster":false,"clustermaxzoom":20,"clusterzoomonclick":true,"clustermaxradius":80,"clusterspiderfy":true,"geojson":"","locations":[{"text":"\u003Cb\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003EMutoudeng, formacja Tiaojishan\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E\u003C/b\u003E\u003Chr /\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003C/div\u003E","title":"Mutoudeng, formacja Tiaojishan\n","link":"","lat":40.5,"lon":119.400000000000005684341886080801486968994140625,"icon":""}],"imageoverlays":null}

Wstęp

Samiec ii w szacie godowej. Autor: palaeozoologist [1].

Ii (łac. Yi qi) to nieduży gatunek nadrzewnego dinozaura o skrzydłach jak nietoperz, który żył na terenie dzisiejszych Chin około 159 milionów lat temu. Jego nazwa pochodzi z języka mandaryńskiego i jest najkrótsza wśród dinozaurów. Oznacza "dziwne skrzydło", w nawiązaniu do jego niezwykłej budowy.

Materiał kopalny

Znany jest jeden niekompletny szkielet. Należał prawdopodobnie do dorosłego osobnika. Zawiera czaszkę, kręgi szyjne, skrzydła, część klatki piersiowej i fragmenty kończyn tylnych. Zachowała się też błona lotna oraz pióropodobne struktury pokrywające ciało.

Niezwykła budowa

Sylwetki ii (widziane od góry i z boku) na tle sylwetki człowieka.

Ii miał krótki, mocny pysk, tak jak inne skansoriopterygidy oraz owiraptorozaury i niektóre prymitywne ptaki (Sapeornis i Shenzhouraptor). Jego przód był skierowany lekko w dół. Pierwszy ząb był nieco większy od pozostałych. Zęby generalnie płożyły się na szczękach, zwłaszcza te na przedzie żuchwy. Skrzydła miały trzy palce zakończone pazurami. Jeden z nich był wyjątkowo długi, co również jest charakterystyczne dla skansoriopterygidów. Najbardziej szokującą cechą ii jest długi patykowaty dodatkowy element odchodzący od nadgarstka. Dokładne badania potwierdziły, że jest on skostniały. Żaden z dotychczas znanych dinozaurów nie ma czegoś takiego. Na nim oraz na palcach rozpięta była błona lotna. Podobne rozwiązania są znane u różnych szybujących ssaków na przykład wiewiórek i nietoperzy, a także u pterozaurów.

Ii polujący na owada.

Oprócz błony lotnej zachowały się pokrywy ciała ii, które wyglądają jak coś między futrem a piórami. Cienkie, ale sztywne włókniste struktury widać wokół głowy, szyi, ale także na skrzydłach. Te na głowie były najkrótsze, o długości 1,5-2 centymetrów. Te na szyi sięgały 3 centymetrów, natomiast najdłuższe były na dłoni. Tam dochodziły nawet do 6 cm. Niektóre z tych włóknistych "piór" były rozgałęzione lub składały się z wielu rozchodzących się włókien. Inne przypominały pędzle - podstawa była szeroka i prosta, po czym rozszerzała się jeszcze bardziej w wiele równoległych włókienek. Na włóknach i błonie lotnej ii występują struktury przypominające melanosomy - organella odpowiedzialne za niektóre kolory na pokrywach ciała zwierząt. Są one bardzo zróżnicowane pod względem rozmiarów, kształtu i zagęszczenia. Na błonie lotnej były niewielkie, natomiast te na "piórach" na tylnych kończynach należą do największych spośród znanych z piór w ogóle.

Paleobiologia

Ii należy do tajemniczej rodziny skansoriopterygidów, która prawdopodobnie skupia różne nadrzewne formy takie jak zongornis, epideksipteryks, czy skansoriopteryks. Żyły one wśród koron drzew. Wspinały się za pomocą długich pazurów. Ii miał błonę lotną, dzięki której mógł szybować z gałęzi na gałąź w poszukiwaniu pożywienia. Nie miał tak silnych ramion jak ptaki, dlatego nie wiadomo, czy mógł machać skrzydłami w czasie lotu. Wg Dececchi i in. (2020) jest bardzo mało prawdopodobne, by Yi wykazywał zdolność do aktywnego lotu. Prawdopodobnie był też kiepskim szybownikiem.

Z tego samego stanowiska (Bawanggou) co ii pochodzą pterozaury Qinglongopterus guoi i Dendrorhynchoides mutoudengensis, ssak Arboroharamiya jenkinsi, salamandra Chunerpeton tianyiensis oraz owad Yanliaocorixa. Ten ostatni być może padał ofiarą ii.

Spis gatunków

Yi	Xu, Zheng, Sullivan, Wang, Xing, Wang, Zhang, O'Connor, Zhang i Pan, 2015
Yi qi	Xu, Zheng, Sullivan, Wang, Xing, Wang, Zhang, O'Connor, Zhang i Pan, 2015

Literatura

Dececchi, T.A., Roy, A., Pittman, M., Kaye, T.G., Xu, X., Habib, M.B., Larsson, H.C.E., Wang, X. & Zheng, Z. (2020). "Aerodynamics Show Membrane-Winged Theropods Were a Poor Gliding Dead-end. iScience 101574 DOI: https://doi.org/10.1016/j.isci.2020.101574.

Xu, X., Zheng, X., Sullivan, C., Wang, X., Xing, L., Wang, Y., Zhang, X., O'Connor, J.K., Zhang, F., Pan, Y. 2015. A bizarre Jurassic maniraptoran theropod with preserved evidence of membranous wings. Nature, t. 521, str. 70-73. doi:10.1038/nature14423

Yu, Z., He, H., Li, G., Deng, C., Wang, H., Zhang, X., Yang, Q., Xia, X.-P., Zhou, Z., Zhu, R. 2020. SIMS U-Pb geochronology for the Jurassic Yanliao Biota from Bawanggou section, Qinglong (northern Hebei Province, China). International Geology Review, w druku. [3]